Vörður - 05.06.1926, Page 1
Ritstióri og ábyrgð-
■ .armaður''
Hristján AjÉértsott
■TjinsStuQÓ._
r á n 1 ; F |
\ L i i 1 ; ! i ll i i
Afgreiðslu* og inn-
^heimturoaður *
Ásgeir Magnússon
• Jcemtan'X
IV. ár.
Reykjavík 5. júnl 1926.
24. blað.
Jón Leifs.
Þýska hljómsveitiri
Eftir Einar Benediktsson.
" Það var mikið fagnaðarefni
að sjá íslending stýra stórri
hljónasveit af Suðurmönnum
hjer í höfuðstað vorura og i
áheyrn ails hins helsta af þeim
bæjarbúum, er unna söng og
list. Hr. Jón Leifs hafði full-
komið vald yfir flokknum og
beitti því með afli og smekk-
’vísi, en algerlega fordildarlaust.
Vjer fengum þar bæði að sjá
og heyra hve norrænn andi er
náskyldur hinni sunnlægari list.
Þrótlur, alvara og innileg þrá
eftir fullkomnun sveif yfir saln-
um undir sprota þessa hágáfaða
uppreisnarmanns á móti vana-
hefð ýmsra miðlungsmanna og
kákara, er því iniður alt of
Iengi áttu færi á því, að halda
niðri listargáfu þjóðar vorrar,
í því er lýtur að framkvæm-
andi söngsnild.
Þessi viðburður, heimsókn
hinnar þýsku sveitar, ætti að
geta valdið miklu um nánari
kynning biunar mestu og
hinnar minstu þjóðar af þeim
stofni, er ráðríkur mun verða
uni afdrif meginmáia í vest-
lægari hluta álfu vorrar. —
Það hefir lítið sloðað þótt ein-
stakir Þjóðverjar nokkrir, helst
þeir er fást eitthvað við kaup-
skap, hafi þóttst geta lýst ís-
landi og íslendingum vítt og
breitt, að eins eftir stutta dvöl
í Reykjavík. Hafa og skrif
sumra af þeim fremur lýst
anda gamla Blefkens heldur en
rithöfundum er vilja segja satt,
eða þegja ella. Við þetta tæki-
færi verður ekki tilefni fyrir
slfka ritara að koma fram.
Hljómsveitin leitar að því besta
sem finst í eðli þjóðar vorrar
°g mun finna það. »Wo man
singt —«. mie'
svo mikið er nú uppi i
hugum manna um heimsmerk
málefni, að eðlilegt er að við-
kynning vor við þessa gesti
vora veki alvarlegan áhuga á
því að komast í nánara sarn-
band við hámenning Þjóðverja.
Aðferð þeirra og allur háltur í
vísindum legst dýpra en sagt
verður enn um aðrar stórþjóðir.
Einnig í þeim fræðum, er lúta
að fegurðarefnum, standa þeir
fremstir. Enginn mentaskóli
heimsins veit það betur en þeir,
að listin er algerlega háð á-
kvörðuðum lögum, sem manns-
andinn getur numið og skilið.
Og í þessu efni leyfi jeg mjer
að fuliyrða, að íslenskur andi
á samleið með þýskum anda
langar leiðir fram í átt til jarð-
neskrar fullkomnunar.
Jeg minnist þessa að eins,
meðal þeirra fáu orða, sem hjer
er rúm til að setja fram. Tím-
inn verður að sýna hvernig
þjóð vorri tekst eftirreiðin. Allar
álfuþjóöir, utan vjer einir, eiga
til þjóðlega list á hástigi, bygða
í vísindum og æfing, mann
fram af manni. En hjer hefir
Hfsþráður bins æðsta andlega
starfs þjóðarinnar verið slitinn,
undir dæmafárri, banvænni kúg-
un af erlendri ritfinsku og
prangi. Pað má telja víst, að
vjer sjeum komnir úr lífshættu
en á öllu verður að taka sem
til er, ef vjer eigum í tíma að
geta sagt: »Vjer stöndum jafn-
fætis hæstu menning álfu vorr-
ar í vísindum og list«.
Við þetta er þess saint einnig
að geta, að vjer höfum yfir-
burða aðstöðu að sumu leyti.
Vjer skiljum og tölum norrænu
— þetta forngilda upprunamál
vort, sem Þjóðverjar einnig
sækja til mátt sinn og andans
megin. Ennfremur eigum vjer,
án alls efa, að tiltölu við
mannfjölda, hið ríkasta þjóðar-
óðal, sem sagan greinir um.
Og aldaböl kúgunarinnar hefir
skilið eftir það sem lifvænt er
gegnum þúsund þrautir. Að
öllu samtöldu vonum vjer að
gestir vorir frá Pýskalandi þurfi
ekki að sjá eftir því að kynn-
ast oss og landi voru — fóstur-
bygð þeirra manna, sem námu
stærsta eyland heimsins á sín-
um tíma — Grænland.
Það er giftusamlegt merki
nánara- sambands og vináttu
milli gesta vorra og þeirra sem
heima fyrir eru, að hljómlistin
er sett í fyrirrúm. En allirmega
vita, að hjer er nú talað mjög
alvarlega, á óbundnu málij um
hag vorn allan og ekki síst um
þau málefni, er lúta að ytra
sambandi voru við aðrar þjóð-
ir. Vjer eigum enga talsmenn
vorra sönnu hagsmuna ytra. En
einmitt þaö, sem vjer þurfum
fyrst og fremst að afla oss, er
stuðning mikilla og voldugra
þjóða um vernd vora og rjett
út á við. — Heill sje þeim Suð-
urmönnum, er skilja glögt og í
tæka tið hveit hlutverk saga,
lífskjör og uppruni íslensku
þjóðarinnar fær oss og vinum
vorum erlendis í hendur. Auö-
ur lands vors, þjóðerni vort,
tunga vor og hnattstaða, valda
því að aldrei verður gengið fram
hjá oss með öllu í samkeppni
og farmensku um Atlantshaf.
Og aldrei má heldur gleyma þvi
hvern rjett vjer eigum þar enn
óheimtan landi voru til handa.
En af öllu þessu krefst trygg
undirbvgging af efnalegum á-
stæðum, til þess að haldgóð
vinátta stofnist meö oss og þeirri
þjóð, - er nú sendir oss, fyrst
allra, mikla og stórvirka hljóm-
sveitj í kynnisför.
Yms veðurmerki þess virðast
nú hækka á lofti, að íslending-
ar muni gerast víðspurðari og
glöggvar kunnir, sem sjálfstæð
þjóð, heldur en verið hefirund-
ir skugga hinna erlendu yfirráða.
Heimsókn hljómsveitarinnar
þýsku er eitt meðal annars vott-
ur um það álit annara þjóða, að
vjer eigum kröfu til bærri menn-
ingar í list, heldur en vjer get-
um enn fullnægt sjálfir. Bang-
læti tímanna grúfir enn þung-
lega yfir þessu fagra og mikla
landi voru. En með hyggileg-
um og sannþjóðlegum ráðstöf-
unum íslendinga sjálfra út á
við, má stökkva yfir ýms milli-
stig sem aðrir hafa orðið að
ganga — og þannig stytta bilin
á milli vor og þeirra.
Allir rjettsýnir menn munu
fallast á það, að mannafla, fjár-
magn og hærri verklega og vís-
indalega starfsemi skortir hjer,
til þess að framkvæmdar verði
ýmsar umbætur, bæði andlegar
og efnalegar, sem álfumenning-
in hefir annarsstaðar fyrir löngu
innt af höndum. Þeir sem þessu
neita og berjast á móti lær-
dómi frá þeim, sem lengra eru
komnir, eru bergþursar einir.
Þá dagar upp og þeir verða að
steini. Með hljómsveitinni frá
Hamborg er oss flutt margradd-
að ákall til náttvætta og trölla,
að leita inn til hinnar eilifu
þagnar, þar sem þau eiga heima.
Fyrstu hljómleikar
Hamburger philharmonischen
Orkesters.
Þetta er draumur. Gamli
timburhjallurinn Iðnó er orðinn
Parthenon, Rej'kjavík er stór-
borg í nokkra daga; tónarnir
flytja hingað öll riki veraldar
og þeirra dýrð. Við höfum
hingað til vonað, að fá ein-
hverntíma að heyra bjer or-
kesturverk meistaranna í nokk-
urnveginn óbjagaðri mynd —
einhverntíma, þegar íslendingar
hefðu eignast það samband aga
og kunnáttu, sem er skilyrði
hljómsveitar — 1930, þá á alt að
ske, 1940 — que sais je? Við-
buröirnir hafa flogið langt fram
úr »utopiskum« vonum. 2. júní
1926 varð sá merkisdagur í
islensku tónlistalifi, er tónar
Coriolan-forleiks Beethovens
luku upp Edens-hliðum, leiknir
af fullkominni lítilli symfoni-
sveit, úrvalsliði úr einni allra-
bestu hljómsveit á Þýskalandi.
Nú getum við að eins óskað:
að við ættum þá, þessa fjöru-
tiu, að við gætum þannig
stokkið yfir þróun áratuga í
einu vetfangi. En okkur er ein-
ungis Ijeð leikfang um örstulta
stund — brátt fylgjum við gest-
unum úr garði; þá er tónmust-
erið spítnakofi sem áður, borgin
aftur sjóþorp norður undir ís-
hafi.
Fyrstu hljómleikarnir fóru
mjög hátíðlega fram. Sjóvolk
og margskonar erfiðleikar virt-
ust eigi hafa lamað listamenn-
ina, en hrifning áheyrendanna
var hóflaus og einlæg. Áður en
leikurinn hófst, bauð Kristján
Albertson sveitina velkomna, i
nafni móttökunefndar, fagnað-
aróp gullu, en karlakór í saln-
um söng »Die Wacht am
Rhein« og blásturssveit Pjóð-
verja svaraði með íslenska
þjóðsöngnum.
Hljómbrigöin í Iðnó eru ekki
bætandi; strokhljómurinn deyf-
ist mjög, en blásturshljóðfærin
eru kæfð í aíturhlnta leiksviðs-
ins. Á slíkurn erfiðleikum sigr-
ast ekki epglahörpur. En þrátt
fyrir óhagstæð búsakynni, máfti
fljótt heyra kosti sveitarinnar.
Strokhljóðfæiiu mjúk og breið,
aðdáunarverðir trjeblástrar, lið-
ugir og blíðir, hornin óákeikul,
en samtök og agi allra svo,
sem frekast verður á kosið.
Jóni Leifs hefir farið mjög
mikið fram í Orkesturstjórn,
síðan jeg heyrði baun sljórna
pbilharmonisku sveitinni í
Dresden fyrir nokkrum árum.
Pá var einnig Coriolan-for-
leikurinn fvrstur á skránni.
Hreyfingar Jóns eru enn all-
stirðar (enda virðist Gyðingum
einum það gefið, að stjórna
Wilkens
Ameríkumaðurinn, sem ætlaði
að fara á loftskipi frá Alaska
til Spitsbergen í vor. Eftir ör,ð-
uga ferð komst hann til Point
Barrow en var svo óheppinnað
handleggsbrotna þar og varð
ekkert úr flugför hans.