Vörður - 31.07.1926, Blaðsíða 1

IV. ár,
Iloykjavílv 31. júlí 1030.
32. blad.
Frá vinstri eru sitjandi: Rye Holmboe, Michelet, Berge, Klingenberg, Wefring. Standandi: Middelton, Venger.
Berges-máliö
Þeir atburðir hafa nýlega gerst
i Noregi, er almenna athygli hafa
vakið viða um lönd. Hefir Stór-
þing Norðmanna samþykt að
stefna fyrir rikisþing Berge fyr-
verandi forsætisráðherra og ráð-
herrum þeim öllum, er sæti áttu
i ráðuneyti hans.
Tildrög málsins eru þessi: I
Noregi voru vandræðatimar hin-
ir mestu árið 1923. Tveir stór-
bankar landsins fóru á höfuð-
ið. Aðrir voru á heljarþröm.
Jafnaðarmenn lögðu peninga-
stofnanirnar i einelti og vildu
skara glóðum elds að höfðum
þeirra. Norska krónan fjell stór-
lega og hætta var á, að vandræði
bankanna gæti komið öllu at-
vinnulifi þjóðarinnar i hið mesta
öngþveiti.
Noregsbanki leitaði þá trausts
stjórnarinnar ásamt fjórum
stærstu einkabönkunum. Varð
endir þess máls sá, að stjórnin
veitti Handelsbanken 25 milj.
króna ríkisvixlalán til þess að
ráða fram úr vandræðunum.
Var þessu haldið leyndu fyrir
þingi og þjóð, en sjerstakur
reikningur haldinn yfir lán
þessi. Þrátt fyrir þessa hjálp
komst bankinn í kröggur að
nýju og varð að biðja um 15
milj. króna lán árið eftir. Þá
hafði vænkast nokkuð hagur
Norðmanna svo stjórnin taldi
sjer fært að bera þetta undir
þingið og var lánveitingin sam-
þykt. Þó fór enn ver en skyldi.
Bankinn lenti enn á ný á fjár-
hagsvandræðum og fór þá að
lokum svo, að hann varð að gef-
ast upp með öllu. Komst þá alt
upp um aðferð stjórnarinnar.
Nefnd var skipuð til að ran-
saka málið og hefir hún látið
uppi það álit, að hið opinbera
muni tapa um 5 miljónum kr.
vegna þessara ráðstafana. En
hinsvegar hafi þetta orðið til
þess að bjarga fjölda atvinnu-
fyrirtækja frá algerðu hruni og
ýmsum opinberum stofnunum
frá stórtjóni.
Ákvörðun Stórþingsins í þessu
máli þykir mjög orka tvímælis.
Halda styrktarmenn Berges þvi
fram, að hann hafi aðeins haft
heill alþjóðar fyrir augum. Hafa
staðið um þetta afar langvinn-
ar og heitar umræður i norska
þinginu. Allir viðurkenna að
Berge hafi brotið stjórnarskrána.
En fylgismenn hans halda þvi
fram, að hann hafi brotið hana
af brýnni nauðsyn og nauðsyn
brjóti lög. Telja þeir fullvist að
alment hrun hefði orðið í Noregi,
eymd og atvinnuleysi, ef Berge
hefði ekki farið svo að, sem
hann gerði. Hafi hann sýnt hinn
mesta manndóm í máli þessu og
ekki hikað við að láta sannfær-
ingu sína ráða þvert ofan í lög
og reglur þegar heill alþjóðar
var í veði. Þykir síst sitja á
kommúnistum að berjast nú
sem ákafast móti Berge vegna
þess að hann hafi brotið stjórn-
arskrána, því stefna þeirra sje
að ríða að fullu núverandi þjóð-
skipulagi.
O. Thommesen, stofnandi
stórblaðsins „Tidens Tegn“ hef-
ir nýlega skrifað grein um Berg-
esmálið i það blað. Farast hon-
um orð eitthvað á þessa leið:
„Landinu var bjargað úr bráð-
um voða. En til þess varð þing-
ræðið að lúta í lægra haldi. Ann-
ars hefðu hörmungarnar dunið
yfir.
Þingið hlaut að bíða um
stund, vegna þess að Berge fanst
meira um vert að afstýra hruni
atvinnulífsins í landi sínu, held-
ur en gefa þinginu skýrslu.
Nú hefir þakklát fósturjörð
fyrir munn hinna „kjörnu“
framborið þakkir sínar.
Þingið hefir náð sjer niðri.
Enginn skyldi dirfast að hrófla
við heilögum rjettindum hinna
„iUvöldu“, jafnvel þótt landi og
þjóð sje voðinn vis.
Kommúnistar, sem telja það
skyldu sína að grafa rætur þing-
ræðisins eins og rottur og koll-
varpa þvi með ofbeldi er fylling
tiinans kemur, gerðust postular
laga og stjórnarskrár gagnvart
Berge.
Flettner-skip.
Fyrir rúmu ári bárust
hingað fregnir um nýstárlega að-
ferð og útbúnað til að beisla orku
vindsins og hagnýta sem hreyfi-
afl fyrir skip. Mönnum er eflaust
í minni hið einkennilega skip
Þjóðverjans Flettners, „rótor“-
skipið svonefnda, sem hvorki var
útbúið seglum nje skrúfu, en bar
í þess stað tvo risavaxna sivaln-
inga, á þeim stöðum í skipinu,
sem siglutrjen eru á venjulegum
skipum. Þessum sívalningum var
snúið um ás sinn með litlum
hreyflum (mótorum) og var þvi-
næst ætlað að knýja skipið á-
fram með aðstoð vindorkunnar.
Reynsluskipið, sem „Buckau“
hjet, fór fyrstu ferðina yfir Norð-
ursjóinn siðastliðið sumar, og
þótli árangur svo góður af ferð-
um þess, að nú hefir verið byrj-
uð smíði á öðru skipi af sömu
gerð, sem ætlað er til vöruflutn-
inga. Það er 300 tons að stærð,
hefir 3 sívalninga, 12 feta gilda
og 80 feta háa, sem beisla eiga
2000 hestöfl úr vindorkunni,
þegar best lætur, og knýja þá
skipið 11 sjómílur á kl.st. Á
myndinni sjest skip þetta eins
og það á að vera útbúið til ferða.
Með því að ráðist hefir verið i
byggingu þessa nýja skips, sem
ætlað er til venjulegra siglinga
uip höfin, þykir það sýnileg,t að
hinn nýji útbúnaður sje annað
en orðin tóm og að mikilla fram-
fara megi vænta af uppgötvun-
inni og ágæti hennar, ekki ein-
ungis í siglingum, heldur einnig
á öðrum sviðum, þar sem afls er
þörf.
í blöðum hjer hefir lítið verið
minst á þessa mikilsvarðandi
uppgötvun og engar skýringar
verið gefnar á henni, og þó munu
fæstir geta ráðið i það af eigin
rammleik, hvernig hægt sje að
knýja skipið áfram á þennan
einkennilega hátt, og hvaða kosti
slíkt hefir i för með sjer.
Þegar litið er á útbúnað segl-
skipanna, eins og þau eru nú úr
garði gerð, með seglfeldi þanda
stafna i milli og upp á efstu
toppa siglutrjánna, er mönnum
það Ijóst, að ekki er hægt saman
að jafna þeim flötum, sem vind-
straumnum mæta á seglskipum
og á þessum „rótor“-skipum, sem
þrátt fyrir risavöxt sívalning-
anna- hafa eigi stærri áveðurs-
fleti en sem svarar rúmum þriðj-
ungi þeirra flata, sem siglutrje,
rár og reiði mynda á jafnstórum
seglskipum. En „rótor“-skipið á
heldur ekkert skylt við seglskip
í öðru en þvi, að nota vindork-
una sem hreifiafl. Með seglum
er notfærð orka hins streymandi
lofts, eins og þvi er háttað i
gul'uhvolíinu, en þegar sívaln-
ingnum er snúið um ás sinn
myndast öflug loftlægð umhverf-
is mestan hluta hans, sem sogar
þess skyndilega. Með því að
breyta snúningshraða sívalning-
anna minkar ferðin strax, og ef
snúa þarf skipinu í vind eða und-
an vindi, er það framkvæmt á
svipstundu með því að breyta
um snúningsátt fremri eða aft-
ari sivalnings. Það hefur enn-
fremur sýnt sig, að þótt breytt sé
um vindstöðuna á hliðar skips-
ins stöðvast það ekki, en þýtur
í vindinn að vörmu spori eins
og besta siglingasnekkja. Þegar
breytt er uin snúningsátt beggja
sívalninga, leitar skipið sam-
stundis aftur á bak, og má þann-
ig stöðva það fljótlega. Á öllum
sviðum i stjórn skipsins og með-
ferð tækjanna, er „rótor“- skipið
talið hafa mikla yfirburði fram
Flettner-skipið.
skipið i ýmsar áttir, eftir þvi
hvernig er stýrt. Ef sívalningur-
inn er ekki á hreifingu gætir
loftlægðarinnar ekki vitund. Sog-
aflið er mest í ákveðna átt und-
an vindi, og er að jafnaði tifalt
meira en það afl, sem hægt er
að beisla með segli af sömu
flatarstærð og sivalningurinn.
Aflmagnið er háð vindhraðanum
og snúningshraða sivalningsins,
og er mestu afli náð, þegar
snúningshraðinn er 3 til 4 sinn-
um meiri en vindhraðinn; sje
hann þaðan af meiri eða minni
rjenar aflið.
Það sem sjerstaklega einkenn-
ir seglskipin, er hinn flókni og
margbrotni iitbúnaður siglingar-
tækjanna, og hin umstangsmiklu
og áhættusömu sjómannsstörf
ofanþilja, hvenær sem eitthvað
þarf að breyta seglbúnaðinum.
Þegar óveður er í aðsigi eða
skellur skyndilega á, er sjó-
mönnum nauðugur kostur að
hafast við á þilfarinu, eða í
reiða skipsins, til að bjarga nið-
ur seglum 'og forða skipinu frá
grandi, og er þá oftast þörf
margra og skjótra handbragöa,
svo að óhjákvæmilegt er að hafa
marga menn á stórum seglskip-
um. En öðru máli er að gegn í
„rótor“-skipunum. Ef hvassviðri
magnast svo, að skipinu stafi
hætta af, þarf eigi nema eins
manns handtök til að minka
ferð skipsins, eða breyta stefnu
yfir seglskip, og skákar að auki
öllum skipategundum, að því er
snertir vinnusparnað. Einustu
aflvjelarnar sem skipið þarf til
ferðanna, eru hreiflar fyrir sí-
valningana. Til þess eru notaðir
rafmagnshreiflar, en raforkan er
framleidd með díselvjelum. Þeg-
ar þess er gætt, að fyrir hvern
sívalning er aðeins þörf 15 hest-
afla vjelar, má sá kostnaður
heita hverfandi lítill.
Rannsóknir Flettners ná
lengra en til hreifitækja fyrir
skip. Mun þegar vera byrjað á
tilraunum með vindafls hreifla,
til notkunar á landi, og takist að
smiða nothæfa hreifla á þessum
grundvelli, er vænst gagngerðrar
byltingar i orkuframleiðslunni i
framtíðinni. Á. Þ.
Leiðrjetting. í grein um Bjarna
Jónsson frá Vogi, sem var i síð-
asta blaði Varðar og merkt er
I. E., stóð: „Það kveikti i
Reykjavík að nefndarmennirnir
okkar ætluðu ekki að voga að
koma upp á bæjarbryggjuna".
Það er rjett að allmikill ys og
þys var i Reykjavík út af þessu
máli, en það er tilhæfulaus til-
búningur, sem reyndar gekk
hjer um bæjinn, að nefndar-
mennirnir okkar hafi haft nokk-
urn beyg af þvi að ganga á land
hjer í bænum. Þeir voru hvorki
hræddir nje kvíðnir, enda höfðu
þeir ekki ástæðu til að vera það.
I. E.