Vörður


Vörður - 26.06.1926, Qupperneq 1

Vörður - 26.06.1926, Qupperneq 1
IV. ár. Reykjavílt 20. júni 1026. 27. blaö. Jón Magnússon forsætisráöherra. 1859. — 23. júni 1926. Sú soigarfregn barst um land- ið í fyrra dag, að Jón Magnússon forsætisráðherra væri látinn. Svo sem kunnugt er, var hann á- samt frú sinni í för með kon- ungi kring um land. Á þriðju- dagskvöld hjelt konungur heim- leiðis frá Seyðisfirði, en forsætis- ráðherrann og frú hans áleiðis til Reykjavíltur með herskipinu „Gejser“. Var ákveðið að koma við á Norðfirði, og ætlaði Jón Magnússon að vitja fornra æsku- stöðva á Skorrastað, þar sem hann hafði átt heima frá 8 ára aldri til þess hann útskrifaðist úr skóla. Hafði hann aldrei kom- ið þangað síðan. „Gejser“ kom til Norðfjarðar á miðvikudags- kvöld og fór Jón Magnússon þeg- ar í Iand. Á ellefta tímanum kom hann hress og glaður heim til Jóns prófasts Guðmundssonar og höfðu þeir ræðst við svo sem 10 inín. þegar prófastur tók eftir krampadráttum í höndum ráð- herrans og öðrum fæti. Varð hartn bráðkvaddur 10—15 mín. eftir að hann kom í hús prófasts. Litlu siðar kom ráðherrafrúin í land og frétti lát manns síns, sem hún hafði kvatt alhressan fyrir hálfri stundu. Líkið var flutt um borð í „Gejser kl. \x/i og kl. 2 urn nóttina ljetti hann akkerum og hjelt áfram til Reykjavíkur. Hingað kom skipið í gærmorgun og var lík forsætisráðherra þeg- ar borið í land og til heimilis hans. Jón Magnússon var fæddur á Múla í Aðaldal í Þingeyjarsýslu 16. jan. 1859. Foreldrar hans voru þau sjera Magnús Jónsson (bónda á Víðimýri Jónssonar) og kona hans Vilborg Sigurðar- dóttir (bónda á Hofi i Keldu- hverfi Þorsteinssonar). 1867 fluttist hann með foreldrum sín- um að Skorrastað í Norðfirði. 1875 kom hann i skóla, reyndist ógætur námsmaður og tók stú- dentspróf 1881 með I. einkun. Las hann nú lög um þriggja ára skeið, en skorti þá efni til þess Ijúka námi, hvarf aftur heim 16. jan. og var skrifari hjá Júlíusi amt- manni Havsteen á Akureyri til 1889. Fór hann þá aftur utan, og lauk nú laganámi við Hafnarhá- skóla á tveim árum. Hann tók próf 1891 og hlaut háa I. eink- un. Sama ár var honum veitt sýslumannsembættið í Vest- mannaeyjum og gengdi hann því um 5 ára skeið. Hann gerðist þegar starfsmaður mikill og á- hugasamur um framkvæmdir. Hann gekst fyrir stofnun Naut- griparæktarfjelags í Eyjunum, var einn helsti forgöngumaður þess að stofnað var jarðabóta- fjelag, sem nefnt var Framfara- fjelagið og átti drýgstan þátt í því að koma upp Sparisjóði Vestmánnaeyja. Er ekki ofmælt, að Vestmanneyingar hafi unn- að honum mjög. Var hann síðar þingmaður þeirra frá 1902— 1913, en 1914 var hann kosinn í Reykjavík og 1922 hlaut hann kosningu við landkjörið. 1896 gerðist J. M. landshöfð- ingjaritari, er Hannes Hafstein ljet af því embætt og varð sýslu- maður og bæjarfógeti á ísafirði. Gengi J. M. því vandasama og vinnumikla embætti uns stjórn- arskráarbreytingin gekk í gildi í órsbyrjun 1904 og landshöfð- ingjaembættið var lagt niður. Ljek J. M. þá liugur á að sækja um sýslumannsembættið í Eyja- firði, sem losnaði er Ivleinens Jónsson varð landritari. En Hannes Hafstein lagði þá fast að honum að taka að sjer skrif- stofustjórastarf í stjórnarráðinu, vegna hinnar miklu þekkingar hans á stjórnarstörfunum, og varð það úr. 1909 gerðist hann bæjarfógeti í Reykjavík. Forsætisráðherra var hann 1917—1922 og aftur 1924, er í- haldsflokkurinn myndaði stjórn þá, er síðan hefur farið með völd. Jón Magnússon kvæntist 1892 Þóru Jónsdóttur (háyfirdómara Pjeturssonar) og lifir hún mann sinn. Var þeim engra barna auð- ið, en kjördóttir þeirra var Þóra Guðmundsdóttir (hjeraðslæknis i Stykkishólmi). Giftist hún Oddi Hermannssyni skrifstofustjóra og ljest úr spönskuveikinni 1918. Það kveður stundum við um þá, er hefjast til æðstu mann- virðinga eða taka forustu i flokk- um og með þjóðum, að þeir hafi jöfnum höndum átt gengi sitt að þakka tilkomumikilli framkomu eða glæsilegu útliti, sem innri liæfileikum. Slíkt verður ekki sagt um Jón Magnússon. Hann var maður andlitsfríður og yfirbragðið gáfu- legt og göfugmannlegt. En að vallarsýn og í fasi skorti á, að hann væri einn af þeim, sem ganga í augu fjöldans. Hann hafði enga hæfileika til að sýn- ast, og sjálfsagt heldur enga löngun .til þess. Málsnjall var hann heldur ekki, röddin var ó- áheyrileg, hann var oft seinn að koma orðum fyrir sig — og henti stundum gamán að þvi í ræðu, hve málstirður hann væri. En Jón Magnússon var meiri en hann varð sjeður af ókunn- ugu auga — og upphefð sína, traust þings og þjóðar átti hann því einu að þakka, hvern mann hann hafði að geyma. Hann hófst ekki ungur til valda, hrós- aði aldrei auðunnum sigri, en honum hjelst á þeirri virðingu sem hann ávann sjer, jafnt og þjett, með starfi sínu og öllum afskiftum af málum þjóðarinnar. Það var á efri árum, að hann komst til æðstu valda og ein- göngu fyrir margreynt mann- gildi sitt. Hann var vitmaður, lærdómsmaður og vinnumaður, heiðursmaður og öðlingur að hjartalagi. Það er ógjörningur að rekja það til nokkurrar hlítar í stuttri blaðagrein, hvaða starf liggur eftir Jón Magnússon. Æfiatriði hans eru stuttlega greind hjer að framan og gefa þau nokkra hug- mynd um, hvern vanda hann hefur borið sem embættismaður, þingmaður og ráðherra. Embætt- isverk sín rækti hann af sam- viskusemi og dugnaði, og sem einn hinna marghæfustu, starf- sömustu og lögspökustu manna, sem sitið hafa á þingi og í stjórn á síðasta mannsaldri, hefir hann haft mikil og merk afskifti af ótaí stórmálum og smámálum. Og meðal margra stjórnmála- mannkosti hafði hann líka þann, að vera manna skemtileg- astur og ljúfastur í samvinnu. Af einstökum stórmálum verð- ur nafn Jóns Álagnússonar vafa- laust í þjóðarsögunni fyrst og fremst tengt við sambandsmálið. Hann var einn þeirra 7 íslensku alþingismanna, sem sömdu við Dani um sambandsmálið 1908. Hvað sem annars verður sagt um uppkastið, sem var ávöxtur þeirrar samningsgerðar, þá veitti það Islandi meiri rjettindi, en menn höfðu áður gert sjer vonir um að Danir fengjust til þess að viðurkenna, og var þann- ig áfangi á leiðinni til fullkom- ins sjálfstæðis. Mikinn þátt og góðan átti Jón Magnússon í und- irbúningi og úrslitum samnings- gerðarinnar 1918. Er sú saga enn óskrifuð, en framtíðin mun nefna hann sem þann ráðherra, er undirskrifaði með konungi samninginn, er veitti Islandi aft- ur fullveldi. Jón Magnússon hefur auðvit- að oft sætt hörðum árásum, eins og allir þeir, sem standa í fylk- ingarbrjósti í stjórnmálabarátt- unni. Hahn hefur vafalaust átt sammerkt í því við alla aðra menska menn, að vera ekki gallalaus. En hann átti líka sammerkt i því við hina bestu menn, að vanddregin voru tak- mörkin milli galla hans og kosta og hvorirtveggja af einum toga spunnir. Vandvirkni hans og gjörhygli er viðbrugðið, en stundum var honum brugðið um skort snarræðis og áræðis til framkvæmda eða úrskurða. Þeir, sem þektu hann best, vita þó að þetta var ekki svona. Hann var hinn liprasti samningamaður og notaði lagni og lempni jafnan til þess að teygja hinn samnings- aðilann sem lengst í samkomu- lagsáttina. En þegar hann fann að lengra varð ekki komist, þá brá hann fyrir sig þeirri óbif- anlegu festu, sem hann átti til í ríkuleguin mæli, en misnotaði aldrei með því að beita henni í ótíma eða gagnvart smá- munum. Hann átti fáa sína lika að mannúð og góðleik, en valdsmaður hlýtur oft að fá þau efni til úrlausnar, er mikil brjóstgæði gera honum örðugra að fást við. Sanngjarnir menn af öllum flokkum munu ljúka upp einum munni um það, að J. M. hafi unnið landi sínu af einlægum og drenglyndum hug og verið gáf- aður maður og nýtur. Við fráfall hans á ísland á bak að sjá einum af sínum bestu sonum. Ssmúðarskeyti. Stjórninni hafa borist eftir- farandi samúðaiskeyti: Danska stjórnin samhryggist íslensku stjórninni út af láti Jóns Magnússonar forsætisráðherra. Fregnin um andlát hans mun vekja sorg og söknuð víðsvegar í Danmörku. Stauning. Til hins starfandi forsætisráð- herra. Jeg leyfi mjer að votta yð- ur mína einlægustu samúð í til- efni af fráfalli Jóns Magmísson- ar forsætisráðherra. Minning hans mun altat' í heiðri höfð af öllum þeim í þessu ráðaneyti, er honum kyntust og óvenju mikl- um mannkostum hans. Moltke utanrikisráðhcrra. %

x

Vörður

Direct Links

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Vörður
https://timarit.is/publication/375

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.