Vörður - 12.06.1926, Side 1
RiSstjóri og ábyí’gð-
armaður
Kristján Albertson
*•
Utgefandi: Miðstjórn íhaldsflokksins.
IV. ár.
Reykjayíh 12. júní 1926.
25. blað.
llin íorna Konuiigsliöll Póllandsi
í Posen er höfuð aðsetur andstæðinga Pilsudskys. Yfir henni vinstra
megin á inyndinni er fyrv. forseti Póllands Wojciechowsky, en
hægra megin Witos fyrv. forsætisráðherra.
maí var Pdsudsky kominn með
her sinn að liöfuðborginni. Hann
nam staðar við Poniatowsky-
brúna og í sama mund kom
bifreið á braðri ferð innan úr
bænum £og stansaði við brúna.
Wojciechowsky, forseti pólska
lýðveldisins, gamall samherji
Pilsudsky frá þeim tíma er
Rússar kúguðu Pólverja, steig
út úr bílnum og seDdi eftir Pd-
sudsky. Peir mættust á brúnni.
Pilsudsky krafðist þessaðWitos
legði niður völd þegar í stað.
Forsetinn neilaði að ganga að
því.
— Hugsið yður um, hr. mar-
skálkur, þjer gerið uppreisn
gegn stjómarskrá landsins.
— Alt er vandlega hugsað,
jeg er æðsti marskálkur Pól-
lands, jeg geri það sem rojer
sýnist, svaraöi Pilsudsky.
Forsetinn ók aftur inníWar-
sjá og Piludsky hóf sókn sína.
í tvo daga var barist á götun-
um. Kl. 5 eftir hádegi hinn 14.
maí ruddist herlið Piludskys
um Varsjá að Pilsudsky væri á
leið til borgarinnar með her
manns og hygðist að hrekja
stjórnina frá völdum.
Síðan fyrir aldamót hefir Pd-
sudsky verið einn af fremstu
foringjum pólskra verkamanna
Og jafnframt pótskra sjálfstæðis-
manna, meðan kúgun Rússa
stóð. Hann hafði stofnað og
Pitsudsky.
stjórnina studdu 238 af 444 þing-
mönnum í fulltrúadeild þings-
ins (sem á pólsku heitir sejnx).
11. maí birli eitt af blöðun-
«num í Varsjá viðtal við Pilsud-
sky marskálk, þar sem hann
fór þungum orðum um spiil-
,ngd og siðjeysi margra hinna
nýju ráðherra. Stjórnin gerði
blaðið upptækt og jafnaðar-
maunablöðin hótuðu hefndum
fyrir tiltækið.
Haginn eftir flaug sú fregn
Haller.
komið skipulagi á allar þær
Ieynilegu herdeildir, sem voru
reiðubúnar til þess að berjast
fyrir frelsi Póllands þegar færi
byðist og reyndu að rísa gegn
rússneska hernum í ófriðarbyrj-
un 1914. Hann hefir skapað
pólka herinn og er einn af þjóð-
ardýrðlingum Pólverja, einn af
fremstu fulltrúum þess krafts,
sem hefir endurreist sjálfstæði
Póllands.
Kl. 4 eftir hádegi hinn 12.
Ralaj.
inn i höllina Belvedere, —stjórn-
in og forsetinn höíðu lagt á
flótta. Borgarastyrjöldinni var
lokið. 302 hófðu fallið, yfir 1000
særst.
Samkvæmt pólsku stjórnar-
skránni átti nú forseli þingsins,
Mathieu Rataj, að útneína nýja
stjórn, þangað til þing kæmi
saman. Hanu sneri sjer nú til
Piludsky og þeim kom saman
um skipun ráðuneytisins. Sjálf-
ur varð Pilsudsky hermálaráð-
herra. Jafnfiamt var þingið
kvatt saman í lok mánaðarins
til þess að kjósa forseta.
Pað kom brátt í Ijós aðjafn-
aðarmeun og frjálslyndari flokk-
arnir fylgdu Pilsudsky og að
hann hafði herinn á sínu bandi.
En í Posen hóf hatursmaður
hans Haller general andblástur
gegn honum og safnaði sjálf-
boðaliði til þess að fara með
til Warsjá og steypa Pilsudsky.
Hafði flokkur Hallers höfuðað-
setur sitt i höllinni í Posen.
Pilsudsky Ijet nú daglega birta
viðtöl við sig í blöðum sírtum,
þar sem hann gerði grein fyrir
stefnu síddí og markmiði bylt-
ingarinnar. í viðtölum þessum
er hann gffurmæltur og illorð-
ur með afbrigðum, talar um
Byltingin
i Póllandi.
Hinn 10. maí tók ný stjórn
við völdum i Póllandi. Forsæt-
isráðherra varð ihaldsmaðurinn
og bændaforinginn Wilos og
hina mörgu »óþpkka, morð-
ingja, þjófa og görolu lands-
mála-glæpamenn« í þinginu.
En orðalag hans er alt ó-
ákveðnara þegar hann Jýsir
stjórnarstefnu sinni. Þó kveður
hann eindregið að orði um
nauðsyn þess, að breyta stjórn-
arskránni í þá átt, að vald
þingsins verði minkað og vald
forsetans aukið. Síðan 1918, er
Pólland varð sjálfstætt riki, hafa
14 ráðuneyti setið þar að völd-
um og stjórnartaumarnir sjald-
an verið í sömu höndum stund-
inni lengur. Nú vill Pilsudsky
skapa sterkari stjörn. Uppreisn
hans er í anda Mussolinis að
því leyti, að hann vill veikja
þingræðið og setja í þess stað
einskonar einræði. En hins veg-
ar er stefna hans frjálslyndari
bæði í þjóðernis- og þjóðfjelags-
málum, en stjórn Mussolinis.
Eun hefir ekkert orðið úr
gagnbyltingu Hallers, og þingið
kom saman 31. maí og kaus
forseta í ró og næði. Pilsudsky
hlaut kosningu, en hvoit sem
honum hefir þótt meiri hlutinn
of 1 till eða hitt hefir valdið,
að hann vildi ekki vinna eið
að núgildandi} stjórnarskrá, þá
neitaði hann að taka við for-
setatign og mælti með kosningu
Moscicki prófessors. Hann er
sextugur að aldri, hefir verið
prófessor í efnafræði í London
og víðar, er forstjóri stórrar
köfnunarefnis-verksmiðju í Pól-
landi síðan 1920. Hann hefir
aldrei fengist við stjórnmál, en
er vinur Pilsudskys.
Moscicki náði kosningu. Og
er nú búist við því að Pilsud-
sky myndi bráðlega nýtt ráðu-
neyti og reyni sfðan að koma
fram stjórnarskrárbreytingu.
England. Kolanámadeilan er
enn óútkljáð. Námaeigendur
gerðu fyrir skemstu sáttaboð.
Fjellu þeir frá kröfum sínum um
launalækkun en fóru fram á að
vinnutíminn yrði lengdur.
Veijtamenn höfnuðu boðinu.
Harðar deilur hafa staðið milli
verkalýðsleiðtoganna um baráttu-
aðferðina, sjerstaklega hvort
hyggilegt hafi verið að hætta
allsherjarverkfallinu. Cook tel-
ur afturköllun þess hafa verið
svik við málstað námamanna
og svartasta lilettinn í baráttu
Verkalýðsins í Englandi. En aðr-
ir, og þar á meðal MacDonald,
halda því fram, að allsherjar-
verkföll sjeu ónýtt vopn í bar-
áttu vekalýðsins, og komi altaf
fyrst honum sjálfum í koll.
Þá hefur og kastast í kekki
milli foringja frjálslynda flokks-
ins, Asquiths og Lloyd George,
út af afskiftum hins síðarnefnda
af koladeilunni og greinum hans
um hana i amerisk blöð. Reis
Asquith upp og brá Lloyd George
um hlutdrægni í garð námaeig-
enda og skort á samvinnuþýð-
Soltlílnuiiin í Marokko,
Stríðinu f Marokko er lokið.
Uppreisnarmaðurinn Abd-el-
Krim, sem ætlaði að komasl
inn í höfuðborgina Fez og
steypa soldáninum af stóli, hefir
orðið að gefast upp og ganga
Fröitkum á hönd sem fangi.
Á hann nú að beygja höfuð
sitt í auðmýkt fyrir soldáninum
og votta honum iðrun og holl-
ustu.
leik við flokk sinn. Var um
skeið gert orð á því i enskam
blöðum, að Lloyd-George myndi
bráðlega ganga í jafnaðar-
mannaflokkinn, uns hann sjálf-
ur tók af skarið og kvað sjer
aldrei hafa komið það til hug-
ar. Síðar hefur komið í ljós, að
mikill meiri hluti frjálslynda
flokksins í enska þinginu er á
hans bandi í deilunni við As-
quith og ber fult traust til hans
sem foringja.
Uppreisn í Portúgal. 1 lok
maí mán. gerðust þau tíðindi í
Portúgal, að tvær herdeildir
gerðu uppreisn, fóru til Lissabon
og tóku höfuðborgina orustu-
laust. Stjórnin lagði á flótta og
herforingjar mynduðu þriggja
manna stjórn, sem rauf þing
þegar í stað. Landssamband
verkamanna lýsti yfir allsherjar-
verkfalli og mótmælti hervald-
inu. Siðustu fregnir (8. þ. m.)
henna, að Cozta hershöfðingr"
hafi tekið sjer einræðisvatd, f
líkingu A'ið Mussolini og Primo
de Rivera. Foringjar verkamanna
hafa verið handsamaðir, starf-
semi verkalýðsfjelaganna bönn-
uð og öll verkföll í landinu
talin dauðadæmd meðan einræðið
stendur.
\
Noregur. Miklar kaupdeilur
hafa risið i Noregi i vor og vald-
ið verkföllum og verkbönnum.
Nú hafa tekist samningar milli
vinnuveitenda og verkalýðs um
17% kauplækkun.
f