Vörður - 12.07.1926, Blaðsíða 3

V Ö R Ð U R
3
V Ö R Ð U R
kemur út á laugardögum.
Ritstjórinn:
Kristján Albertson, Túngötu 18.
Sími: 1961.
Afgreiöslan:
Laufásveg 25.
Opin 5—7 síðdegis. — Sími 1432.
Verð: 8 kr. árg.
Gjalddagi 1. júlí.
í sveitum. Af tvennu ósann-
gjörnu, tel ég ábúðarskattinn
ósanngjarnari.
Tökum dæmi: Á næstu tíu
árum væru lagðir sýsluvegir í
sýslu og ábúðarskattur því hafð-
ur hár, en í þeirri sýslu væri
-einn eða fleiri menn, sem hefðu
tekið dýrar jarðir til ábúðar
þenna ' tíma, og greiddu því
vegaskattinn af jarðeignunum
á meðan verið væri að leggja
sýsluvegina. Svo yrðu þessir
menn að víkja af jörðunum,
æins og gengur og gerist, án
þess að fá að nokkru leyti upp-
borið fjárframlög sin. — Sem
sagt, ábúðarskatturinn hefir eklci
hin einu meðmæli fasteigna-
skattsins, að verið geti, að eign-
ir skattgreiðenda hækki í verði
vegna mannvirkjanna.
Svo ég eyði sem fæstum orð-
um í ádeilu á þenna skatt, þá
skal það tekið fram, að ég er
.sammála hr. G. ísberg, en get
þó ekki annað en gengið skrefi
lengra.
Hann segir: „Vitanlega koma
ekki ákvæði laganna (ákvörðun
skatts) beint i bága við stjórn-
.arskrána".
Mér er spurn? Er það ekki
að teygja stjórnarskrá okkar
of mikið að gefa sýslunefnd og
atvinnumálaráðherra leyfi til
að hækka skatt á ákveðinni cign
takmarkalaust. Samkvæmt lög-
unum getur sýslunefnd ákveðið
með samþykki atvinnumálaráð-
herra (ekki stjórnarráðs) eins
háan ábúðar- eða fasteignaskatt
og henni þóknast, án þess að hæð
upp, og myndi skipshöfninni
aldrei hafa verið bjargað ef eklti
hefði verið ábyggileg áttavita-
stöð á „Westphalia“. Fyrir henn-
ar hjálp fanst „Alkaid“ eftir 12
tíma ferð.
Veðrið var afskaplegt, engum
björgunartilraunum varð við-
komið fyr en eftir 24 tíma bið.
t>á var hægt að senda björgunar-
bát frá „Westphalia“, og tókst
eftir mikla örðugleika að ná allri
skipshöfninni. Næst síðastur yf-
irgaf loftskeytamaður skipið, en
síðast skipstjóri. Nokkrum mín-
útum eftir að allir voru komnir
um borð i „Westphalia" heilir
á húfi sökk „Alkaid“.
Þelta er aðeins tekið sem eitt
dæmi þess af mörgum, hve ótta-
vitastöðvarnar, og loftskeyta-
tækin yfirleitt hafa komið að
miklu gagni og bjargað mörg-
um mannslífum. *
Hjer hcima á íslandi er stór-
kostleg nauðsyn á að koma upp
áttavitaslöðvum, því óviða eru
sjóslysin jafntíð og hjer, ef mið-
að cr við íolksfjölda og skiþa-
fjölda. Ætti ekkert að spara,
sem orðið gæti til að vernda lif
hans sé nefnd í lögunum, og því
engar sönnur fyrir, að löggjaf-
arnir hafi gert sér grein fyrir
honum. Ef þessi ákvæði má
samþýðá stjórnarskránni, tel ég
að löggjafar okkar séu farnir
að kunna að fara i kring um
hana. Og þegar þess er gætt,
að hækkun skatts yfir 6% gefur
rjett til þriðjungi meiri
styrks úr ríkissjóði, en lægri
skattur, þá lítur svo út, að lög-
gjafarnir hafi viljað stuðla að
því, að þessi skattur yrði sem
hæstnr.
Vegamálastjóri víkur að því í
grein sinni, að sá, sem reist hef-
ir dýr hús á jörð sinni sé oft
betur efnum búinn, en hinn,
sem ekkert gerir að jarðabótum,
svo í reyndinn i jafnist húsa-
skatturinn (sem sé þegar svo
stendur á að ábúðarskatturinn
verður fasteignaskattur, sjálfs
ábúð) nær efnuin og ástæðum,
en í fljótu bragði virðist".
Rétt er, að þetta getur kom-
ið fyrir, cn er frekar undan-
tekning en regla, er stafar með-
al annars af þessu: 1. Fátækur
maður kaupir ol't velhýsta jörð
eða tekur til ábúðar. 2. Efnað-
ur maður verður oft illa stæð-
ur fjárhagslega þegar hann hef-
ir bygt dýr liús. Er því þungt
að búa undir því, að honum
sé íþyngt öðrum fremur með
sköttum, af því hann eyddi fé
sínu til að gera landið byggi-
legra og jók verðmæti þess, í
stað þess að eyða fé sínu eða
leggja það í arðgæf fyrirtæki.
Ekki síst er þetta hart í þjóð-
félagi okkar, þegar framtíðin
virðist mikið byggjast á því,
að fá menn til að nema landið,
leggja aflafje sitt í jarða- og
húsabætur. 3. Efnuðustu menn-
irnir gera oft minst að jarða-
og húsabótum.
En mér þykir vænt um þessi
ummæli vegamálastjóra að því
leyti, að undir niðri er hann
auðsjáanlega þeirrar skoðunar,
að taka beri tillit til.efna og á-
stæðna við niðurjöfnun skatts
til vegalagninganna. Virðist mér
því líklegt, að hann sé mér
sjómannanna og jafnframt var-
ið útgerðina eignatjónum.
„Þráðlaus myndasending“.
Þá kem jeg að hinni svköll-
uðu „þráðlausu myndasend-
ingu“, sem enn er á bernsku-
skeiði, enda eklci farið að nota
hana í almenningsþarfir. Hug-
myndin sjálf er ekki ný, og liafa
margir merkir rafmagnsfræð-
ingar gert fjölda tilrauna til að
fullkomna tæki til þráðlausra
myndsendinga. Ameríkumenn
hafa síðastliðin 2 ár unnið kapp-
'samlega að því, sömuleiðis Þjóð-
verjar. Nú í vetur gerði Dr.
Karolus, verkfræðingur í þjón-
ustu Telefundken, loftskeyta-
tækjaljelags í Berlín, víðtækar
og merkilegar tilraunir. Var
send mynd milli Leipzig og Ber-
lín á 20 sec., og var mynd sú,
er fram kom á móttökustöðinni,
svo nákvæmlega lílc frummynd-
inni, að ekki er hægt að þekkja
þær í sundur, er inaður sjer þær
saman. Þá var og send vjelrituð
grein, og hanlcaávísanir hafa
einnig verið sendar á þennan
hátt. Venjulega tjelckávisun er
hægt að senda á 17 sec. sömu leið.
sammála í því, að skattur til
si'/sluvcgasjóða sé ósanngjarn-
ari, en niðurjöfnun sgslusjóðs-
gjalda nú.
5. og 6. grein.
Ekki virðist mér það heppi-
legt ákvæði, að sýslunefndum
sé heimilt, að ákveða einstökum
hreppum mishátt skattgjald,
„er miðist við þau afnot, sem
hrepparnir hafa af vegakerfi
sýslunnar“ (Sýsluvegakerfinu?)
Eftir orðalaginu verður ekki með
vissu sagt hver mælikvarðinn er
og í öðrulagi hljóta hagsmunir
hreppa að hafa áhrif á mat
sýslunefndarmanna og ylli þetta
því fjárdráttarríg innan sýslu-
nefnda, en hjá þessu væri hægt
að sneiða með því að áskilja
framlag frá hreppum eða vega-
félögum eins og gert er hjer í
sýslu og síðari hluti 5. gr. gerir
ráð fyrir, að átt geti sjer stað
(þar virðist vera prentvilla í
lögunum „sýslusjóði" i stað
sýsluvegasjóði). Slíkt fyrir-
komulag ljetti og á kauptúnum
sem ekki eru í vegafjelögum eða
njóta lagningu sýsluvega, og
gerði óþarft ákvæðið í seinni
lið 6. gr. En það ákvæði hefur
sama galla.
f línum þessum hefi jeg ein-
ungis talað um það, sem mjer
virðist að lagasmíð þessar og
stafar það af því, að jeg hefi
ekki komið auga á kostina. En
til að fyrirbyggja allan misskiln-
ing vil jeg taka það fram, eins
og reyndar sést af því, sem hér er
sjest reyndar al' því, sem hjer er
sagt, að þetta er aðeins ádeila á
þessi lög en ekki á vegamála-
stjórnina. En jeg vona fastlega,
að vegamálastjóri Geir G. Zo^ga
hákli áfram hinni drengi egu
viðleitni sinni, að koma laga á-
kvæðum um vegi í sem heppi-
legast horf, og sameini helst i
ein og sömu lög öll nauðsyn-
leg lagáákvæði um vegi. Því ann-
ars er hætt við að samræmi verði
ekki gott.
Gunnsteinsstöðum 1. maí 1926.
Hafsteinn Pjelursson. '
Nú síðari hluta vetrar og í vor
hafa samskonar tilraunir verið
gerðar ínilli Wien og Berlín, og
gengið ágætlega. Hefur Dr.
Ivarolus einnig staðið fyrir þeim.
Við sendingu mynda, og
prentaðs máls, eru notað-
ar venjulegar lampaloftskeyta-
stöðvar, og í samband við þær
sett tæki til þess að senda mynd-
ir og taka við þeim. Eru þau í
sjálfu sjer mjög einföld, og fer
ekki meira fyrir þeirn, en vindla-
kassa. Það mundi verða oflangt
mál að lýsa þessuin áhöldúm
nánar, enda er margt þeim við-
víkjandi, sem ekki er heimilt að!
birta opinberlega, nema þá með
sjerstöku leyfi þeirra loftskeyta-
fjelaga, sem við tilraunirnar
fást.
Jeg hcfi i grein þessari forð-
ast allar sjerfræðilegar skýring-
ar á loftskeytatækjum, sem al-
menningi myndu torskildar, en
vonast hinsvegar til að hún gefi
nokkra liugmynd um hve hrað-
stigar og stórkostlegar framfar-
ir hafa orðið í loftskeytafræðinni
á síðastliðnum 20 árum.
Reykjavík i júní 1926.
Guðm. Jónmundsson.
Það mun þykja ókarlmann-
legt að líta við lambablómum
þegar um stóriðnað er að fást.
En þó skal nú beina eftirtekt ís-
lenskra nýyrkjumanna að þessu,
samt sem áður — að þegar þeir
plægja vilta móa — bæði í ná-
grenni Reykjavíkur og annar-
staðað á landinu, þá eyða þeir
ýmsum gróðurtegundum, sem
eiga að vera gagnlegar býlum
þeirra og börnum, þegar fram í
sækir.
Úti i móum og melum mjög
víða eru iðgrænar þúfur alsett-
ar ljósrauðum smáblómum sem
flestir munu kannast við, —
„lambagrasið“.
Ef nýyrkjumenn okkar vjldu
safna saman þessum grænu þúf-
,um — áður en þeir fara yfir með
plóg og herfi — þá geta þeir
komið sjer upp mjög fallegum
skrautblettum í túnum þeim,
sein þeir rækta þarna upp.
Mundi það verða staðarprýði
hverjum bæ að eiga ljósrautt
skraut blómanna 1 grænum tún-
um — og færi þá vel að raðað
væri þúfunum í langa garða, en
melamöl sitt hvoru megin i lít-
illi rák, — blóm þessi eru harð-
ger og gleyma ekki lit, þó harð-
ur vetur sje yfirgenginn, en ang-
an þeirra er einn aukinn í heil-
næma sumarloftinu.
í Italíu er mjög algengt, að sjá
allskonar inelablóm í klaustur-
görðum í fögrum formföstum
reitum, en hversvegna getum við
ekki einnig gert þetta í íslensk-
um túnum, þó með öðrum hætti
sje. — Það er sennileg ályktun,
að meira verðmæti liggi í þess-
um fátæklega melagróðri en ný-
yrkjumenn gera sjer grein fyrir,
þegar þeir róta öllu um og kæfa
í áhuganum fyrir stóru arðmiklu
túni — þvi á blómunum lifa lirf-
ur og fiðrildi, sem frjóvga og
byggja grassvörðinn, þó lítið
beri á, en þau missa tækifærið
þegar bú þeirra mylst undir
herfinu og plóginum.
Mæljst jeg til þess, að öll blöð
okkar beri þessa litlu leiðbein-
ingu — svo íslensk alþýða megi
hugsa um hvort sjeu þetta smá-
munir einkis virði.
Reykjavík, í júní 1926.
Jóh. Iíjarval Sveinsson.
Indriði Waage
hefur verið kosinn formaður
Leikfjelags Reykjavíkur yfir
næsta vetur. Sem kunnugt er
var hann framkvæmdastjóri
og leikstjóri fjelagsins síðast-
Iiðið leikár.
Adam Poulsen
mun væntanlegur til Akur-
eyrar í næsta mánuði til þess
að leika með leikfjelaginu þar
„Armbrosius" alþektan sjón-
leik eftir danska skáldið Mol-
bech. Poulsen hefur boðið leik-
fjelaginu hjer að leika með því
í september í „Jedermann“
(„Det gamle Spil om Enhver“),
hinum fræga leik Hogo von
Hofmannsthals. Enn er óráðið
hvort leikfjelagið tekur tilboði
þessu, því örðugleikum er bund-
ið að þurfa að byrja æfingar í
þessum manmnarga leik í á-
gústmánuði.
*
Þýsk stjórnmái.
Nær 8 ár eru nú liðin frá þýsku
stjórnarbyltingunni og enn hef-
ur ekki samist um skaðabætur
til hinna mörgu þjóðhöfðingja
þýsku ríkjanna, sem þá voru
sviftir umráðum yfir eignum
sinum — liöllum, skógum, jarð-
eignum o. s. frv. Þeir hafa nú í
vetur borið fram kröfur um, að
ríkin greiði þeim fult verð allra
Marx ríkiskanslari.
þeirra eigna, er þeir áður áttu,
og hafa heitar deilur staðið um
þessar kröfur. Þeir fara fram á
að þeim sje goldinn 2% milliarð-
ar gullmarka. Til þess að geta
áttað sig á hve mikið fé þetta er,
er vert að minnast þess, að þjóð-
areign Þjóðverja var fyrir ófrið-
inn 100 milliarðar, en er nú tal-
in að vera um 50 milliarðar. Sam-
kvæmt kröfu hinna afsettu þjóð-
höfðingja — keisarans, 3 kon-
unga, 6 stórhertoga, 5 hertoga og
7 fursta — eiga þeir þá að fá út-
borgaðan 1/20 hluta af eigu þjóð-
arinnar!
Kommúnistar og jafnaðar-
menn svöruðu þessum kröfum
með tillögu um að eignirnar yrðu
teknar eignarnámi, að rikin
fengju þær endurgjaldslaust. Um
þessa tillögu var greitt þjóðar-
atkvæði 20. júní. Samkvæmt
stjórnarskrá þýska lýðveldis-
ins þarf samþykki meirihluta
allra atkvæðisbærra manna í
landinu til þess að tillaga nái
fram að ganga við þjóðarat-
kvæði. En tillaga jafnaðarmanna
fjekk ekki nema liðlega 15 mill-
jónir atkvæða, eða 37% allra at-
kvæðisbærra og náði því ekki
fram að ganga.
Baráttan fyrir atkvæðagreiðsl-
una var ákaflega heit. Meðal
annars voru kvikmyndir mikið
notaðar til þess að hafa áhrif á
fólk. Eina lcvikmynd stóð til að
banna, vegna þess að í tekstan-
um stóð, að keisarinn fengi 1670
mörk í dagpeninga frá þýska
lýðveldinu, en maður sem mist
hefði 30% af heilsunni í stríð-
inu fengi aðeins 27 pfenninga á
dag.
Yfir þessu var kært og bent á,
að þessi 1670 mörk, sem keis-
arinn fengi, væri ekki handa
honum einum, heldur væri þau
ætluð til þess að kosta húshald
hans. Eigendur kvikmyndarinn-
ar svöruðu því, að þessir 27
pfenningar, sem heilsubilaður
hermaður fengi, væri heldur
ekki ætlaðir honum einum, held-
ur heimili hans. Kvikmynda-
dómarinn ljet undan fyrir þess-
ari röksemd, og leyfði að mynd-
in yrði sýnd áfram.
Meðal þeirra, sem höfðu tjáð