Vörður - 12.07.1926, Blaðsíða 1

Riistjóri og ábyrgð-
artnaður
Kristján Albertson
Túngötu 18.
XTt&efajncii s MÉOstiória íhaldeflokksiuB.
Afgreiðslu- og inn-
heimtumaður-
Ásgeir Magrtússort
kennari.
UL
IV. ár.
Reykjavík *2. jii',í 1026.
29. blað.
Andsvör
jafnaðarmanna.
I. Ólafur Friðriksson.
Síðastliðinn þriðjudag Ijet Ól.
Fr. digurbarkalega yfir því í Al-
þijðublaðinu, að hann hefði sent
nijer með stefnuvottum leiðrjett-
ingar til birtingar í Verði. Jeg
hef áður hvað eftir annað ljeð
Ól. Fr. rúm í blaði mínu fyrir
svokallaðar „leiðrjettingar", án
þess að hann hafi sent þær með
stefnuvottum. Það er þvi bert, að
hann hefir ekki ómakað stefnu-
vottana af öðru en því, að hann
hefur sjálfur fundið hve leið-
rjettingar hans voru gagnslaus-
ar og vesælar og þótst þurfa að
slá ryki í augu almennings með
einhverju tiltæki: Sjáið þið
hvernig jeg fer með ritstjóra
Varðar! Leiðrjettingar mínar
eru svo þungvægar og örðugar
við að eiga, að vonlaust hefði
verið að reyna að fá hann til
þess að birta þær nema með
aðstoð yfirvalda, og laga! Jeg
kúgaði hann til þess að birta
þær, góðir hálsar!
Leiðrjettingarnar hljóða svo:
„Vörður“ fer með margfalt
ranghermi 3. þ. m„ og skal nú
nokkuð af því leiðrjett.
1. Þar er sagt, að jeg hafi ekki
andmælt frásögn blaðsins um
Lárus og bíóið. En jeg svndi
þvert á móti fram á hve mikil
fjarstæða það væri þegar ritstj.
„Varðar“ talar um góð lánskjör
hjá Lárusi, þar sem honum er ó-
kunnugt um, með hvaða kjörum
eða verði Lárus átti að leigja
sal í væntanlegu Alþýðuhúsi.
2. Það er rangt að jeg hafi
sagt að Árni Pálsson ætti að
grafast fyrir um, hvort Lárus
hefði ekki mútað fleirum en Al-
þýðuflokknum, heldnr sagði jeg
hvort ekki væri nær að álíta að
Lárus hefði mútað þeiin sem
hefðu veitt honum víðvarps-sjer-
leyfið og banka-sjerleyfið.
3. „Vörður“ segir að leyfi til
þess að reka kvikmyndahús hafi
ekki verið auðfengið undanfar-
ið, og það ekki sist fyrir and-
spyrnu jafnaðarmanna. Þetta er
að því er snertir jafnaðarmenn,
algerlega andstætt sannleikan-
uni, því að við höfum altaf verið
þeirrar skoðunar að óhæfa væri
að einir tveir menn hefðu einka-
leyfi til kvikmyndasýninga og
höl'um greitt atkvæði samkvæmt
því. Þau átta ár sem jeg hef ver-
ið í hæjarstjórn hef jeg ellefu
sinnum haldið ræðu um þetta.
Ef það er fyrir mútur að við
jafnaðai'menn höfum þessa
skoðun, þá hefur okkur verið
rnútað ekki seinna en árið 1918
og má segja að Lárus sje fjandi
forsjáll.
Reykjavík 5. júlí 192G.
Óhifur Friðriksson.
Fijrsti liður þessara leiðrjett-
inga er rothögg á málsstað
jafnaðarmanna í þessu kvik-
myndahúss-máli. Hverju í frá-
sögn Vurðnr hefir Ól. Fr. treyst
sjer til þess að mótmæla á
fundinum í Bárubúð? Hefir
hann andmælt nokkru af því
sem blaðið hermdi um lánskjör
þau, er jafnaðarmenn áttu von
á hjá L. .Tóh., ef hann fengi
leýfi til kvikmyndasýninga?
Hefir hann mótmælt því að
lánstilboðið væri bundið þvi
skilyrði, að jafnaðarmeniiirnir
greiddu atkvæði með leyfinu?
Nei, hann hefir hvorugu mót-
mælt. Hann hefir mótmælt því
einu, að Vörður gæti fullyrt
að lánsltjörin væru góð, og það
með þeim rökum, að blaðið
vissi ekki hverja leigu ‘ L. J.
ælti að borga fyrir salinn i
væntanlegu Alþýðuhúsi. En ef
leigumálinn afsannar það, að
jafnaðarmenn hafi komist að
vildarkjörum við L. .1. — hvers
vegna segir Ól. Fr. þá ekki frá
ákvæðum hans? Hvers vegna
lætur hann sjer nægja að dylgja
um, að L. .1. kunni nú að
hafa trygt sjer góð leigukjör,
svo að það jafni sig, þótt láns-
kjör hans sjeu sæmileg?
Að því er jeg hefi heyrt, þá
á L. J. að greiða mjög hún leigu
af kvikmyndasalnum, en' jeg
skal taka það fram, að jeg get
ekkert um það fullýrt. .Teg hel'i
heyrt að hann eigi að greiða
20 þús. kr. á ári í leigu! Er
þetta rjett? 20 þús. kr. — það
svarar til 10% i vöxtu af 200
þús. kr.! Ef þetta er rjett, þá
hafa jafnaðarmenn sannarlega
einnig komist að vildarkjörum
í leigumálanum við L. Jóh.
Annnr liðurinn í leiðrjetting-
um Ól. Fr. er svo veigalítill og
marklaus, að mjer er með öllu
óskiljanlegt hvernig maðurinn
hefi,r haft geð i sjer til þess að
setja þennan hjegóma á papp-
irinn. Skiftir það nokkru máli
í þessu sambandi hvort Ól. Fr.
hefir sagt: „Árni Pálsson ætti
að grafast fyrir um“ eða „væri
ekki nær að álíta“? Mergur
málsins er auðvitað sá, að Ól.
Fr. hefir á fundinum reynt að
afsaka leynisainning jafnað-
armanna og L. Jóh. með órök-
studdum dylgjum um að L.
Jóh. hefði áður mútað öðrum
mönnum. Og þessnr dglgjur
sínar játnr ÓI. Fr. i öðrum lið
leiðrjettinga sinna.
Þriðja lið leiðrjettinganna
er svarað með því, sem siðar
segir í þessari grein, til and-
svara Hjeðni Valdimarssyni
og Stefáni Jóh. Stefánssyni.
En áður en jeg skilst við Ól.
Fr„ vil jeg minnast á aðra
grein, sem hann fyrir skemstu
reit i Alþýðublaðið.
Eins og sýnt er af 1. lið Teið-
rjettinganna, þá hefir Ól. Fr.
á fundinum í Bárubúð engu
getað andmælt af frásögn
Varðar um samninginn við L.
Jóh„ en hinsvegar haldið því
fram, að það geti verið álita-
mál, hvort lánskjör hans megi
teljast góð, og yrði ekki úr því
skorið fyr en kunnugt sje
hvaða leigu hann eigi að borga
af sýningasalnum.
En eftir Bárubúðarfundinn
skrifar ÓI. Fr. grein sem hann
nefnir „Tveir íhaldsstjórnar-
fundir“ í Alþijðublaðið. Undir
þessa grein skrifar hann dul-
nefnið Durgur — en siðar hefir
hann gengist við henni við mig
og þá ekki treyst sjer til þess
að neita mjer um leyfi til að
segja opinberlega frá faðerninu.
Og hvað gefur nú Durgur í
skyn — og hvort er það í sain-
ræmi við ræðu Ól. Fr. í Báru-
búð?
Greinin er samtal milli þriggja
manna, sem eftir fyrirsögninni
að dæma eiga sæti í stjórn
íhaldsfiokksins. Þeir eru á ráð-
stefnu um hvað þeir eigi að
„finna til þess að slá Alþýðu-
flokkinn niður með“ — og eftir
nokkrar bollaleggingar þá búa
þeir til söguna um samning
jafnaðarmanna og L. Jóh. og á-
kveða að heimta það af ritstj.
Varðar, að hann komi henni á
framfæri í blaði sínu. Einn af
fundarmönnum dregur i efa,
að ritstjórinn fáist til þess, en
er afvopnaður með útreikning-
um um hve mikið ritstjór-
inn fái í laun — maðurinn megi
ekki ætlast til þess að fá þessa
peninga ef hann geti ekki „skrif-
að það, sem þarf“ o. s. frv.
Fundinum lýkur með því, að
sá sem „fann“ söguna um
samninginn við L. Jóh„ segir:
„Jeg er oftast nógu góður að
búa til sprengikúlur“.
Á síðari fundinum eru sömu
menn að ráðgast um, hvern
þeir eigi að fá til þess að tala
um L. Jóh. og jafnaðarmenn á
fundi, sem halda á um kvöld-
ið. Þeim kemur saman um að
vonlaust sje að reyna að fá
sæmilega viti borna menn til
þess — og enginn þeirra vill
gera það. „Við þurfum að fá
einhvern, sem ekki botnar neitt
í þessu frekar en Kristján",
segir einn. „Þá skulum við fá
Árna Pálsson bókavörð“, segir
annar — og það verður úr.
— Jeg vil nú biðja menn að
bera þessa dulnefnisgrein Ól.
Fr. saman A’ið yfirlýsingu hans
sjálfs um það, hve miklu hann
hafi getað andmælt á Báru-
fundinum af frásögn Varðar
um viðskiftin við L. J.
Og þeim mun þá skiljast
það, hve ÓI. Fr„ sem að ýmsu
leyti er vel gefinn maður, þrátt
fyrir alt er mikið ræfilmenni —
inn við beinið.
Það getur verið að það verði
langt þangað til jeg næst virði
Ól. Fr. svars, og áður en jeg
skil við hann langar mig að
lokum til að segja frá því,
mönnum til skemtunar, að í
þriðjudagsgrein sinni í Al-
þýðublaðinu segir hann að grein
mín „Atkvæði seld í heildsölu“
„virðist orðrjett skrifuð upp úr
Ólafi Thors“!
Aumingja — vesalings Ólafur
Friðriksson! Á jeg að trúa því,
að hann ali i brjósti tálvonir um,
að fá talið mönnum trú um, að
Árni Pálsson sje græningi og að
jeg geti ekki skrifað blaðagrein
hjálparlaust!
Einhverntíma hlýtur hann að
komast að því, að þessar fögru,
göfugu vonir hans hafa ekki
ræst — má búast við að þau von-
brigði verði sár og þung, að þau
opni augu hans fyrir því, hve
hugsjónamennirnir fá oft litlu á-
orkað í þessum heimska heimi.
II. Hjeðinn Valdimarsson
og Stefán Jóh. Stefánsson.
Þessi tveir fulltrúar jafnaðar-
manna i bæjarlaganefnd birtu
svargrein til mín í Alþýðublað-
inu á fimtudag.
Þeir játa að flokkurinn hafi
gert samning við L. Jóh. um lán
til húsbyggingar, þeir mótmæla
engu í frásögn minni um láns-
kjörin, en vilja hins vegar ekki
fremur en ÓI. Fr. kannast við
það, að þau verði talin vildar-
kjör, og færa tvent til gegn þeirri
fyllyrðing minni.
í fyrsta lagi segja þeir: „Láns-
kjörin og húsaleigan, ef til
kemur, eru auðvitað í samræmi
hvort við annað, svo að ekki er
um nein „vildarkjör" að ræða“.
En ef svo er, hvernig i ósköpun-
um stendur þá á þvi, að þeir
birta ekki leigumálann — þenn-
an leigumála, sem einn gæti
sannað það, að ekki hafi verið
bornir hagsmunir á jafnaðar-
menn, til þess að vinna fylgi
þeirra við kvikmyndahús-leyfi
L. Jóh.?
Því hin síðari rök þeirra gegn
fullyrðing minni um vildarkjör,
eru bláber hégómi. Þeir vitna í
það, að lögum samkvæmt megi
ekki taka liærri veksti en 6% af
peningaláni frá einstökum
mönnum gegn fasteignaveði. En
eru til nokkur lög, sem skykli
menn til þess að lána stórfje til
28 ára (afborgunarlaust i 8 ár)
gegn G% í vöxtu? Eru slík lán
yfirleitt fáanleg, nema á móti
komi einhver sjerstök hlunn-
indi?
Þau eru það ekki. Um það mun
öllum bera saman, sem nokkuð
þekkja til þess, með hvaða kjör-
um einstaklingar lána fje til
húsbygginga nú á tímum.
Þá játa þeir H. V. og St. J.
St. að Alþýðuflokknum sje mik-
ill fengitr og stór hagur að samn-
ingnum við L. Jóh. Þeir segja:
„Verklýðsfjelögin hafa ágæta lóð
og vilja koma upp Alþýðuhúsi,
sem teikning liefur fyrir löngu
verið gerð af. Til þess þurfa þau
að fá lánsfje og jafnframt fyrst
um sinn að tryggja sjer leigj-
endur, sjerstaklega að hátiða-
salnum, sem mjög vel er fallinn
til kvikmyndasýninga.“
Verkalýðsfjelögin þurfa láns-
fje og leigjanda að salnum — að
öðrum kosti geta þau ekki bygt.
Hvorttveggja fá þau, ef L. Jóh.
fær leyfi til kvikmyndasýninga
— en annars ekki. Þarf frekar
vitnanna við um að það er fjár-
hagslegt keppikefli Alþýðu-
flokksins, að L. Jóh. verði veitt
leyfið?
En nú segja þeir H. V. og St.
J. St.: Við höfum ekki unnið
það fyrir neina hagsmuni „að
breyta um stefnu í kvikmynda-
málinu frá því, sem verið hefir“
Þeir vitna til þess að jafnaðar-
menn hafi lýst sig fylgjandi því,
að bærinn tæki að sjer rekstur
kvikmyndahúsanna, en meðan
ekki sjeu vonir til að sú tilhög-
un nái fram að ganga, þá vilji
þeir veita „öllum þeim umsækj-
endum leyfi, er feanna, að þeir
hafi fje og aðstöðu til fullkom-
innar starfrækslu slíkra fyrir-
tækja.“ Þeir halda því fram, að
þeir mundu hafa greitt atkvæði
með leyfinu til L. Jóh„ jafnvel
þótt Alþýðuflokkurinn hefði
engan hag haft af því.
En hvort vegur nú þyngra í
þessu\máíi, ellefu ræður Ó. Fr.
og allar stefnuskráryfirlýsingar
jafnaðamanna — eða hitt,
hvernig þeir 'hafa greitt atkvæði
þegar umsóknir uin leyfi til
kvikmyndasýninga hafa borist
bæjarstjórn? Þeir hafa aldrei
greitt atkvæði með slíku leyfi. I
fyrra sóttu tveir menn um leyfi
til kvikmyndasýninga, þeir
Haakonscn, eigandi Iðnaðar-
mannahússins og hr. Kjartan
Sveinsson. Að þvi er fyrri um-
sóknina snertir, þá sýnir fund-
argerð bæjarlaganefndar, að ekki
hefur verið talið fært að veita
nýtt leyfi til kvikmyndasýninga
í timburhúsi. En gegn hinni um-
sókninni var engum sjerstökum
andmælum hreyft. Ivj. Sv. Ijet
fylgja henni vottorð frá lög-
manni hjer í bæ um að hann
hefði nægilegt fje til að stofn-
setja kvikmyndahús — og það
verður ekki sjeð, að vottorðið
hafi verið talið ónóg trygging
fyrir þvi að fyrirtækið yrði vel
starfrækt.
Samt sem áður greiddu jafn-
aðarmenn atkvæði með þvi að
báðum umsóknum væri vísað
frá með svoliljóðandi samþykt:
(Framh. í 3. dálki 4. síðu).