Vörður - 04.09.1926, Blaðsíða 1

Ritstjóri og ábyrgð-
armaður
Kristján Albertson
Túngötu 18.
Ilfe.--------- ---
Afgreiðslu- og inn-
heimtumaður
Ásgeir Magnússon'
kennari.
Ife-------—ál
Útgefandi: MiÖstjórB íhaldsflokksins.
IV. ár.
Reyhjavíift 4. 1920.
37. blaö.
Hvaö skilur?
IV.
Tvö eru þau mál, sem Fram-
sóknar-forkólí'arnir hafa borið
fram á Alþingi og enginn I-
haldsmaður getað fylgt. Þessi
tvö mál eru frumvarpið um
Bygginga- og landnámssjóð, sem
J. J. bar fyrst fram á þinginu
1925 og svo aftur i vetur, og frv.
um sölu á tilbúnum áburði, sem
Tr. Þ. bar fram á báðiun þess-
um þingujn. Að vísu var síðara
frumvarpið samþykt til Efri-
deildar í vetur, að nafninu til,
en til þess láu alveg sjerstakar
ástæður, sem ekkert áttu skylt
við aðaihugsun frv. Framsókn-
armenn hafa mjög hampaí
þessum málum, og notað afdrii
þeirra til árása á íhaldsflokkinn.
Aðalefni frv. um Bygginga-
og landnámssjóð var það, að
stofna skyldi sjerstakan sjóð,
er veitti lán til húsabóta og
ræktunar í sveitum og nágrenni
kauptúna. Var tilgangurinn því
hinn sami og með Ræktunar-
sjóðnum, sem samtimis var til
umræðu í þinginu. Fje sjóðsins
skyldi fengið á þann hátt, að
árlega yrði jafnað niður 500
þús. krónum á alla þá menn og
þau fjelög, sem hefðu 20 þús kr.
skattskyldar tekjur, eða 30. þús.
kr. skattskylda eign.
Fje þétta skyldi síðan lána
út vaxtalmtst lil 55 ára og af-
borgunarlaust fyrstu 5 árin.
Leit þetta mjög glæsilega út.
Vitanlega átti útgerðinni fyrst
og f.remst að blæða. Fór flutn-
ingsmaður mörgum orðum um
hinn mikla auð, sem safnaðist
hendur þejrra manna, sem út-
gerð stunda. Þeir hefðu hreiðu
bökin, sem óhætt væri að tylla
byrðunum a. Hinsvegar væri
bændurnir svo illa komnir, að
þeir gætu litla björg sjer veitt.
Þeir gætu enga vexti greitt af
lánum. Eina viðreisnarvonin
væri þessi styrkur frá útgerð-
inni. Borgi nú ríki bróðir, sagði
J. J. Er fróðlegt mjög að bera
saman þessa röksemdaleiðslu
J. J. við ýms ummæli í Tíman-
um um útgerðina, bæði fyr og
síðar.
Hjer eru línurnar dregnar að
því skipulagi, sem J. J. taldi við-
reisn landbúnaða'rins byggjast
á. Var ekki annað að heyra en
flutningsmaður teldi tilhögun
þessa þrauthugsaða og í alla
staði góða og gilda. Hefir held-
ur ekki siðar sjest, að hann hafi
hvarflað frá þeirri skoðun, þótt
oft hafi honum verið bent á
annmarka þessa fyrirkomulags.
bað er þá fyrst við smið
þessa að athuga, að þessum 500
þús. kr. skyldi jafnað niður al-
veg’ án tillits til árferðis. Alveg
án tillits til þess hvort 100
uienn i landinu hefðu þessar á-
kveðnu lágmarkstekjur, eða bara
1 eða 2. Altaf mátti ganga á
eignirnar, meðan nokkur var
til, senr átti 30 þús. króna skatt-
skylda eign.
Ef um slæmt árferði yrði að
ræða ár eítir ár gat vel farið
svo, að tekjur sjóðsins yrði að-
allega að takast al’ eignum
nranna. — Sjá þá allir að um
hreint eignarnám er að ræða.
Það var því næsta eðlilegt, að
sjóður þessi væri manna á milli
kallaður fjárnúmss jóðurinn,
meðan um hann var talað.
Aldrei liefur nokkur maður
auglýst vantrú sína á íslensk-
um landbúnaði jafn átakanlega
og J. J. í umræðunum um þetta
mál. Aldrei hefur verið sýnt
meira metnaðarleysi fyrir bænd-
anna hönd. Aldrei gerð jafn
hamröm tilraun til þess að gera
íslenska bændur að ómögum og
ölmusulýð.
Þegar um hefir verið að
ræða lánsstofnanir handa land-
búnaðinum, hefir aðaláherslan
verið á það lögð, að fjármagn-
ið beindist meira til sveitanna
en verið hefir. Jafnframt hefir
verið fyrir því sjeð að landbún-
aðurinn eigi við miklu lægri
vexti að lnia en sjávarútvegur-
inn. Á þetta var lögð aðal-
áherslan ai' þeim mönnum, sem
samkv. tillögum Búnaðarfje-
lagsins undirbjuggu frumvarp-
ið um Ræktunarsjóðinn. Þeir
menn, sem að því störfuðu
höfðu allir langa reynslu að
baki sjer og víðtæka þekkingu.
Þeir höfðu þá trú, að landbún-
aðinum mundi vegna vel, ef
hann færði sjer í nyt þau híunn-
indi, sem Ræktunarsjóðurinn
býður. En .1. J. vissi betur.
Hann knjesetur þessa menn og
telur fyrirkomulag það, sem þeir
bentu á einskis nýtt og kák eitt.
Ekkert nema ölmusur útgerðar-
innar gat konxið bændum að
notum. Allir þeir, senx ekki að-
hyltust frumvarp hans, voru
andvígir landbúnaði. Allir þeir,
sem hærra stefndu, og trúðu því
að íslenskur landbúnaður gæti
staðist af eigin ramnxleik, fóru
með fals og dár. Sanxkvænxt
kenningu hans hlaut það að
vera hin mesta villa að land-
búnaðurinn hefði verið aðalat-
vinnuvegur landsmanna í 1000
ár, því allan þaxxn tíma hefur
hann orðið að standa af eigiix
rammleik.
Sannleikurinn er sá, að þetta
f járnámsfrumvarp er eitthvert
versta og vanhugsaðasta mál,
senx nokkurn tíma hefur fram
verið horið á Alþingi. Með stór-
lega þyngdum sköttum eða eign-
arnámi var verið að drepa fram-
takssemina úr útgerðarmönnum.
Með betli og ölmusugjöfunx sog-
inn metnaður og þróttur vir
bændunum. Hugsjónin virðist
vera metnaðar- og -ábyrgðar-
laus ölmösulýður í sveitunx
landsins, trúlaus íí; atvinnuveg
sinn og afkonxu, berjandi lónx-
inn og nauðandi um styrk frá
öðrum.
Og hvernig er svo þessi hjálp-
ai'hella, sjávarútvegurinn? Best
er að spyrja Tímann og Tr. Þ.
að því. Menn hafa kynst skoð-
ununx Tr. Þ. á þessunx atvinnu-
vegi, bæði í blaðinu og á fund-
xmx í sumar. Þessi at-
vinnuvegur er að dómi Tr. Þ.
svo stopull að til þjóðarógæfu
getur leitt hvenær sem er. Á
þessuixi atvimxuvegi eiga bænd-
ur að byggja velferð sína. Að
dómi J. J. fer landbúnaðurinn
í kaldakol, ef hann fær ekki öl-
nxusufje frá sjávarútveginum.
Að dómi Tr. Þ. er sjávarútveg-
urinxx á heljarþrönx, og alls ekki
aflögu fær.
Samtaka eru þessir forkólfar
um það, að níða einu stofnun-
ina, sem veitt getur bændum
heppilega úrlausn í má’lum
þeirra. Enginn bóndi má taka
lán til nauðsynlegustu unxbóta.
Hann á að bíða þess að hann
fái gefins „lán“ úr fjárnáms-
sjóði.
í greinargerðinni fyrir þessu
umi'ædda frumvarpi J. J. eru
þessi eftirtektarverðu orð:
„Fullorðinn, vinnandi maður
er nxikill höfuðstóll. Þennan
höfuðstól hefir sveitin Iagt franx
til atvinnurekstrar við sjóinn.
Nú er kominn tími til að greidd-
ir sjeu vextir og afborganir af
láni sveitanna.“
Menn hafa lengi vitað að J. J.
þættist geta smalað bændunx eins
og sauðum. Áður hefir ekki sjest
að hann metti þá til fjár eins
og búpening.
Áburðarfrumvai'p Tr. Þ. er
nauða ónxerkilegt. Hugsunin er
þessi: Til þess að koma ræktun
landsins áteiðis er nauðsynlegt
að nota tilbúinn áburð. Notkun
áburðarins gefur ágætan arð.
Samt eiga bændur ekki að nota
hann nema þeir' fái nokkuð af
verðinu gefins. Sama metnaðar-
morðið og hjá hinum bændafor-
kólfinum. Sama vantraustið,
sama gjafapólitikin, sama
smjaðrið og sami yfirdrepsskap-
urinn.
Það er viðurkent af öllum, að
notkun tilbúins áburðar er mik-
ilvægur og arðberandi þáttur í
ræktun landsins. F'ormaður Bún-
aðarfjelagsins retti að telja það
hlutverk sitt að benda ■ bændunx
á, að þeir hafi hagnað af notkun
áburðarins. Hann gæti gengist
fyrir samvinnufjelagsskap til
þess að hafa verslun áburðarins
með höndunx svo sem tíðkast
nxeð Dönunx. En hann gerir þetta
ekki. Nei, bændur mega ekki
njóta hagnaðarins af áburðar-
notkuninni, fyr en hann sjer um,
að ríkissjóði gefist um leið tæki-
færi til að tapa nokkrum tugum
e.ða hundruðum þúsunda á
flutningnunx. Boðorðið er:
Gerðu ekkert hversu arðvænlegt
sem það er, néma þú fáir til þess
styrk úr ríkissjóði.
Slík er bjartsýni fóstbræðr-
anna og trú á íslenskan land-
búnað.
Hornafjöröur.
Mjer þótti vænt unx að sjá
grein Jóns Kjartanssonar rit-
stjóra með þessari fyrírsögn i
Morgunblaðinu 22. f. nx. Hann
hefir á fljótri yfirreið kynst á-
standinu furðu vel. Hornafjörð-
ur, eða rjettara sagt Austur-
Skaftafellssýsla, hefir sorglega
orðið útundan með aðstoð til
aðdrátta og samband Aið unx-
heiminn. Hjer efu fagrar, gras-
gefnar og búsældailegar sveitir,
sem ekki fá að njóta sín og
taka eðlilegum framförum,
þrátt fyrir atorku og áhuga
margra sýslubúa, vegna þess,
að illmögulegt er að ná til þeirra
nema á ærnunx tíma og nxeð
mikilli fyrirhöfn, og flutninga-
ferðir til og frá bæði sti'jálar og
dýrar. Síminn nær að eins um
tvær austustu sveitirnar, en á
því mun eiga að ráða bót bráð-
lega, þvi ráðgert er að símalina
frá Vik í Mýrdal að Hornafirði
verði fullgerð árið 1930. Jeg
dvaldi unx tíma í Suðursveit í
sumar, og þangað frjettust
stundunx lát merkísmanna og
aðrir mikilsverðir atburðir ekki
fyr en 2—3 vikum eftir að þeir
skeðu, og margt ekki fyr en blöð-
in bárust. Lítil leið er þvi að ná
til Reykjavíkur eða annað út
unx land í fljótu lxragði, þótt
mikið lægi við um viðskifti eða
önnur atriði.
En aðalmeinið er samgöngu-
leysið. Skipahöfn er að eins ein
í sýslunni, Höfn í Hornafirði.
Hún er erfið að þvi leyti, að
innsigling er nxjög þröng og
straumhörð og ófær nema nokk-
uð litlum skipum og uxn
straumaskifti, og auk þess er
innsigling þessi alveg ófær ef
nokkuð verulega er að sjó af
hafi. Siglingar eru því erfiðar
til sýslunnar, enda af xnjög
skornum skamti, en flutningar
á landi frá betri höfnum útilok-
aðir.
Flutningaferðir þær, sem sýsl-
an á við að búa, eru þessar: 1.
Esja í 6 af 18 ferðum á ári, að-
allega fyrir póst og farþega, þvi
flutning getur hún lítinn tekið.
2. Vöruskip Kaupfjelags Aust-
ur-Skaftfellinga einu sinni á
ári á miðju sumri. Flytur það
aðallega nauðsynlegustu pönt-
unarvörur kaupfjelagsmanna,
einkum til fæðis og klæðis, tfl
sýslunnar, en ekkert út aftur.
3. Hreifilskip vor og haust, leigð
til flutninga af Þórhalli kaup-
manni Daníelssyni og kaupfje-
laginu til skiftis.
Þessar samgöngur eru sann-
arlega allskostar ófullnægjandi,
bæði fyrir landbúnaðinn, senx er
aðalatvinna sýslubúa, og eins
fyrir hinn álitlega sjávarútveg,
sem risið hefir þar upp á síð-
ari árum við hinar ötulu at-
gerðir Þóihalls Daníelssonar.
Við slíkar samgöngur er fyrst
og fremst xítilokað að reka
smjörbú eða stór kúabú í sýsl-
unni, svo að aðaláhersluna hefir
orðið að leggja á sauðfjárrækt-
ina, jafnvel þótt sýslan sje bet-
ur fallin til nautgriparæktar en
sauðfjárræktar. Þetta er einnig
óheppilegt fyrir þær sakir, að
bæði virðist útlitið á smjör- og
ostamarkaðinum fult eins glæsi-
legt og á kjötmarkaðinunx, og
svo eru það fáar jarðir í sýsl-
unni, sem hafa land og aðstöðu
til þess að reka góð sauðfjárbú.
Til þess að auka framleiðsl-
una og hafa eitthvað fleira að
selja en sauðfje, hafa sýslubúar
reynt að ala upp hross og naut-
gripi, bæði mjólkurkýr og geld-
neyti, til sölu. Hrossamarkaðinn
þekkja flestir og vita, að sú
rækt er ekki álitleg, að minsta
kosti nú orðið. Með nautgripa-
söluna hefir og gengið erfiðlega,
ekki vegna markaðsvöntunar,
heldur vegna -þess, að ekki er
hægt að konxa þeim frá sjer.
Esja hefir enga möguleika til
þess að flytja lifandi stórgripi,
og hreifilbátar þeir, senx leigðir
eru til flutninga, ganga ekki
nema vor og haust og geta að
eins tekið gripina á þilfar. Þeir
verða því að sæta góðu veði'i til
milliferðanna. T. d. varð hreifil-
bátur þessi í vor að biða töluvert
á aðra viku eftir veðri til þess að
geta komið 10 nautgripum frá
Hornafirði til Austfjarða, svo
að kostnaður útgerðarmanns
varð nxargfalt flutningsgjald
gripanna. Svipað er um aðrar
ferðir þessara báta að segja.
Þeir eru dýrir i rekstri og hafa
of takmarkað siglingasvið.
Flutningsgjöldin eru há og tvö-
föld á öllum vörum, senx með
bátunum þarf að flytja, og þó
er halli á rekstrinum, eins og
áður er getið. Hvorki landbún-
aðurinn eða útgerðin þola þessi
tvöföldu flutningsgjöld á að- og
út-flutningi sínum, bæði með
hreifilskipunum nxilli Horna-
fjarðar og Austfjarða, og með
stærri skipunx nxilli Austfjarða
og útlanda eða Reykjavíkúr.
Sjerstaklega er það erfitt fyrir
bændur, þegar gætt er hinnar
fyrnefndu aðstöðu þeirra til bú-
skaparins, og styrkur sá, sem
hið opinbera leggur sýslunni til
bátaferðanna, nægir hvergi
nærri til þess að bæta henni
þennan nxismun.
Hvað Esju snertir, þá er ekki
nóg með það, að hún komi
sjaldan á Hornafjörð, heldur
ber það við í þeim l'erðum, að
hana verði að afgreiða utan-
fjarðar og að hún sje svo hlað-
in vörum fyrir stóru hafnirnar,
sem hafa nægan annan skipa-
kost, nxiðað við Hornafjörð, að