Vörður - 24.07.1926, Qupperneq 2

2
V Ö R Ð U R
V Ö R Ð U R
kemur út á laugardögum.
R i t s t j ó r i n n:
Kristján Albertson, Túngötu 18.
Sími: 1961.
Afgreiðslan:
Laufásveg 25.
Opin 5—7 síðdegis. — Sími 1432.
V e r ð: 8 kr. árg.
Gjalddagi 1. júlí.
Hann var í Höfn meðan samn-
inganefndin sat þar, og vissi
fyrstur manna hvað samið var,
og Skúli Thoroddsen hafði skor-
ist úr leik. Hann kom upp á
Seyðisfjörð og símaði þaðan úr-
slitin; það kveikti svo í Reykja-
vík, að nefndarmennirnir okk-
ar ætluðu ekki að voga að koma
upp á bæjarbryggjuna. Hannes
Hafstein ráðherra fór, eins og
því karlmenni sæmdi, út um alt
land og boðaði til funda. Rjarni
frá Vogi kom á flesta þá i'undi,
ef ekki alla, og mælti á móti
,,uppkastinu“ sem nefndin
hafði orðið ásátt um. Það er
. góð lýsing dr. Alexanders Jó-
hannessonar á Bjarna frá Vogi,
einkum frá þessum dögum og
1918, sem hann skrifar i 17.
árgang Óðins um Bjarna: !;Á
honum skella stórsjóir stjórn-
málabrim,sins freltar en á flest-
um öðrum, en Bjarni er bar-
dagamaður, gerir oft atlögu og
hvetur þá samherja sína að láta
Gamminn rása og geisa. —
Hann er í raun og veru í eðli
sínu víkingur löngu liðinna alda,
siglandi glæstum flota með
drekahöfuð í stafni. En yfir ald-
anna höf tengist víkingseðli
hans nútímanum; bókmenta-
fjársjóðir íslendinga og ná-
grannaþjóðanna og einkum þó
Þjóðverja, eru aðalstoðirnar í
þessari brú“.
Bjarni var bardagamaður
hvar sem hann var. Hann barð-
ist í blöðum og ritum, á mann-
Jeg sagði um daginn frá að-
aldráttunum í fyrirkomulagi
iðnfræðslunnar í Danmörku og
Noregi, og skal nú gefa stutt yf-
irlit yfir þessi mál í Svíþjóð og
Finnlandi.
1 Svíþjóð fara unglingarnir
beint úr barnaskólunum þegar
á 13. ári i svonefnda framhalds-
skóla. Þessurti framhaldsskól-
um er ætlað að fullkomna barna-
fræðsluna og er skift í deildir
eftir hæfileikum og aðstöðu
unglinganna. í sumum stöðum
og deildum er rjámið aðallega
bóklegt, en í flestum er það líka
að nokkru eða miklu leyti verk-
legt nám. Námstiminn í þessum
skólum er stuttur, 2 til 3 ár, með
180 kenslustundum á ári, og eru
skólahjeruðin sjálfráð um það,
á hvaða tíma ársins og dagsins
skólinn er haldinn. — Lærdóm-
urinn í þessum skólum er ekki
sjerlega mikill, enda ætlaður að-
allega til þess, að hjálpa ungling-
unum til þess að velja sjer fram-
fundum og á Alþingi þegar
þangað var komið. Og hann
barðist til sigurs í lifanda lífi;
-því láni átti hann að fagna.
Hann var sendimaður Islands
erlendis um tíma. Það var nú
svo einkennilegt mál, því danska
utanríkisstjórnin átti alla utan-
ríkispólitikina okkar. Hún var
sameiginlegt mál. Hvort Bjarni
fjekk nokkurt erindisbrjef eða
hvernig sem það var, þá notaði
hann veru sína erlendis til að
útvega íslandi vini, bæði í Sví-
þjóð og Noregi, sem komu okk-
ur að góðu haldi og reyndust
hinir tryggustu. 1918 var það
hann sem gerði allar kröfurnar
í sambandslaganefndinni, og
Danir, Alþingi og þjóðin sam-
þyktu gerðina. Þá hafði Bjarni
fengið alt hið unga ísland með
sjer, og það greiddi samningn-
um atkvæði, vegna þess að
Bjarni vildi ganga að honum.
Fullveldi og þjóðerni.
Baráttu Bjarna frá Vogi var
ekki lokið, þótt fullveldið væri
fengið, þá var eftir að færa það
í sæmilegan búning, og blása lífi
í þetta fullveldi endurvakið,
sem hafði sofið meir en sex
hundruð ár. Þegar gömlu þing-
mennirnir, sem höfðu nú spar-
að og sparað frá 1875, þóttu
þetta dýrar hugmyndir, þá svar-
aði hann þeim með því að tala
um gamla „þingfauska", „sem
aldrei hefði dottið neitt i hug,
og aldrei gæti dottið neitt í
hug“. Menn kalla svo margt til
mótstöðumannanna, þegar á
vígvöllinnn er komið, þó hann
sje ekki blóðugri en gólfdúkur-
inn í Neðri deildar salnum. Og
nú dó hann áhyggjufullur út af
því hvað um fullveldið yrði þeg-
ar hann væri fallinn frá.
Hafi Bjarni frá Vogi nokk-
urs staðar verið hræddur í allri
sinni framgöngu og baráttu,
þá var það út af íslensku þjóð-
erni. Það var hans veikleiki,
hvernig. hann barðist fyrir því.
tíðarstarf, eftir því hvar geta
þeirra reynist best og inest. Eft-
ir staðháttum eru skólarnir því,
sjerstaklega eftir fyrsta árið, oft
sjerskólar fyrir ýmsar at-
vinnugreinir, eins og jarðyrkju,
fiskiveiðar, hússtörf, námuiðnað
og aðrar iðngreinir.
Fyrir þá, sem reynast hneigð-
ir til iðnaðarnáms, en komast
ekki í verkstæði strax, annað-
hvort vegna æsku eða af öðrum
ástæðum, eru til eins árs verk-
stæðaskólar, með svipuðu fyrir-
komulagi og byrjendaskólarnir
norsku, að öðru en því, að hjer
ganga nemendurnir ekki sam-
tímis í aðra skóla. Kenslan í
þessum skólum getur varað 5—
12 mánuði, en að þeim tima
liðnum fá unglingarnir vanalega
aðgang að verkstæði, og koma
þá um Ieið, ásamt þeim, sem
farið höfðu í verkstæði beint úr
framhaldsskólunum, í Lærlinga-
skóla. Það eru iðnskólar, sem
svara til iðnskólans hjer og
Eiginlega mátti ekki virkja
fossa hjer á landi, vegna þess
að þá komu þar útlendingar,
sem lögðu tungu og þjóðerni í
eyði, og bæru útlend nöfn. Bar-
átta hans á móti upptöku ættar-
nafna var því nær eins brosleg
og hún var ofbeldisleg. Sjálfur
þurfti hann þó að kalla sig „frá
Vogi“. — Fyrir það fyrsta eru
nöfnin svo löng, að þegar eigin-
nafn og föðurnafn koma saman,
væri stór rjettarbót að fella
„son“ og „dóttir“ aftan af. Svo
eru sum eiginnöfn og föðurnöfn
svo margheitin, eins og t. d. Jón
Jónsson, að Jón Pjetursson
sagði að það væri sama að heita
því eins og „Hundur Hundsson".
Nú er Bjarna frá Vogi alment
saknað af öllum þingheimi,
hvort sem þeir stóðu á öndverð-
um meið, eða voru samherjar
hans. Einn af þeirra skýrustu
og skörpustu samþingismönn-
um er farinn, og hvenær verður
skarðið fýrir „rauða skildin-
um“ fylt aftur, en ýmsir kynnu
að óska sjer að það yrði fylt
með hvítum friðarskildi.
Þjóðarsálin.
Frá því nokkru eftir 1890
hafði þing og stjórn greitt tugi
af miljónum til að byggja brýr,
leggja vegi og síma, og sýna
mönnum all-verulega ærlegan
gufuskipareyk. Togararnir voru
keyptir hingað í tugum, og stór-
iðja í fiskiveiðum var að leggja
undir sig djúpmiðin, og íslenska
eimskipaf jelagið var komið á
fót. Vjer höfum með þessu lyft
Grettistökum, sem var mesta
mildi að ekki varð ofraun. En
sálinni höfðum við gleymt. Þeg-
ar Bjarni frá Vogi fyrst kom
upp með það, að styðja listir
og listamenn, var honum ef-
laust minnisstætt xhvernig þeir
Jónas Hallgrímsson og Sigurður
Guðmundsson dóu löngu fyrir
timann, inest fyrir fátæktar
sakir. Jeg efast ekki um að
ýmsir hafi svarað honum í
slikra skóla. Ivenslan fer fram
8—9 mán. af árinu í 2 ár, 6—12
tíma í viku og á ýmsum tímum
dags, að morgni, um xniðjan dag
eða að kvöldi, eftir því hvað
best hentar. Stundum er kent
allan daginn stuttan tima af ár-
inu, þar sem atvinnan er mest
nokkurn hluta ársins og minst
annan. Yfirleitt er reynt að haga
skólatímanum þannig, að hann
komi sem minst i bága við at-
vinnu lærlinganna.
Kenslan í þessum skólum er
höfð í eins nánu sambandi við
verklega námið og unt er, og
hver iðngrein vanalega höfð út-
af fyrir sig, þar sem því verður
við komið. Skólarnir hafa á-
kveðnar skyldunámsgreinir, en
ault þeirra er hægt að fá kenslu
í fleiri greinum, ef nógu margir
þátttakendur fást.
í lærlingaskólanum í Stokk-
hólmi er kent aðeins á laugar-
dögum, 9 tíma á dag (8—1 og
2—6) í 39 vikur. Fyrir múrara
er kenslan þó aðeins 25 vikur á
ári og í hússtjórn 35 vikur1), og
þar kent 2 hálfa daga í viku.
Fyrir pjátursmiði, múrara og
suma járnsmiði er kenslan 3
1) Sœnskir skólar eru jafnt fyrir
stúlkur og pilta.
huga sjer: „Við höfum enga
sál“, eða „hvað eiga íslending-
ar, fáir og fátækir, að gera með
sál“? — Þetta eru bara „bitl-
ingar“. Fjöldi manna hnýtti
í Bjarna fyrir þessar óþarfa til-
tektir. En hann ljet aldrei
hrinda sjer út úr götu. Hann
hjelt áfram að styðja listir og
listamenn, þó það sje ekki hon-
um einum að þakka að íslensk-
ar listir standa nú í meiri blóma
en nokkru sinni fyrr. Sem merki
þess hve Alþingi var orðið vant
tillögum hans í þá áttina, má
geta þess, að meðan hann lá
banaleguna uppi á Vífilsstöðum
í vetur, sendi hann inn á þing
ýmsar tillögur í þessa átt, sem
vinir lians á þingi báru frani
og fengu samþyktar. — Nú eru
margir líks sinnis sem hann var
og biðja með Matthíasi Joch-
ummsyni:
„lyft vorri þjóðsál um þúsund ár
upp mót sólu“.
Bjarni frá Vogi var bjartsýnn
maður, og hafði ákafa óbeit á
þvi að láta erfiðleikana verða til
þess, að hann legði hendur í
skaut. Fullveldið, þjóðernið og
þjóðarsálin liafa verið merkið
sem hann hefir harist undir,
og undir þeim merkjum hefir
hann sigrað.
I. E.
Þýskaland.
Sírnað er frá Berlín, að stjórn-
in starfi að undirbúningi ýmsra
samgöngubóta, i þeim tilgangi
að veita atvinnulausum mönn-
um vinnu. Er tala atvinnulausra
sífelt að aukast.
Tyrkir.
Símað er frá Smyrna, að
þrettán þátttakendur í samsær-
iiiu gegn Iíemil Pasha, hafi ver-
ið hengndir. Á meðal þessara
þrettán voru tveir fyrverandi
ráðherrar.
kvöld í viku, því þeir mega elcki
missa heilan dag frá vinnu
sinni.
Til skýringar set jeg hér
náinsgreinir og tímafjölda (í
hverri grein) í Lærlingaskólan-
uin fyrir húsgagnasmiði.
T i m a r
Iðnfræði: á 1. á 2.
a. Verkstæðisvinna með ári ári
efnis- os; áhaldafræði
(teknologi) .. .. .. 117 117
b. Vjelfræði 23
c. Efnis- áhalda- og vjelafræði (Teknologi
og materiall.) . . 23 39
d. Iðnteikning með fri- hendisteikn., flata-
málsfræði og stílfræði 78 78
e. Skýrslugerð 16
f. Iðn- heilsufræði .. .. 16
Iðnhagfræði:
a. Viðskíftareikningur .. 39
1). Viðskiftabréfaskrift . . 39
c. Kostnaðarreikningur
(Kalkulation) 39
d. Bókfærsla 39
Iðn- og verkamannalög-
gjöf 23 16
Tímar samtals 351 351
Sem framhald af þessum skól-
uin eru svo iðnskólarnir (Yrkes-
skolar), annaðhvort i beinu
sainbandi við læringaskóla eða
sjerstæðir. Kenslan getur verið
ýmist iðnnámsskeið fyrir sjer-
Kveöja Staunings
til Islendinga.
Mjer hefir orðið til innilegrar
gleði að hljóta kynni af íslandi
og fulltrúum íslensku þjóðarinn-
ar.
Jeg hefi glaðst, eigi að eins
yfir hinum dýrðlega og ein-
kennilega svip landsins, heldur
einnig yfir þeim framfarahug,
sem jeg hefi orðið var við á
ýmsum sviðum. Jeg hefi fengið
að vita um hinar miklu fram-
farir í fiskiveiðum og um til-
raunir og fýrirætlanir um aukn-
ing annara atvinnuvega, einlc-
um landbúnaðarins, og það get-
ur ekki annað en glatt mig,
mann hinna verklegu athafna,
að hjer virðist vera vaxandi
fjör og starfsemi.
Og loks get jeg með mikilli
gleði látið í ljós, að jeg hefi
mjög greinilega fundið til þess
hversu innileg og hjartanleg vin-
semd við Dani rikir hjer. Slík
samúð við íslendinga og er ekki
síður alin í landi mínu, og jeg
get nú slcýrt frá því heima, að
bræðraþjóð vor hjer er samhuga
oss um að efla góðar og skyn-
samlegar framfarir í menningar-
legri og efnalegri samvinnu
vorri á komandi tímum.
Jeg bið blöðin að færa hjart-
anlega kveðju og þakkir öllum,
sem hafa tekið konu minni,
löndum mínum og sjálfum mjer
ineð svo mikilli ahið og gest-
risni.
Th. Stauning
forsætisráðherra í Danmörku.
Íslandsglíman
fór fram 17. þ. m. á íþrótta-
vellinuin nýja. Meðal áhorfenda
var Stauning forsætisráðherra.
Sigurður Greipsson vann Is-
landsbeltið enn á ný, en Jör-
gen Þórðarson (sem var hon-
um næstur að vinningum) hlaut
Stefnuhornið. M
staka iðn eða efnisnámsskeið í
sjerstökum námsgreinum (sjer-
stöfnum efnum og verkefnum),
eða loks framhaldsnámsskeið
fyrir eldri iðnaðarmenn, sem
vilja verða formenn, verkstjórar
eða sjálfstæðir iðnrekendur.
Námsgreinir eru eingöngu iðn-
fræðilegar. T. d. í járn- og renni-
smíði eru þær: Iðnteikning 40
tíma, iðnreikningur 40 tíma,
verkfæravjelfræði 60 tíma, al-
menn vjelfræði 20 tíma og verk-
stæðafyrirkomulag og kostnað-
aráætlun 20 tíma, eða alls 180
tíma á 30 vikum.
í Svíþjóð eru eins árs versl-
unarskólar og húsmæðraskólar
hafðir í sambandi við iðnskóla.
Þessir skólar, sem að framan
eru nefndir, hafa allir verklegt
nám við hliðina á bóldegu kensl-
unni, annaðhvort í skólunum
sjálfum eða í verkstæðum í ná-
inni samvinnu við slcólana. Mun
óvíða lögð jafnmikil áhersla á
verklegt skólanám og nú er orð-
ið í Svíþjóð. Aftur eru aðrir skól
ar þar, sem nær eingöngu hugsa
um það bóklega að öðru en því,
að viss verklegur námstími, 6
mán. til 3 ár, er heimtaður ann-
aðhvort til inntöku í skólana
(Tekniske elementærslcolor og
tekniske fackskolor) eða til
Iðnfræðslan
í Svíþjóö og Finnlandi.
Eftir Helga Hermann Eiríksson verkfræðing.