Vörður - 26.06.1926, Blaðsíða 3

V Ö R Ð U R
3
«0000000000000000000000»
O "
O VÖRÐUTft kemur út
o
á laugardögum.
Ritstiórinn:
Kristján Albertson Túngötu 18.
Simi:
1961.
I
I
o
o
Q
O
O Afgreiðslan: g
O Laufásveg 25. — Opin Q
§ 5—7 síðdegis. Sími 1432. g
O V e r ð : 8 kr. árg. O
O Ojalddagi 1. júli. §
«00000000000000000000000
Þessi aðferð, að þora ekki að
beina andmælum sínum til
stjórnar Búnaðarfjel. Islands,
sem kveðið hefur upp dóminn
yfir Sig. Sig., en ráðast í þess
stað á eitt af blöðunum, fyrir að
hafa birt þingskjal þar sem
drepið vai* á skýrslu stjórnar-
innar — þessi aðferð er að vísu
nýstárleg, en mun þó vart þurfa
skýringar.
„Þór“ hefur tekið 21 togara
við landhelgisveiðar frá áramót-
um.
‘Síldareinkasalan.
Atvinnu- og samgöngumála-
ráðuneytið hefur tilkynnt, að
æinkasöluheimildin í lögum um
sölu á síld o. fl. frá 15. f. m., verði
ekki notuð á yfirstandandi ári.
Frú Sigríður Eggerz,
móðir Sigurðar Eggers banka-
stjóra og þeirra systkina, andað-
ist 10. þ. m. á heimili tengdason-
ar síns, Ólafs Thorlacius læknis
á Búlandsnesi við Djúpavog.
Guðmundur Thoroddsen
prófessor var kosinn háskóla-
rektor fyrir næsta ár á háskóla-
ráðsfundi 17. þ. m.
Ragnar Ólafsson
og frú hans hjeldu hátíðlegt
silfurbrúðkaup sitt 18. þ. m. og
gáfu þá 1500 krónur til Heilsu-
hælis Norðurlands.
Jónas Kristjánsson
hjeraðlæknir Skagfirðinga.
(Iívæði þetta, eftir Friðrik Ilansen
kennara á Sauðárkrók, var flutt í
samsæti l>ví er Skagfirðingar hjeldu
lækni sinum 6. jan. í vetur).
Gall í fornu gylfaliöllu
guðafagur háttur Braga.
Hlýddi l>jóð er hátt i kvæði
hrundi mál af bergi sálar.
Ungur bar á örva tungu
Islendingur liáttinn slyngan.
Hróður flutti og liyggin fræði
harla skjótt fyrir kóng og jarli.
Kært er mjer ef kynni gerla
kvæðalag að liáttum Braga
Láta vaka — lífi kvika
ljúflings minni, þessu sinni.
Hylla í ljóði hjeraðsstilli,
heiðursgestinn okkar mestan
herjandann á heimskar fyrrur,
hreystimann sem veikur treystir.
Fylkiskvæði fyrri tlða
festu afreksmerkin mestu.
Drupu blóðug lönd, en lýða
leyndust streymdu tárin gleymdu.
Iljer skal afrek hærra bera.
Hjer má líta víking ítran
vopndjarfan í vörn og sóknum,
vega fár en eyða tárum.
Hremmast brjóst er lielja grimmist
lierjar land með ógnar brandi.
Jarðarlífi öllu yfir
einatt hlakkar dauðinn blakkur.
Fast stóð hjer er feigðin geystist
frækinn læknir djarfur og sækinn.
Hallaði títt á liel og kvilla,
lirökk á flótta kvöl og ótti.
Hlaust þú títt i heljarróstum
livössum vígri fagra sigra.
Unnið hefirðu illri venju
ærið tjónið kæri Jónas.
Til að hlynna tápi og menning
tökum föstum greipstu rökin.
Tískan heimska títt í háska
tryllir færri l>ví og villir.
Þýðar vildi jeg þessu kvseði
þakka störfin mörgu og þörfu,
þrótt og kjark að hetju hætti
hærra mið i vorum siðum.
Bjarta vorið hlessun færi
brautryðjanda úr mörgum vanda.
Gamli fjörðurinn geymi I heiðri
göfan dreng og muni lengi.
Heill sje þeim er hrekur villu
liylli þeim sem raunir stillir.
Blessun fylgi brandi hvössum
böli mót og sárum kvölum.
Stöndum bræður upp til efnda
eftir minnið drukkið inni.
Vel að fylgja vitru máli
veit jeg mest að heiðra gestinn.
Friðrik Hansen.
Missagnir
Margeirs Jónssonar.
i.
í*að er varla hægt að komast
hjá því að skifta enn orðum
við safnanda Stuðlamála, þótt
leiðinlegt sje að eltast við mis-
sagnir hans og útúrsnúninga.
Margeir Jónsson svalar hinu
lakara eðli sínu í 22. tbl. Varð-
ar. Er Margeiri það skaði, hve
litla stjórn hann heíir á sjálfum
sjer. Inn betri maður hans verð-
ur að lúta þar í lægra haldi.
Andi hans er ekki sembestsjá-
andi. —
Margeiri er óljúft að fallast á
það, að einu atkvæði sje aukið
í ljóðlínunni: »Finna í stríði
bætur«. Nú ætti Margeir að vita,
»ð í þessari Ijóðlínu áttu að
vera sex atkvæði, en ekki sjö.
Einu atkvæði er aukið. Retta
sjá þeir, sem ekki er sjónarinn-
ar varnað. En ský á andans
augum Margeirs meina honum
að sjá þetta, nema hrokinn
banni honum að snúa frá villu
sinni. Og er hvorttveggja alltítt.
þegar Míirgeir kemst í rök-
þrot, gripur hann hiklaust til
ósanninda.
Hann kveður mig telja stef
Sigurðar Grimssonar hámark
braglistar. Rað hefi jeg aldrei
gert. Þegar jeg tilfærði stef Sig-
urðar, ætlaði jeg að sýna, að
verðmæti væru 1 »hinni grugg-
ugu skáldelfi« síðari ára. Og til
þess ljet jeg nægja þaustef, sem
jeg birti. Og stef Sigurðar Gríms-
sonar er fagurt, þótt rímið gæti
nákvæmara verið.
Margeir segir mig telja gott
hjá Sigurði það sem jeg víti hjá
Kristjáni.
En þarna er hallað rjettu
máli. Aldrei sagði jeg stef Sig-
urðar gallalaust, en Margeir
taldi vísu Kristjáns gallalausa.
II.
Þessa stöku birti jeg í fyrri
ritgerð minni:
Ljóðum hinua líka af
lengjast vonir mínar;
vorið engu einu gaf
allar raddir sínar.
St. G. St.
En svo óvandaður er Margeir,
að hann segir: »— en þetta tel-
ur Hallgrímur fagurt dæmi glæsi-
legrar hástuðlunar 1« —
Allir þeir, sem greinina lásu,
hlutu að sjá, að jeg vakti eftir-
tekt lesenda á því, að hjer væri
undantekning frá hástuðlun.
Athugasemd mín var þannig:
»Engu vorið eínu gaf — var há-
stuðlun«. Og þar að auki vakti
jeg enn athygli lesandans á
þessu, að stefunum loknum.
Gerði jeg það með þessum
orðum : »AIt er þetta hástuðlun,
og endarím nákvæmt, nema St.
G. stakan«.
Retta læst Margeir ekki sjá.
Lætur hann drenglyndið þoka
fyrir hinu illa eðli og selur
sóma sinn við litlu verði.
f*á fer Margeir vísvitandi með
rangt mál, þegar hann birtir
rimleysu þá, er jeg sýndi sem
dæmi þess, að ekki myndi hún
fleyg verða, af því að hún fjelli
ekki í stuðla. Snýr Margeir þar
ýmsu öfugt og lætur sig litlu
skifta, hvort hann fer með rjett
mál eða rangt.
Loks hefir Margeir það eftir
mjer, að jeg hafi ritað »Stuðla-
máladóminn« stökunum til vansa.
Sjá allir, sem lesa fyrri rit-
gerð mína, hve óráðvandlega
Margeir fer með orð mín.
Og er litt skiljanlegt, hve
kennir hjer mikillar fávísi og
lítillar góðgirni.
Siðuðum mönnum þykir ó-
sæmilegt að ljúga sjer til máls-
bóta. En Margeir gerir sig að
margföldum ósannindamanni í
þessari grein sinni.
Ekki tekst Margeiri sem best,
þegar hann fer að leiðbeina mjer
og benda mjer á hástuðlaða
visu.
Hittir hann þá á stöku, sem
er svo gölluð, að ekki var hægt
að benda á hana sem ágærtis-
visu, þótt hástuðluð væri.Fjórða
ljóðlinan er mjög gölluð, ogvar
stöku þeirri ekki skiftandi fyrir
lágstuðlaðan seinni hluta vísu
þeirrar, sem jeg birti.
III.
Þá víkur nú sögunni að mál-
vendni Margeirs. Ekki vantar
hann viljann til þess að rýra
visu þá, sem jeg birti eftirMatt-
hias og sagði gallalausa. Enget-
an er viljanum nokkuru minni.
Ressi visa Matthíasar var ein
af þremur, er jeg birti. Lauk jeg
lofsorði á vísurnar í heildsinni.
Og standa þau orð mín óhrak-
in enn. Munu þau og gera það
þótt vísurnar sje aðgreindar og
dæmdar hver í sínu lagi. Vísa
Matthíasar er tekin úr visunum:
Merkisþorskurinn.
Er hún þannig:
Sje jeg þú viö sólu ber -
seta mun ei boðin, —
mikið dekur mannsins er
með hin nýju goðin!
»Sje jeg þú við sólu ber« er
gott og gilt mál.
»Veitk það sjálfr í syni mín-
um vasa ills þegns efni vaxiðff,
segir Egill í Sonamissi.
Rað væru spjöll, ef hnoðað
væri »að« inn í þessa ljóðlínu
Matthíasar og þetta stef Egils.
»Seta mun ei boðin« er per-
sónulaus setning, rjett mál og
rammíslenskt.
lcenslustunda voru ýmsar hand-
iðnir kendar og handavinna,
unnið að garðvinnu og farið í
ýmsa leilci. Og nokkra tíma á
dag lágu börnin í leguslcála.
Hjúkrunarlcona frá stöðinni
mældi hita barnanna tvisvar á
dag og eftir ástandi þeirra rað-
aði hún niður deginum fyrir
hverju þeirra, hvernig slcyldi
varið tímanum til lcenslu, hann-
yrða, leilcja og útilegu.
Þar voru þrennskonar börn:
Þau, sem frískust voru, sem
nutu 6 lclst. kennslu eins og í
venjulegum harnaskólum, þar
næst voru veiklaðri börn er að-
eins fengu 4 stunda lcenslu, og
loks þau lölcustu, sem aðeins
fengu 2 tíma tilsögn eða minna.
Ef börnin þurftu vegna sótthita
að seridast heim, leit hjúkrunar-
konan eftir þeim þar.
Stöðvarlælcnirinn kom tiF
skólans tvisvar í vilcu, en hafði
daglega viðtal við hjúkrunar-
konuna. Barnakennararnir (bæði
konur og lcarlar) sýndu hinn
mesta áhuga fyrir starfi sínu.
■Jeg sá börnin bæði í kenslutím-
únuin og við leiki og vinnu í
skólagarðinum. Það var gaman
a®sjá hvað drengirnir voru öt-
ulir að hlúa að lcartöflum sín-
um og reita arfa í rófugarði sin-
um.
Skólinn starfar bæði sumar og
vetur, en lcenslútímar eru færri
á sumrin og þá eru þau börn
sem frískust eru send til slciftis
upp í sveit í álcveðna sumarbú-
staði.
Þegar börnin útskrifast sem
læknuð, eru þau enn um hrið
undir eftirliti stjórnarnefndar-
innar (The School Care Com-
mittee), sem sleppir ekki af
þeim hendi fyr en öllu er óhætt.
Því verður varla með orðum
lýst, hve vel var sjeð um öll
þessi fátæku sjúku börn.
Allra hestu meðferð berlcla-
veikra, sem jeg sá á Englandi,
var þó sú er jeg sá í Papworth
Colony í Cambridgeshire. Það
er sveitaþorp, sem eingöngu er
ætlað berklaveilcum fjölslcyld-
um. Hver fjölslcylda hefir sitt
eigið hús (Villa) með einbýlis-
herbergi fyrir sjúklinga, eða
sjúklingarnir eru látnir liggja
bæði vetur og sumar úti í dálitlu
lystihúsi í trjágarðinum. Það
eru 80 slilc heimili i þessari ný-
lendu. Best þótti mjer það, að
sjúlclingarnir fá að vinna eftir
getu, sumir alt að 6 klst. á dag.
Jeg sá einn sjúkling, sem verið
hafði á heilsuhæli og sjúkrahúsi
í 6 ár, nú vinnur hann 6 tíma á
dag og getur unnið fyrir fjöl-
skyldu sinni. Þar eru margskon-
ar vinnustofur. Sjúklingum er
þar lcomið niður eftir því sem
kraftar þeirra og hæfileikar
leyfa: Þar eru snikkarar, timb-
urmenn, söðlasmiðir, bókbind-
arar, klæðskerar o. s. frv. — og
þar er verslun, bólchlaða, brauð-
gerðahús, pósthús, stórt hænsna-
hús, jarðrælctarstöð o. fk, sem
sj úklingar eingöngu hirða um.
Þeir byggja sjálfir hús sín að
því undantelcnu, að þeir eru
undanþegnir grjótvinnu og öll-
um erfiðum aðdráttum og
þungavinnu.
Á laugardögum er vinnustof-
unuin lolcað kl. 12, og um eftir-
miðdaginn er tímanuin varið til
útileilcja (sport). Ógift fólk býr
í smáhúsum í garðinum, en lief-
ur sameiginlegar borðstofur og
samkomuskála við hina.
I nýlendunni er bæði spítali og
heilsuhæli, fagur trjágarður,
kirlcja, leilchús og kvilcmynda-
hús.
Næstum allir sjúklingarnir
hafa smitandi uppgang frá
brjósti, en er kend öll varúð til
að tsýkja ekki aðra — og sjest
árangurinn af þeirri kenslu í
því, að í þau 8 ár, sem nýlendan
hefir starfað hefir ekki komið
fyrir að afsýking ætti sjer stað.
Sem stendur eru 85 heilbrigð
börn innan um þetta berklaveika
fólk, og eru öll við góða heilsu
og áhugasöm í skátafjelagsskap
sínum.
Enginn sjúklingur má fara út
fyrir nýlendutakmörkin án leyf-
is vfir læknisins.
Ánægjulegt fanst mjer að at-
huga daglega starfið í þessari
sjúklinga-nýlendu. Hjer er sam-
ankominn hópur manna, sem alt
eru sjúklingar — margir þungt
haldnir — en allir ánægðir og
glaðir fyrir það, að þeim er leyft
að hafa ofan af fyrir sjer við
störf, sem kraftar þeirra eru
færir um að leysa af hendi til
þess að þeir geti orðið nytsamir
meðlimir mannfjelagsins og
þurfi ekki að vera sveit sinni til
byrði.
Það er öðruvísi en i Dan-
mörku, þar sem þvínær ómögu-
legt er að útvega berklaveikum
vinnu. Enginn vill hafa þá í.
þjónustu sinni, og fyrir stöðug
vonbrigði þróast hjá þeim
beiskja, þunglyndi og vonleysi.
Og fjöldinn af þeim, sem á
margan hátt getur unnið og að
miklu leyti sjeð fyrir afkomu
fjölskyldu sinnar, eiga þann
eina útveg að yenjast iðjuleysi
(heilsuhælis-kúrlífi) og að lifa
upp á sveitarreikninginn og
verða landsómagar“.
Vjer íslendingar getum sann-
arlega tekið undir með dönsku
hjúkrunarkonunni, að þrátt fyr-
ir sjúkrahús og heilsuhæli erum
vjer enn litlu nær að bjarga
mörgum berlclasjúklingum frá
skipbroti þó svo eigi að heita að
þeir enn haldist á floti. Sem bet-
ur fer hefir nú þing og stjórn
hafist handa til að bæta úr þessu
með því að undir búa stofnun
hressingarhxlis austur i Ölfusi.
Jeg gislca á, að enn sje það
engum orðið ljóst hve stórt
þetta hressingarhæli þurfi að
vera til að fullnægja öllu land-
inu. En áður en það verður á-
kveðið væri gott að telcið væri
til íhugunar hvort ekki væri
heppilegra að haf tvö lítil hæli
heldur en eitt stórt — og hafa
annað þeirra syðra en hitt á
Norðurlandi. Og dettur mjer þá
í hug að hentugt væri að sameina
hið siðara við hið fyrirhugaða
Heilsuhæli Norðurlands í Ivrist-
nesi. Jeg er sannfærður um, að
með því móti gæti þetta nýja
hæli orðið til enn meira gagns
en ella.