Vörður - 04.09.1926, Blaðsíða 1

Afgreiðslu- 03 inn-
heimtumaður
Ásgeir Magnússoit
kennari.
fe-----------------51
"CJt^ef&iacli s MiÖétj'dfii ífisaldsfloUlísiiis.
IV. áj%
Reykjavíí* 4. »«pt, 1020.
37. folað.
Hvað skiíur?
IV.
Tvö eru þau mál, sem Fram-
sóknar-forkólfarnir hafa borið
fram á Alþingi og enginn I-
haldsmaður getað fylgt. Þessi
tvö mál eru frunrvarpið um
Bygginga- og landnámssjóð, sem
J. J. bar fyrst fram á þinginu
1925 og svo aftur í vetur, og frv.
um sölu á tilbúnum áburði, sem
Tr. Þ. bar fram á báðum þess-
um þingum. Að vísu var síðara
frumvarpið samþykt til Efri-
deildar i vetur, að nafninu til,
en til þess láu alveg sjerstakar
ástæður, sem ekkert áttu skylt
við aðalhugsun frv. Framsókn-
armenn hafa mjög hampaí
þessum málum, og notað afdrii
þeirra til árása á Ihaldsflokkinn.
Aðalefni frv. um Bygginga-
og landnámssjóð var það, að
stofna skyldi sjerstakan sjóð,
er veitti lán til húsabóta og
ræktunar í sveitum og nágrenni
kauptúna. Var tilgangurinn þvi
hinn sami og með Bæktunar-
sjóðnum, sem samtímis var til
umræðu í þinginu. Fje sjóðsins
skyldi fengið á þann hátt, að
árlega yrði jafnað niður 500
þús. krónum á alla þá menn og
þau fjelög, sem hefðu 20 þús kr.
skattskyldar tekjur, eða 30. þús.
kr. skattskylda eign.
Fje þétta skyldi síðan lána
út vaxtalaust til 55 ára og af-
borgunarlaust fyrstu 5 árin.
Leit þetta mjög glæsilega út.
Vitanlega átti útgerðinni fyrst
og fremst að blæða. Fór flutn-
ingsmaður mörgum orðum um
hinn mikla auð, sem safnaðist
hendur þeirra manna, sem út-
gerð stunda. Þeir hefðu breiðu
bökin, sem óhætt væri að tylla
byrðunum á. Hinsvegar væri
bændurnir svo illa komnir, að
þeir gætu litla björg sjer veitt.
Þeir gætu enga vexti greitt af
lánum. Eina viðreisnarvonin
væri þessi styrkur frá útgerð-
inni. Borgi nú ríki bróðir, sagði
J. J. Er fróðlegt mjög að bera
saman þessa röksemdaleiðslu
J. J. við ýms ummæli í Tíman-
um um útgerðina, bæði fyr og
síðar.
Hjer eru línurnar dregnar að
því skipulagi, sem J. J. taldi við-
reisn landbúnaðarins byggjast
á. Var ekki annað að heyra en
flutningsmaður teldi tilhögun
þessa þrauthugsaða og í alla
staði góða og gilda. Hefir held-
ur ekki síðar sjest, að hann hafi
hvarflað frá þeirri skoðun, þótt
oft hafi honum verið bent á
annmarka þessa fyrirkomulags.
Það er þá fyrst við smíð
þessa að athuga, að þessum 500
þús. kr. skyldi jafnað niður al-
veg án tillits til árferðis. Alveg
án tillits til þess hvort 100
menn í landinu hefðu þessar á-
kveðnu lágmarkstekjur, eða bara
1 eða 2. Altaf mátti ganga á
eignirnar, meðan nokkur var
til, sem átti 30 þús. króna skatt-
skylda eign.
Ef um slæmt árferði yrði að
ræða ár eftir ár gat vel farið
svo, að tekjur sjóðsins yrði að-
allega að takast af eignum
manna. — Sjá þá allir að um
hreint eignarnám er að ræða.
Það var þvi næsta eðlilegt, að
sjóður þessi væri manna á milli
k'allaður fjárnámssjóðurinn,
meðan um hann var talað.
Aldrei hefur nokkur maður
auglýst vantrú sína ál íslensk-
um iandbúnaði jafn átakanlega
og J. J. í umræðunum um þetta
mál. Aldrei hefur verið sýnt
meira metnaðarleysi fyrir bænd-
anna hönd. Aldrei gerð jafn
hamröm tilraun til þess að gera
islenska bændur að ómögum og
ölmusulýð.
Þegar um hefir verið að
ræða lánsstofnanir handa land-
búnaðinum, hefir aðaláherslan
verið á það lögð, að fjármagn-
ið beindist meira til sveitanna
en verið hefir. Jafnframt hefir
verið fyrir þvi sjeð að landbún-
aðurinn eigi við miklu lægri
vexti að búa en sjávarútvegur-
inn. Á þetta var lögð aðal-
áherslan af þeim mönnum, sem
samkv. tillögum Búnaðarfje-
lagsins undirbjuggu frumvarp-
ið um Bæktunarsjóðinn. Þeir
menn, sem að því störfuðu
höfðu allir langa reynslu að
baki sjer og víðtæka þekkingu.
Þeir höfðu þá trú, að landbún-
aðinum mundi vegna vel, ef
hann færði sjer í nyt þau híunn-
indi, sem Bæktunarsjóðurinn
býður. En J. J. vissi betur.
Hann knjesetur þessa menn og
telur fyrirkomulag það, sem þeir
bentu á einskis nýtt og kák eitt.
Ekkert nema ölmusur útgerðar-
innar gat komið bændum að
notum. Allir þeir, sem ekki að-
hyltust frumvarp hans, voru
andvígir landbúnaði. Allir þeir,
sem hærra stefndu, og trúðu því
að islenskur landbúnaður gæti
staðist af eigin rammleik, fóru
með fals og dár. Samkvæmt
kenningu hans hlaut það að
vera hin mesta villa að land-
búnaðurinn hefði verið aðalat-
vinnuvegur landsmanna í 1000
ár, því allan þann tíma hefur
hann orðið að standa af eigin
rammleik.
Sannleikurinn er sá, að þetta
fjárnámsfrumvarp er eitthvert
versta og vanhugsaðasta mál,
sem nokkurn tíma hefur fram
verið borið á Alþingi. Með stór-
lega þyngdum sköttum eða eign-
arnámi var verið að drepa fram-
takssemina úr útgerðarmönnum.
Með betli og öhnusugjöfum sog-
inn metnaður "og þróttur úr
bændunum. Hugsjónin virðist
vera metnaðar- og -ábyrgðar-
laus ölmösulýður í sveitum
landsins, trúlaus a, atvinnuveg
sinn og afkomu, berjandi lóm-
inn og nauðandi um styrk frá
öðrum.
Og hvernig er svo þessi hjálp-
arhella, sjávarútvegurinn? Best
er að spyrja Tímann og Tr. Þ.
að því. Menn hafa kynst skoð-
unum Tr. Þ. á þessum atvinnu-
vegi, bæði í blaðinu og á fund-
um í sumar. Þessi at-
vinnuvegur er að dómi Tr. Þ.
svo stopull að til þjóðarógæfu
getur leitt hvenær sem er. Á
þessum atvinnuvegi eiga bænd-
ur að byggja velferð sína. Að
dómi J. J. fer landbúnaðurinn
í kaldakol, ef hann fær ekki öl-
musufje frá sjávarútveginum.
Að dómi Tr. Þ. er sjávarútveg-
urinn á heljarþröm, og alls ekki
aflögu fær.
Samtaka eru þessir forkólfar
um það, að níða einu stofnun-
ina, sem veitt getur bændum
heppilega úílausn í málum
þeirra. Enginn bóndi má taka
lán til nauðsynlegustu umbóta.
Hanii á að bíða þess að hann
fái gefins „lán" úr fjárnáms-
sjóði.
í greinargerðinni fyrir þessu
umrædda frumvarpi J. J. eru
þessi eftirtektarverðu orð:
„Fullorðinn, vinnandi maður
er mikill höfuðstóll. Þennan
höfuðstól hefir sveitin lagt fram
til atvinnurek'strar við sjóinn.
Nú er kominn tími til að greidd-
ir sjeu vextir og afborganir af
láni sveitanna."
Menn hafa lengi vitað að J. J.
þættist geta smalað bændum eins
og sauðum. Áður hefir ekki sjest
að hann metti þá til fjár eins
og búpening.
Aburðarfrumvarp Tr. Þ. er
nauða ómerkilegt. Hugsunin er
þessi: Til þess að koma ræktun
landsins áleiðis er nauðsynlegt
að nota tilbúinn áburð. Notkun
áburðarins gefur ágætan arð.
Samt eiga bændur ekki að nota
hann nema þeir' fái nokkuð af
verðinu gefins. Sama metnaðar-
morðið og hjá hinum bændafor-
kólfinum. Sama vantraustið,
sama gjafapólitíkin, sama
smjaðrið og sami yfirdrepsskap-
urinn.
Það er viðurkent af öllum, að
notkun tilbúins áburðar er mik-
ilvægur og arðberandi þáttur í
ræktun landsins. Formaður Bún-
aðarfjelagsins ætti að telja það
hlutverk sitt að behdabændum
á, að þeir hafi hagnað af notkun
áburðarins. Hann gæti gengist
fyrir samvinnufjelagsskap til
þess að hafa verslun áburðarins
með höndum svo sem tíðkast
með Dönum. En hann gerir þetta
ekki. Nei, bændur mega ekki
njóta hagnaðarins af áburðar-
notkuninni, fyr en hann sjer um,
að ríkissjóði gefist um leið tæki-
færi til að tapa nokkrum tugum
eða hundruðum þúsunda á
f lutningnum. Boðorðið er:
Gerðu ekkert hversu arðvænlegt
sem það er, néma þú fáir til þess
styrk úr ríkissjóði.
Slik er bjartsýni fóstbræðr-
anna og trú á íslenskan land-
búnað.
Hornafiörður.
Mjer þótti vænt um að sjá
grein Jóns Kjartanssonar rit-
stjóra með þessari fyrirsögn í
Morgunblaðinu 22. f. m. Hann
hefir á fljótri yfirreið kynst á-
standinu furðu vel. Hornafjörð-
ur, eða rjettara sagt Austur-
Skaftafellssýsla, hefir sorglega
orðið útundan með aðstoð til
aðdrátta og samband við um-
heiminn. Hjer eíu fagrar, gras-
gefnar og búsældarlegar sveitir,
sem ekki fá að njóta sín og
taka eðlilegum framförum,
þrátt fyrir atorku og áhuga
margra sýslubúa, vegna þess,
að ilimögulegt er að ná til þeirra
nema á ærnum tíma og með
mikilli fyrirhöfn, og flutninga-
ferðir til og frá bæði strjálar og
dýrar. Síminn nær að eins um
tvær austustu sveitirnar, en á
því mun eiga að ráða bót bráð-
lega, því ráðgert er að símalína
frá Vík í Mýrdal að Hornafirði
verði fullgerð árið 1930. Jeg
dvaldi um tíma í Suðursveit í
sumar, og þangað frjettust
stundum lát merkísmanna og
aðrir mikilsverðir atburðir ekki
fyr en 2-^3 vikum eftir að þeir
skeðu, og margt ekki fyr en blöð-
in bárust. Lítil leið er því að ná
til Beykjavíkur eða annað út
um land í fljótu bragði, þótt
mikið lægi við um viðskifti eða
önnur atriði.
En aðalmeinið er samgöngu-
leysið. Skipahöfn er að eins ein
í sýslunni, Höfn í Hornafirði.
Hún er erfið að því leyti, að
innsigling er mjög þröng og
straumhörð og ófær nema nokk-
uð litlum skipum og um
straumaskifti, og auk þess er
innsigling þessi alveg ófær ef
nokkuð verulega er að sjó af
hafi. Siglingar eru því erfiðar
til sýslunnar, enda af mjög
skornum skamti, en flutningar
á landi frá betri höfnum útilok-
aðir.
Flutningaferðir þær, sem sýsl-
an á við að búa, eru þessar: 1.
Esja í 6 af 18 ferðum á ári, að-
allega fyrir póst og farþega, því
flutning getur hún lítinn tekið.
2. Vöruskip Kaupfjelags Aust-
ur-Skaftfellinga einu sinni á
ári á miðju sumri. Flytur það
aðallega nauðsynlegustu pönt-
unarvörur kaupfjelagsmanna,
einkum til fæðis og klæðis, til
sýslunnar, en ekkert út aftur.
3. Hreifilskip vor og haust, leigð
til flutninga af Þórhalli kaup-
manni Danielssyni og kaupfje-
laginu til skiftis.
Þessar samgöngur eru sann-
arlega allskostar ófullnægjandi,
bæði fyrir landbúnaðinn, sem ef
aðalatvinna sýslubúa, og eins
fyrir hinn álitlega sjávarútveg,
sem risið hefir þar upp á síð-
ari árum við hinar ötulu at-
gerðir Þórhalls Daníelssonar. •
Við slíkar samgöngur er fyrst
og fremst útilokað að reka
smjörbú eða stór kúabú í sýsl-
unni, svo að aðaláhersluna hefir
orðið að leggja á sauðfjárrækt-
ina, jafnvel þótt sýslan sje bet-
ur fallin til nautgriparæktar en
sauðfjárræktar. Þetta er einnig
óheppilegt fyrir þær sakir, að
bæði virðist útlitið á smjör- og
ostamarkaðinum fult eins glæsi-
legt og á kjötmarkaðinum, og
svo eru það fáar jarðir í sýsl-
unni, sem hafa land og aðstpðu
til þess að reka góð sauðfjárbú.
Til þess að auka framleiðsl-
una og hafa eitthvað fleira að
selja en sauðfje, hafa sýslubúar
reynt að ala upp hross og naut-
gripi, bæði mjólkurkýr og geld-
neyti, til sölu. Hrossamarkaðinn
þekkja flestir og vita, að sú
rækt er ekki álitleg, að minsta
kosti nú' orðið. Með nautgripa-
söluna hefir og gengið erfiðlega,
ekki vegna markaðsvöntunar,
heldur vegna .þess, að ekki er
hægt að koma þeim frá sjer.
Esja hefir enga möguleika til
þess að flytja lifandi stórgripi,
og hreifilbátar þeir, sem leigðir
eru til flutninga, ganga ekki
nema vor og haust og geta að
eins tekið gripina á þilfar. Þeir
verða því að sæta góðu veðri til
milliferðanna. T. d. varð hreifil-
bátur þessi i vor að bíða töluvert
á aðra viku eftir veðri til þess að
geta komið 10 nautgripum frá
Hornafirði til Austfjarða, svo
að kostnaður útgerðarmanns
varð margfalt flutningsgjald
gripanna. Svipað er um aðrar
ferðir þessara báta að segja.
Þeir eru dýrir í rekstri og hafa
of takmarkað siglingasvið.
Flutningsgjöldin eru há og tvö-
föld á öllum vörum, sem með
bátunum þarf að flytja, og þó
er halli á rekstrinum, eins og
áður er getið. Hvorki landbún-
aðurinn eða útgerðin þola þessi
tvöföldu flutningsgjöld á að- og
út-flutningi sínum, bæði með
hreifilskipunum milli Horna-
fjarðar og Austfjarða, og með
stærri skipum milli Austfjarða
og útlanda eða Beykjavíkur.
Sjerstaklega er það erfitt fyrir
bændur, þegar gætt er hinnar
fyrnefndu aðstöðu þeirra til bú-
skaparins, og styrkur sá, sem
hið opinbera Ieggur sýslunni til
bátaferðanna, nægir hvergi
nærri til þess að bæta henni
þennan mismun.
Hvað Esju snertir, þá er ekki
nóg með það, að hún 'komi
sjaldan á Hornafjörð, heldur
ber það við í þeim ferðum, að
hana verði að afgreiða utan-
fjarðar og að hún sje svo hlað-
in vörum fyrir stóru hafnirnar,
sem hafa nægan annan skipa-
kost, miðað við Hornafjörð, að