Vörður - 17.07.1926, Blaðsíða 4

4
V Ö R Ð U R
j3estu sherry port-
víp eru frá firmapu
CONZÁLEZ BYÁSS & Co.
Jerez & Oporto.
Biðjið ætíð um þau.
fjelags6kapur vær.i til í liverj'um
hreppi á landinu, og þa'ð gleður
mig, að nú þegar hafa menn úr
tveim hreppum norður í landi
beðið um afrit af lögunum.
Með þessu fjelagi virðist ekki
mikið gert, en meira þó en marg-
ur hyggur. Þarna er mörgum
smákornum, sem ekki eru mik-
ilsvirði hjá hverjum einstökum,
safnað saman á einn stað, til
þess að gera eitt hið fegursta
miskunarverk. Þarna er tekið
traustataki fje, sem engan ein-
stakan munar um, og oftast yrði
eyðslueyrir. Það sannast hjer
sem oftar, að „mikið má ef vel
vill“ og að það er hægt að vinna
stórvirki með litlum fjárútlát-
um, ef fyrirhyggja er viðhöfð.
Við eigum að grafa brunna þar
sem þeir verða aldrei uppausnir.
Það má segja að það sje gott og
blessað að safna í dag saman
tugum þúsunda til að seðja með
hungur fátækra, en það er alt bú-
ið þegar búið er að útbýta því;
og fólkið fer að hungra aftur.
Þessvegna er enn þá meira varið
í það, að geta þegar í dag haft
fulla vissu fyrir því, að enginn
þurfi eftir lítinn tíma að vera
svangur eða fátækur.
Hversu oft höfum við ekki
tækifæri til að gera þessu líkt.
Hversu oft geta ekki einstakling-
ar, hreppafjelög og þjóðin í heild
sinni sparað fje sjer að skað-
lausu, og látið það með fram-
sýni og hjálp tímans verða að
þeim krafti, sem mundi veitast
ljett að lyfta stóru steinunum af
vegi framtíðarinnar. En það
gengur illa að fá okkur til að
hugsa þannig, sjálfselskan er rik
í eðli okkar og hún er á of háu
stigi ef við getum ekkert gert
nema í eigin hagsmunaskyni. Við
erum á framfaraskeiði og hvers
vegna ættum við þá ekki að taka
steina úr götunni og ljetta þeim
gönguna sem á eftir koma. Ef
t. d. helmingur af íbúum Reykja-
vikur legði fram aðeins eina
krónu á hverju ári í 5 ár, þ. e.
um 50 þús. kr. og stæði óhreyft
i 70 ár, þá mundi upphæðin
verða um 1600 þús. kr. — ein
miljón og sex hundruð þúsund.
Það er laglegur skildingur. Við
hugsum sjaldan út í það hvað
peningarnir velta á sig.
Vinsamlegast.
Ól. B. Björnsson.
Lög fjelagsins.
1. gr.
Fjelagið heitir „Afmælisgjöfin á
Ahranesi“.
2. gr.
Fjelagsmaður getur hver sá orðið,
er á afmælisdegi sinum greiðir árlega
að minsta kosti 1 krónu í fjelagssjóð.
3. gr.
Af sjóði þeim, er þannig safnast
árlega, má fyrir hver jól úthluta alt
að % hlutum til þeirra, sem að dómi
úthlutunarnefndar (sbr. 5. gr.) eru
helst hjálparþurfa innan Ytra-Akra-
neshrepps. En afgangurinn a. m. k.
% hluti skal á ári hverju lagður inn
i Söfnunarsjóð íslands með þeim skil-
málum, að vextir leggist allir við höf-
uðstólinn þar til hann nemur 20 þús.
kr. Þá falli Y* ársvaxtanna til útborg-
unar til stjórnar sjóðsins, og skal hún
verja þvi svo sem segir i 5. gr. % árs-
vaxtanna leggjast ávalt við höfuðstól-
inn.
4. gr.
Stjórn fjeiagsins skal skipuð 3
mönnum o. s. frv.
5. gr.
Úthlutunarnefnd skipar stjórn fje-
lagsins. En auk hennar eru sjálfkjörn-
ir í nefndina, sóknarprestur, hjeraðs-
læknir og elsta iögskipuð yfirsetukana
á Akranasi. Skal nefndin árlega bafa
á heaidi úthlutun fjár þess er raéðir
um í 3. gr., og þá sjerstaklega leitast
við aS Ijetta undir með þeím mönn-
um er sökum sjúkdóma elli eða óvið-
ráðanlegra óhappa verða illa staddir.
Þá er úthlutnnaraefndinni heimilt
þegar ártekjur sjóðsins eru orðnar 50
þús kr. og ef henni þykir einstök þörf,
að veita styrk efnalitlum, dugnaðar- og
reglumönnum, til þess að koma þörf-
um atvinnufyrirtækjum í framkvæmd,
til að styrkja áhugasama efnismenn
til þess náms, er þeir virðast hafa
mikla hæfileika eða sjergáfu til, og
til að styrkja önnur nytsemdarfyrir-
tæki, til heilla almenningi innan kaup-
túnsins. Leggist fjelag þetta niður, skal
stjóm sjóðsins skipuð sóknarpresti,
hjeraðslækni og elstu lögskipaðri yfir-
setukonu á Akranesi.
í öngþveiti.
Hjeðinn Valdimarsson og St.
Jóh. Stefánsson svara mjer aft-
ur í Alþýðublaðimi í gær. Grein
þerra er eftirtektarvert dæmi
þess, að það er ekki öllum hent
að halda áfram ritdeilu, eftir að
þeir eru komnir í argasta öng-
þveiti. Þeir H. V. og St. J. St.
hafa fallið fyrir þeirri freistni,
að vilja láta það heita svo i
lengstu lög, að þeir hafi ekki gef-
ið upp vörnina. Þeir munu reyna
hvort það ekki hefnir sín, —
hvort það er ekki berar en áður,
eftir síðustu grein þeirra, að Al-
þýðuflokknum er engrar undan-
komu auðið frá þeim sakargift-
um, sem jeg hefi á hann borið.
Hverju breytir það, þó að
H. V. og St. J. St. neiti því að
jafnaðarmenn hafi gert „samn-
ing“ við L. Jóh., en segi að þeir
hafi fengið „tilboð“ frá honum,
sem þeir hafi „fallist á“? Dettur
þeim í hug að slíkar upplýsing-
ar villi nokkrum manni sýn að
kjarna málsins?
Það éru aðallega tvær spurn-
ingar sem máli skifta í sambandi
við ráðagerðir L. Jóh. og jafnað-
armanna. Hin fyrri er þessi:
Átti Alþýðuflokkurinn von á
óeðlilega gróðavænlegum samn-
ingi við L. Jóh., ef tekist hefði
að útvega honum leyfi til kvik-
myndasýninga?
Hjer kemur tvent til greina,
lánskjör þau er jafnaðarmenn
áttu að fá hjá L. Jóh. og leigu-
kjör þau, er hann átti að fá hjá
þeim. Því hefur ekki verið mót-
mælt, að jeg hafi hermt rjett frá
lánskjörunum og þvi verður ekki
mótmælt að þau eru vildarkjör
— enda gera H. V. og St. J. St.
engar nýjar tilraunir til þess í
síðari grein siðni.
En leigumálinn — hvernig er
hann? H. V. og St. J. St. gáfu í
skyn að hann hreinsaði flokkinn
af öllum grun um, að hann hefði
óeðlilegan hag af væntanlegum
viðskiftum við L. Jóh. Hvers
vegna birta þeir þá ekki ákvæði
hans? Jeg skýrði frá því, að jeg
hefði heyrt, að L. Jóh. ætti að
borga afarháa leigu fyrir sýning-
arsal í húsi Alþýðuflokksins —
20 þús. kr. og spurði hvort þetta
væri rjett. Hverju svarar þeir H.
V. og St. J. St.? Þeir segjast
„enga ástæðu" sjá til þess að
skýra mjer eða „öðrum óviðkom-
andi mönnum“ nánar frá tilboði
L. Jóh. En ef leigumálinn sann-
ar að ofsögum hafi verið sagt
af þeirn hagsmunum, er jafnað-
armenn ættu von á af samningi
við L. Jóh. — þá sje jeg fylstu
ástæðu til þess að þeir væru óð-
fúsir á að birta ákvæði hans —
ekki til þess að svala neinni for-
vitni hjá mjer eða öðrum, heldur
til að hreinsa sjálfa sig.
En þeir gera það ekki. Og þeir
mótmæla ekki fregnum þeim, er
jeg hefi haft af leigumálanum.
Ef þær hefðu verið rangar —
málstað þeirra i óhag — hvers
vegna skyldu þeir þá ekki hafa
andmælt þeim?
Jeg hlít að skilja þögn þeirra
svo, að leigan hafi verið ákveðin
ekki minni en 20 þús. kr. á ári
— og virðist þá augljóst að
flokkurinn hafi átt von á mild-
um hag bæði af lánsskjörum L.
Jóh. og af leigumálanum við
hann.
En þá kemur hin spurningin:
Hvernig tókst Alþýðuflokkn-
um að komast að svo hagkvæm-
um kjörum við L. Jóh.?
H. V. og St. J. St. mótmæla því
að þeir hafi skuldbundið sig
gagnvart L. Jóh. til þess „að
greiða atkvæði á ákveðinn hátt
í kvikmyndamálinu"!
Hvað vildi L. Jóh. jafnaðar-
mönnum — hvers vegna fór
hann að gera þeim ,tilboð‘? Hann
hefur fjárráð til þess að byggja
sýningarskála. Hann fer með
fjeð til jafnaðarmanna, biður
þá að byggja hús fyrir það —
lofar því gegn lágum vöxtum og
með góðum afborgunarskilmál-
um, ef hann aðeins megi fá leigt
hjá þeim á eftir fyrir hátt verð.
Hvers vegna gerir hann það?
Hvers vegna fer hann einmitt
til jafnaðarmanna? Fyrir þrem
árum var hann í kjöri við þing-
kosningar hjer í Reykjavík.
Hann bauð sig fram gegn jafn-
aðarmönnum. Hann hjélt þá
ræðu, sem er prentuð í Morgun-
blaðinu haustið 1923. Hann
hraksmánar bæði stefnu jafnað-
armanna og sjerstaklega for-
ingja þeirra hjer í Reykjavík.
„Þjóðnýtingin á enga stoð i
veruleikanum, en er orðagjálfur
og skýjaborg, sem fellur um
sjálfa sig“, sagði L. Jóh. „Menn
eru farnir að sjá það, að Jón
Bald., Hjeðinn & Co. muni ekki
til þess fallnir að flytja Himna-
ríki á jörð ofan“.
Hann segir að jafnaðarfor-
ingjunum hjer í bæ láti betur
„að gaspra á fundum en að
standa í verklegum framkvæmd-
um“.
Hann sakar H. V., Ól. Fr. o.
fl. um ódrengilega bardagaað-
ferð gegn sjer. Hann kallar
sendiför Jóns Bachs til Englands
„fólskuverk“ og „fjörráð við
togaraútgerðina“.
Hvers vegna fór svo L. Jóh.
þrem árum síðar til þessara
sömu jafnaðarforkólfa og bauðst
til að útvega þeim f je til að koma
sjer upp samkomuhúsi, þar sem
þeir gætu „gasprað“, lagt á ráð-
in um ný „fólskuverk“ og brugg-
að höfuðatvinnuvegi þjóðarinn-
ar ný „fjörráð“.
Hvers vegna?
Var það af þvi eijiu, að þeir
áttu lóð á góðum stað?
Vantaði L. Jóh. ekkert nema
lóð, til þess að geta stofnsett
kvikmyndahús sitt?
Hvers vegna halda þeir H. V.
og St. J. St. áfram að skrifa um
þetta mál? Halda þeir að nokkr-
um geti dulist samhengi þess?
Ólafur Friðriksson virðist
steinþagnaður. Og ber það vott
um betri greind en hitt, að
reyna að halda áfram að fara í
kringum sannleikann í máli,
sem öllum er nú ljóst, hvernig er
vaxið.
K. A.
Nýjar bækur.
1. Hugur og tunga eftir
Alexander Jóhannesson dócent.
Bókin greinist i þrjá kafla:
Hljóðlögmál og orðaforði, Hljóð-
gervingar („eftirhermur náttúru-
hljóða, orð þau er lýsa sjálf at-
höfnum og viðburðum og kend-
arorð eða upphrópunarorð“) og
Ummyndun orða (eða alþýðu-
skýringar — Folkeetymologi á
dönsku). Ritið er auðugt af
skemtilegum fróðleik um tungu
vora og svo alþýðlega skrifað, að
hverjum manni ætti að geta ver-
ið ánægja að að lesa það.
2. Barnið, bók handa móður-
inni eftir Davíð Scheving Thor-
steinsson lækni, með 64 mynd-
um. Bókin fjallar m. a. um ung-
barnsaldurinn, hvitvoðungsald-
urinn, nokkur sjerkenni á ný-
fæddum börnum og almennustu
kvilla, á hverju ungbarn á að
nærast, um gerfifæðu ungbarna,
blandaða fæðu, brjóst og pela,
ýmsa lífstarfsemi barnsins, ald-
urinn frá tanntöku til 6. árs, á
hverju barnið eigi að nærast eft-
ir að búið er að venja það af
brjóst og pela, sjúkdóma
á börnum 1— 6 ára o. fl.
3. Sláttuvélar eftir Árna G. Ey-
lands, ritgerð sjerprentuð úr
búnaðarritinu, leiðarvísir um
samsetning vjelanna, meðferð
þeirra og notkun. Ritgerðinni
fylgir fjölda mynda.
4. The Iceland Year-Book eftir
Snæbjörn Jónsson, handbók fyr-
ir útlendinga með allmiklum
fróðleik um land vort og þjóð, at-
vinnuvegi, viðskiftalíf, samgöng-
ur, stjórnarfar og menningu á
íslandi. Útgáfan er hin vandað-
asta og bókin prýdd mörgum á-
gætusn myndum.
Embættismannasambandið
norræna heldur stjórnarfund
sinn hjer í bæ þessa dag-
ana og sækja hann inerk-
ir embættismenn frá Dan-
mörku, Finnlandi Noregi, Sví-
þjóð og íslandi. Klemens
Jónsson landritari stjórnar
fundunum, en þeir fara fram í
sal Neðri deildar í þinghúsinu
og blakta norrænu fánarnir
fimm fyrir framan það þessa
dagana. Nokkrir fyrirlestrar
verða fluttir í sambandi við
fundinn, og hefir m. a. Guð-
mundur Finnbogason talað um
hugmyndir þær, er hann setur
fram í bók sinni „Stjórnarbót“.
Finnlands-kvikmynd
var sýnd hjer i Nýja Bíó á
fimtudag að tilhlutun hr. Loi-
maranta, fyrv. kirkjumálaráð-
herra Finna. Ávarpaði hann
gestina áður en sýningin byrj-
aði og kvað utanrikisráðuneyti
Finna hafa látið taka myndina
til þess að hún gæti flutt út um
heim þekkingu á lífi og þjóð-
högum Finna, landi þéirra og
bæjum. Myndin var hin prýði-
legasta.
Thorstina Jackson,
merk vestur-íslensk kona,
sem er að semja mikið verk um
landnám íslendinga í Ameríku,
er komin hingað til lands. Flutti
ungfrúin fyrirlestur um Vestur-
íslendinga i Nýja Bíó á þriðju-
dag og sýndi skuggamyndir til
skýringar á búnaði þeirra, lifs-
háttum o. fl. Var gerður hinn
besti rómur að erindinu.
Páll ísólfsson
hefir verið ráðinn organleik-
ari við messugjörðir Haraldar
Níelssonar í Fríkirkjunni.
Guðm. G. Bárðarson,
náttúrufræðingur og kennari
gagnfræðaskólans á Akureyri,
hefir verið slcipaður aukakenn-
ari í Mentaskólanum frá 1. okt.
n. k., og tekur hann þar vi5
kenslu i náttúrufræði.
Messugerðir.
Á siðustu prestastefnu gaf
biskup skýrslu um messugerðir
á árinu 1925. Alls hafði verið
messað 4205 sinnum á öllu land-
inu, en messuföllin orðið 2589
(en 1924 urðu þau 2931).
Aldarafmæli
Helga lectors Hálfdánarsonar
er 19. ágúst. í sumar og verður
þess minst í kirkjum landsins.
Kvikmyndaleyfin.
Bæjarstjórnarfundur í fyrra
dag feldi að veita Lárusi Jó-
hannessyni Ieyfi til kvikmynda-
sýninga. Greiddu jafnaðarmenn
einir atkvæði með leyfinu. —
Á sama fundi kom fram tillaga
frá Haraldi Guðmundssyni um
að bærinn tæki að sjer rekstur
ltvikmyndahúsa. Var hún einnig
feld.
Hjónaband:
Sigríður Eiríks hjúkrunar-
kona og Finnbogi R. Þorvalds-
son verkfræðingur.
PrentsiniöjaD Gutenberg.