Vörður - 12.06.1926, Blaðsíða 3
V Ö R Ð U R
3
Leiðbeining'ar til kjósenda við landkjörið 1. júlí.
Þegar þeir, sem kjósa viija lista íbaldsflokksins, hafa skiiað atkvæði sinu, á seðillinn að lita þannig út:
A-listi B-liwti X O-lissti D-listi E-listi
Jón Baldvinsson, Jónína Jónatansdóltir Erlingur Friðjónsson. Rebekka Jónsdóttir. Ríkharður Jónsson. Pjetur G. Guðmundsson. Bríet Bjarnbjeðinsdóttir. Guðrún Lárusdóttir. Halldóra Bjarnadóttir. Aðalbjörg Sigurðardóttir. ' Jón Þorláksson. Þórarinn Jónsson. Guðrún J. Briem. Jónatan J. Lindal. Sigurgeir Gíslason. Jón Jónsson. Magnús Kristjánsson. Jón Jónsson. Kristinn Guðlaugsson. Þorsteinn Briem. Páll Hermannsson. Tryggvi Þórhallsson. Sigurður Eggerz. Sigurður E. Hlíðar. Magnús Friðriksson. Magnús Gíslason. Einar Einarsson. Jakob Möller.
Athygli skal á því vakin, að breyta má röðinni á listunum með þv( að merkja með tölustöfum framan við nöfnin. Ef t. d.
konur sem kjósa vilja íhaidslistann, vilja gefa frú Guðrúnu Briem atkvæði sitt sem fyrsta nafni listans, þá má gera það með því að
setja tölustafinn 1 fyrir framan nafn frúarinnar, eftir að settur hefir verið X fyrir framan C-listann.
■og velfarnaðar, þá má ekki
stofna til óþarfrar suhdrungar
milli stjettanna í landinu, held-
ur ber þeim að vinna bróðuriega
saman að sanngjörnum úrslit-
um þjóðmála.
Ef litið er sjerstaklega til
landskjörs þess, sem nú stend-
ur fyrir dyrum, er rjett að minna
á það, að efstu mennirnir á lista
íhaldsflokksiys eru mestu at-
hafnamenn hans og alveg
framúrskarandi hvor á sínu
sviði. Jón Þorláksson er sá
maður, sem mests fylgis nýtur
í flokknum og hefur borið hita
og þunga dagsins síðan íhalds-
flokkurinn tók við stjórn. Hann
er af þeim, sem til þekkja, tal-
inn einhver gáfaðasti inaður
þessa lands, stiltur í geði, rök-
fimur með afbrigður og einhver
besti ræðumaður á þingi. Hann
■er húnvetnskur bóndasonur, sem
enginn hefur hlaðið undir, held-
ur hefur unnið sig upp og fram
fyrir eigin dugnað, gáfur og
framsýni.
Þórcirinn Jónsson hefur nú að
baki sjer um 20 ára nærri ó-
slitna þingmensku og er því
þjóðinni vel kunnur. Frá því
hann kom á þing hefur hann
þótt prýði bændastjettar þar,
enda hafa honuin verið falin
þar hin vandasömustu störf og
það er flestra maflna mál, sem
hann þekkja, að hann sje sök-
um hæfileika sinna og mann-
kosta einhvcr allra fremsti
bóndi þessa lands.
Það hlýtur að vera markmið
allra góðra íhaldsmanna að
koma báðum þessum mönnum
að, og það er enginn efi á, að
flokkurinn er nægilega f jölmenn-
ur til þess. En þess verður að
gæta b æ ð i að dreifa ekki at-
kvæðunum o g að sækja kjör-
fund.
Móti þessum mönnum eru
boðnir fram 4, sem tilgreina get-
ur komið að kosnir verði. Þó er
lalið að 2 þeirra muni ekki hafa
minstu líkur til þess að safna
til að samþykkja eða fella slík
lög.
Vér álitum, að allir þingfull-
trúar þjóðarinnar, án tillits til
stjórnmálaflokka, eða að minsta
kosti eins margir og mögulegt
er, eigi að vernda hag neytenda-
fjelaganna, .því hagur þeirra
stendur í svo nánu sainbandi við
hag sjálfrar þjóðarinnar, og eng-
in þörf er á því, að þingmenn
sjeu sjerstaklega kosnir af
Samvinnufjelögunum (there is
no need for parliamentary re-
presentatives to be specially
cbosen by cooperative societies)
.því var það, að rjett fyrir al-
mennu kosningarnar, voru öll-
um þingmannsefnum send um-
burðarbrjef, er höfðu að inni-
halda ýmsar spurningar, sem
hvert þingmannsefni var beðið
að svara, svo sem:
1. ) hvort hann viðurkendi
nauðsyn samvinnufjelaga sem
verkfæris til þess að halda uppi
sanngjörnu verði og rjettlátri
útskiftingu á vörum.
2. ) hvort hann væri fús til
þess að ganga í þingmanná-
flokk í þeim tilgangi, að taka
tii athugunar atriði, sem sjer-
staklega snerta samvinnu.
3. ) hvort hann vildi greiða
nægu fylgi, þau Briet Bjarnhjeð-
insdóttir og Sigurður Eggerz.
Um Bríetu er það að segja, að
hún hefur nú um alllangt skeið
fylt flokk jafnaðarmanna, en
þar sem jafnaðarmenn hafa
annan mann i boði, getur hún
ekki fengið nema lítið af þeirra
atkvæðum. En konum, sem ekki
fylla flokk jafnaðarmanna, get-
ur vitanlega ekki komið til hug-
ar að kasta atkyæði sínu á ^læ
með því að kjósa hana.
Sigurður Eggerz, bankastjóri
íslands banka, hefur nú alveg
gefist upp við að halda lífi í
Sjálfstæðisflokknum. Formlega
útför hans hefur hann reyndar
ekki haldið, en í verkinu hefur
hann sýnt, að hann telur flokk-
inn meðal hinna framliðnu, því
að á siðustu mánúðum hefur
hann reynt að mynda nýjan
flokk, sem á að heita „frjáls-
lyndur flokkur“ þegar hann
fæðist. Aðaltilgangur þessara
umbrota er vitaskuld sá, að
að reyna að koma Eggerz aftur
á þing, en fróðir menn um þá
hluti telja, að „þessi þjóð“ muni
álíta, að bankastjórar eigi ekki
að fást við stjórnmál og vitna
í, að Landsbankinn hefur bann-
atkvæði með lögum um það, að.
/lána kaupfjelögum fje.
4. ) hvort hann vildi lofa þvi,
að greiða atkvæði gegn álögum
á nauðsynjavörum.
5. ) hvort hann væri ákveð-
inn í því, að styðja þá stefnu,
að efla verzlunarlega og hags-
munalega samvinnu milli þjóða
o. s. frv.
Nokkur hluti þingmannaefna
svöruðu játandi, en þó var það
svo, að af 600 þingmanna, sem
kosnir voru, urðu aðeins 78 til
þess að játa því, er að ofan er
skráð. En merkilegast er það,
að þessi játandi svör komu frá
hinum andstæðustu flokkum i
þinginu, alt frá jafnaðarmönn-
um (flest þaðan) og til kon-
ungssinna, en meðal þeirra er
hinn allra harðskeyttasti- ein-
veldismaðurinn og kaþólskra-
leiðtoginn, Leon Daudet.
Samkvæmt loforðum sínum
hafa þessir þingmenn myndað
samvinnuflokk í neðrimálsstof-
unni, og sá flokkur hefur vaxið
að mun, því að í honum eru nú
122 þingmenn eða um y5 þeirra
allra. í þessum flokki eru og
menn af öllum flokkum, nálægt
því, sem hjer segir: 22 jafnað-
armenn, (sosíalistar); 33 rót-
tækir jafnaðarmenn; 67 þing-
að slikt útibústjórum sínum og
að bankanefnd sú, ' sem sat á
rökstólum síðastl. ár var ein-
huga um að vilja banna banka-
stjórum Landsbankans þing-
setu. Flestir munu telja það
fremur óþarft verk, að reyna að
dreifa kröftunum með nýjum
stjórnmálaflokki, ' enda benti
síðasta landskjör ótvírætt í þá
átt, að kjósendur teldu óvit að
halda uppi mörgum flokkum.
Hinir 2, sem likur geta haft
til þess að komast að, þeir
Magnús Kristjánsson og Jón
Baldvinsson, eru boðnir fram, af
hálfu tveggja flokka, sem mjög
víða liafa unnið saman við kosn-
ingar undanfarið, sem sje Fram-
sóknarflokknum og jafnaðar-
mönnnin. Hversu nú fer, er þeir
ætla að skifta með sjer reitun-
um skal hjer engu um spáð. Við
landskjörið 1922 höfðu báðir
þessir flokkar menn í kjöri og
urðu þá Framsóknarmenn
sterkari, en sjálfsagt var það
nokkuð vegna þess, að ýmsir
socíalistar munu hafa kosið lista
Framsóknarflokksins þá, þar.
sem efsti maður hans (Jónas
Jónsson frá Hriflu) var þá af
ymsuin talinn skoðanahreinni
menn úr miðflokknum, eða af
hægrimönnum. Af þessu má þó
álykta það, að samvinnumenn
eigi miklu fleiri stuðningsmenn
meðal hægrimanna í þinginu,
en á meðal vinstrimanna, því
margir hægrimanna hafa ,geng-
ið í flokkinn, einungis til þess
að sýna lit á þvi, að þeir væru
demokratlskir.
(The People’s Year Boolc 1922, bls.182).
Laust fyrir síðustu áramót
skrifaði jeg Charles Gide pró-
fessor, og liað hann að skýra
mjer frá áliti sínu um stjórn-
málin innan samvinnunnar í
Frakklandi. Svaraði hann brjefi
mínu 10. janúar þ. á„ og birti
jeg hjer brjefið í heilulagi í
þýðingu eftir Pál Sveinsson
Mentaskólakennara:
Paris XVI rue Decamps 2.
10. Janúar 1926.
Iíæri herra!
Eg fæ mörg brjef frá útlönd-
um, en þetta er í fyrsta skifti,
sem jeg fæ brjef frá íslandi.
Mjer finnst meir en lítið til um
það, að á þessari fjarlægu eyju
skuli þó vera einhver, sem ber
kennsl á mig. Það er því með
mestu ánægju, að jeg svara
socialisti en efsti maðurinn á
jafnaðarmannalistanum. En þar
sem t. d. Verkamaðurinn á Ak-
ureyri, blað socíalistanna þar,
telur nú Magnús Kristjánsson
skoðanabróður sinn og segir að
M. K. hafi verið í kjöri af hálfu
sfocíalista þar 1923, virðist svo,
sem jafnaðarmenn megi vel við
una að fá hann kosinn, þótt Jón
Baldvinsson verði honum ekki
samferða inn í Efri deildar sal-
inn. Því svo mikið er vist, að
socialistar eru ekki svo fjöl-
mennir á þessu landi, að þeir
geti átt sanngirniskröfu á nema
í hæsta lagi 1 manni við lands-
kjör 3ja manna. Hversu Fram-
sóknarmenn muni una vali
í'lokks síns á þeim eina manni,
sem nokkrar líkur hefur til þess
að komast að, verður ekki nein-
uni getum að leitt hjer. En ekki
mætti lá bændum þótt þeir furð-
uðu sig á því, að Framsóknar-
flokkurinn, sem nefnir sig
bændaflokk, skuli ekki una
bónda eina sætisins á listanum,
sem nokkrar líkur hefur til þess
að fá nægan atkvæðafjölda til
þess að komast að. Bændur
hljóta að furða sig á því, að í
þetta sæti skuli vera valinn
brjefi yðar og sendi yður nokkr-
ar skýrslur — en jeg veit þó ekki
hvort þjer lesið frakknesku. Geri
þó ráð fyrir því, úr því, að þjer
segið mjer að þjer lesið mikið
al’ samvinnublöðum. Sjálfur les
jeg ensku viðstöðulaust, en of
erfitt yrði mjer að rita hana.
í raun og veru erum vjer
þjóðsamband frakknesku sam-
vinnufjelaganna (La Fédéra-
tion Nationale Coopérative Fran-
casise) og jeg, mótfallin íhlut-
un stjórnmála í samvinnu hreyf-
inguna (eins og samvinnufje-
lögin ensku gera og að gera
bandalag við pólitiska jafnaðar-
menn eins og samvinnufjelög-
in rússnesku, og jafnvel þau
ítölsku gera).
Við hugsum sem svo:
1. Samvinnan getur verið á
stefnuskrá allra stjórnmála-
flokka, bæði einveldismanna og
lýðveldissinna — og hún getur
samrýmst öllum trúarbrögðum,
jafnt kaþólskum og gyðingtrú-
armönnum, sem mótmælendum
eða Búddatrúar.
2. Enda þótt sámvinnustefnan
sje i eðli sínu jafnaðarstefna,
þar sem markmið hennar ér að
skapa sanngjarnt verð (þ. e. a.
s. með því að gera óþarfan all-
roskinn síldarútgerðarmaður og
fyrverandi kaupmaður, því að
kunnugt er, að þær stjettir
manna hafa ekki setið við há-
borðið hjá Tímanum undanfar-
ið. Það sýnist svo sem t. d.
Halldór Villijálmsson skóla-‘
stjóri á Hvanneyri hefði verið
ekki siður rjettborinn til þessa
sætfs, enda er sagt, að í þing-
flokknum hafi verið talsvert
skiftar skoðanir um hvernig
skipa ætti efsta sætið, en þar fór
sem fyr, að socíalistahópurinn
sigraði „stærri helming“ flokks-
ins. Það hefði ekki verið nema
sanngjörn krafa, að „bænda-
flokkurinn“ hefði í þetta skifti
sett bónda efstan, bæði af því,
að við síðasta landskjör var
kennari i efsta sætinu og eins
hinu, að það sæti, sem Fram-
sóknarmenn nú geta gert sjer
von um að halda, var skipað af
bóndanum Águst Helgasyni.
Að lokum skal það tekið fram
til andsvara þeim, sem kynnu
an annan kostnað en þann, sem
flýtur af óhjákvæmilegum störf-
um við framleiðsluna) verður
hún að ná þessu marki af eigin
ramleik, en ekki með jafnaðar-
stefnu Marxista eða þvi um líku.
Annars finni þjer fyllri upp-
lýsingar um þetta í bók ininni
um Les Societést Consommation
(þjóðfjelögin og neyslan, sem
þýdd hefur verið á ensku og
önnur utngumál. Ef þjer fáið
skýrslu alþjóðabandalags sam-
vinnufjelaga, munuð þjer í
næsta no. þess finna grein eft-
ir mig um samvinnuhreyfing-
una í heiminum.
Eg þakka yður fyrir ritið um
ísland. Jeg hefi lesið það með
mikilli ánægju. Annars þektum
við í æsku eldfjallið Snæfell, því
að þar var það, sem Jules Verne
lauk við skáldsöguna: Ferð inn
að iðrum jarðarinnar. Mjer til
mikilla leiðinda get jeg fyrir
aldursakir ekki búist við að
komast þangað — og hefi jeg
þó nýlega verið í Moskva og
Jerúsalem.
Upphafsár samvinnuhreyfing-
ar ykkar 1884, er endurblómg-
unarár samvinnuhreyfingarinn-
ar frakknesku og kallast venju-
lega Ecole de Nimes (Nimesslcól-
inn N. er fæðingarbær minn).
Jeg vonast til að fá fleiri brjef
frá yður.
Yðar einlægur.
Charles Gide.
Sig. Sigurðsson
frá Kálfafelli.