Vörður - 11.09.1926, Blaðsíða 4

4
V Ö R Ð U R
Minning.
Það hefur dregist lengur en
skyldi að geta fráfalls merkis-
bóndans Lárusar Skúlasonar, og
valda því ýmsar ástæður; en nú
skulu lítil skil á þvi gerð, þótt
hann að vísu væri einn þeirra
manna, sem verkin geyma best.
Lárus Skúlason var fæddur
23. ágúst 1844, í Gvendareyjum
á Skógarströnd. — Á 1. aldurs-
ári fluttist hann með foreldrum
sínum til Fagureyjar í Stykkis-
hólmshreppi, og dvaldist þar á-
samt þeim til ársins 1882, en
þaðan fluttust foreldrar hans
búferlum að Hallsbæ á Landi;
en um haustið druknaði faðir
hans, frá 6 börnum, og var hið
elsta 10 ára að aldri.
Má getum að leiða að þröngt
hafa verið í búi ekkjunnar, en
næsta vorið, árið 1853, tóku þau
Brokeyjarhjón, Jón Bergsson og
Hildur Vigfúsdóttir, Lárus litla
til fósturs, og hjá þeim góðu
hjónum ólst hann upp, þar til
hann giftist fyrri konu sinni,
Guðrúnu Oddsdóttur, árið 1878.
Fluttist hann þá um vorið
þetta sama ár að eignarjörð
sinni Hálsi á Skógarströnd, og
bjó þar til ársins 1883, en þá
fluttist hann til Sands, og þar
dvaldi hann, uns hann andað-
ist 27. mars 1925.
Fyrri konu sína misti Lárus
eftir 17 ára sambúð, og áttu þau
ekki börn saman, en tvö fóstur-
börn tóku þau og ólu upp sem
sín eigin.
Árið 1911 giftist hann síðari
konu sinni, Hólmfríði Sigurðar-
dóttur, ættaðri af Landi, og lifðu
þau 9 ár saman; en árið 1920
misti hann hana, — þau eign-
uðust tvö börn, sem tekin voru
af fósturbörnum hans, er hann
dó.
Lárus heitinn var hinn mesti
nytsemdarmaður sveit sinni og
í ýmsu á undan samtíð sinni.
Var hann maður prýðilega að
sjer í forníslenskum fræðum og
unni alþýðufróðleik. Stofnandi
var hann barnaskólans á Sandi,
og um 13 ára skeið var hann
hreppstjóri í Neshreppi utan
Ennis, og sýslunefndarmaður
var hann lengi. — Gegndi hann
þessum störfum með aliíð og
trúmensku.
Orðlagður dugnaðarmaður var
Lárus heitinn, og þótti æ með
bestu formönnum á Sandi.
Lárus var alvörumaður,
stefnufastur í skoðunum og at-
hugull um alt, en gleðimaður
var hann í kunningjahóp, enda
vel látinn af öllum, er best þektu
hann.
Hjer hefur í stuttu máli og
mjög ófullkomnu verið rakinn
ytri æfiferill þessa merkismanns,
en með því er í raun og veru
minst sagt um hvern og einn
sem vel hefir lifað. — Og það
gerði þessi maður. — Hann var
trúr sjálfum sjer og vann ætt-
jörð sinni eftir því, sem efni og
kraftar leyfðu.
Kunnugur.
Skrifað af Skagaströnd:
Frjettir eru hjeðan engar.
Heyskapartíð hefur verið hjer
mjög óhagstæð, töður hröklust á-
kaflega, en grasspretta var ágæt.
Hljómleikar.
Páll ísólfsson hefir nú lokið
þriðju kirkjuhljómleikum sín-
um, í þetta sinn með aðstoð
celloleikara Axels Vold. Fyrsta
viðfangsefnið var;
J. S. Bach: Fantasía í G-dúr
fyrir orgel, sem er eitt af feg-
urstu og mestu verkum Bachs.
Hefst það á stuttum, ljettum og
heillandi forleik, en þvínæst tek-
ur við langur, þungur, alvarleg-
ur og sterkur miðþáttur, líkast-
urur brimgný við sjávarströnd
eða fossafalli margra vatna.
Endar svo aftur á Ijettum leik
sem fer víða um hljóðfærið. Þvi
næst tók við:
Henry Eccles: Air og Henry
Purcell: Air fyrir cello og orgel
eru þetta hvorttveggja gömul
ensk lög, frá þeim tíma er söng-
list stóð í blóma á Englandi. Þá
kom:
Mendelsohn: Sonata í A-dúr
fyrir orgel — er sónata þessi
veigamest af sónötum Mendel-
sohns og telst til sígildra verka.
Þá var leikið:
Edv. Grieg: Den saarede og
Vaaren — bæði þekt lög. Síðast
var leikið:
Lizt og Straube: Præludium
og Fuge úber den Namen
BACH fyrir orgel. Útheimtir
þetta síðasta feikna kunnáttu
og leikni og er tilkomumikið á
að hlusta.
Af öllu því sem á skránni
stóð bar hið fyrista lag af að
fegurð. Mundi margur óska að
heyra það aftur.
Nú fer haust og vetur í hönd.
Hinir útlendu farfuglar fara nú
sem óðast og er mál manna að
hvergi í víðri veröld muni hafa
verið meiri sönglist en hjer í
þessari borg á yfirstandandi
sumri. Fyrst í vetur fá hinir ís-
lensku listamenn að njóta sín.
Er óneitanlegt, að þó gott sje
að hlust á marga þessa aðkomu-
menn, þá stafar listamönnum
vorum ekki svo lítil hætta af
samkeppni þeirra. Hljómleikum
þessum verður nú haldið áfram,
og er það hafið yfir allan efa,
að þar er sönn list á ferðum,
flutt af vitsmunum þeim og
andagift sem fáum er gefin.
Tveir útlendir listamenn, ann-
ar danskur organleikari, N. O.
Raasted, en hinn þýslcur fiðlu-
leikari, Hermann Diener, hafa
dvalið hjer um tíma og haldið
tvo kirkjuhjómleika í Fríkirkj-
unni.
Kirkjuleg tónverk frá 17. öld
— blómaöld kirkjutónlistarinn-
ar — voru eingöngu leikin á
fyrri hljómleikunum, en á hin-
um síðari voru öll verkin eftir
Bach, og hafa flest eða öll ver-
ið flutt hjer áður.
Hjómleikar þessir hafa hlotið
alment lof, end a var að öllu
leyti til þeirra vandað og báðir
þessir listamenn standa frain-
arlega, hver á sínu sviði.
Má af einstökum verkum frá
fyrri hljórnleiknum nefna: La
folia eftir Corelli (fiðla) og
Preludium og fuga í G-dúr eftir
Nicolaus Bruhns (orgel) og frá
síðari hljómleiknum: Preludi-
um og fuga í Es-dúr eftir Bach
(orgel) og Chaconne eftir Bach
(fiðla) er alt vakti mjög athygli
manna og aðdáun.
Að afstöðnum hljómleikum
þessum fór hr. Raasted heim til
sín, en hr. Diener hjelt nokkra
fiðluhljómleika, síðast alveg
án undirleiks, og fjell mönnum
vel í geð, en aðsókn þó lítil. —
Diener er nú farinn til Þýska-
lands.
Jón Leifs og kona hans eru
einnig farin til Þýskalands eftir
nokkurra mánaða dvöl. Dálítið
hefir hann fengist við þjóðlaga-
söfnun, en þó miklu minna en
hann vildi, því engu fje var yfir
að ráða. íslensku þjóðlögin
geymast vonadi enn um stund
á tungu þjóðarinnar. Fyr eða
síðar kemur þeirra tími.
Hanna Granfelt er nú einnig
alfarin hjeðan. Hefir hún hald-
ið fjölda hljómleika og oftast
hlotið mikið lof.
íþróttaleikir.
Vafalaust mætti á margan hátt
vinna þessari þjóð gagn með í-
þróttastarfsemi. Það er alviður-
kent að íþróttir gera menn
hrausta og sterka. Hitt er ef til
vill ekki eins kunnugt, að vel
æfðar iþróttir eru vinnuvísindi,
þ. e. a. s. við íþróttanámið lær-
ist manni að beita kröftunum
eins haganlega og unt er. Kem-
ur það svo að góðu haldi við
hin daglegu störf. Þetta getur
verið margra peninga virði fyr-
að vinna fleira en þetta með í-
ir þjóðfjelagið. En það er hægt
þróttastarfseminni.
íþróttir vekja gleði, auka
starfshug og glæða íjelagsanda.
— Æskulýður sveitanna streym-
ir þaðan burt frá heilnæmu
starfi, tæru lofti og grænum
grösum. Leitar til kaupstað-
anna, úrkynjast þar og deyr. —
Þennan straum fólksins þarf að
einhverju leyti að stöðva, ef
kynstofninn á að haldast við.
Um það eru víst allir sammála.
En hvernig það á að gerast,
er gátan. Heimilisiðnaður og í-
þróttastarfsemi gætu án efa
gert kraftaverk í þessu efni, ef
slcynsamlega væri unnið að því
að koma slíkri starfsemi á í
öllum sveitum landsins. At-
vinnuþörf og leiðindi valda jöfn-
um höndum þessum fólks-
straum. Iðnaður og íþróttir eru
lækning við hvorutveggju.
Hingað til hefir starfsemi í-
þróttamanna hjer á landi verið
mjög á ringulreið og því litinn
árangur borið. Hafa sveitirnar
sjerstaklega verið vanræktar.
Stutt íþróttanámskeið hafa að
visu verið haldin hjer og þar út
um sveitir, en það sem hefir
verið kent á þeim hefir bæði ver-
ið fátt og ófullkomið. Sjálfsagt er
ekki heppilegt á svona stuttum
námskeiðum að eyða eins mikl-
um tima og gert hefir verið í það
að kenna þessar örðugu ein-
mennings iþróttir eins og t. d.
köstin. Þau hljóta að Iærast
illa, og verður það til þess, að
iþróttasmekkur þjóðarinnar
spillist. Auk þess eru einmenn-
ingsíþróttir ekki eins vel falln-
ar til þess að auka fjelagslíf og
glaðværð, eins og hópíþróttir
eða íþróttaleikir, en það er nauð-
synlegt að íþróttirnar geri það
í sveitunum svo sem unt er.
Af slíkum hópiþróttum höfum
við ekki annað en bændaglím-
una og knattspyrnuna. Bænda-
glíman er altaf í góðu gildi fyrir
pilta. Knattspyrnan er það líka,
einungis er erfitt til sveita að ná
saman eins mörgum og þarf í
þann leik. En það vantar hjer
alveg leiki fyrir stúlkur, eða
leiki, sem þær geti tekið þátt í
jöfnum höndum við pilta.
Slíkir leikir eru þó til og það
í mjög miklu úrvali. Hafa þeir
nú um langt skeið verið mjög
mikið iðkaðir i Svíþjóð, Dan-
mörku og víðar. Mest hafa þeir
verið iðkaðir til sveita og alls-
staðar þótt töfralyf til þess að
hæna fólkið að þeim. Það skemt-
ir sjer svo vel að það hefir ekki
von um að gera það betur í borg-
unum. Stjórnarvöldin hafa veitt
þessu athygli, því Danir og SvÍt
ar veita árlega stórfje til nám-
skeiða í þessum leikjum ein-
göngu.
Leikir þessir eru með ýmsum
hætti. Mjög mikið er af allskon-
ar knattleikjum, bæði með einum
knetti og mörgum og eins stór-
um og smáum. Má t. d. nefna:
Hundknattleik, körfuknattleik,
kronknattleik, hnefaknattleik,
margskonar baðknattleiki o. fl.
Allir hafa þessir leikir mjög
mikið iþróttagildi og eru bráð-
skemtilegir.
Piltar og stúlkur taka jöfnum
höndum þátt í þeim. Hægt er
að koma þeim við á hvaða tún-
bala sem er, Þátttakendur í
mörgum þeirra mega vera fleiri
eða færri eftir vild, án þess að
leikurinn tapi sjer nokkuð.
Þetta eru alt mikilsverðir kost-
ir, þegar tekið er tillit til þeirra
aðstæðna, sem eru i sveitinni.
Eins og áður er getið eru þessir
leikir lítt þektir hjer á landi;
þó hef jeg kent nokkra þeirra á
fjórum stuttum íþróttanáms-
skeiðum úti á landi, þar sem jeg
hef verið kennari. Hefur þeim
allsstaðar verið mjög vel tekið
og get jeg illa hugsað mjer í-
þróttanámsskeið, þar sem ekk-
ert væri af slíkum leikjum, svo
mikið hefur mjer fundist þeir
lífga og fjörga alla starfssemina.
í sambandi við sundkenslu eru
þeir að mínu áliti hreint og
beint nauðsynlegir til að hita
nemendunum á milli þess að
þeir fara í vatnið, og er alveg
sjálfsagt að velja sundstæði með
það fyrir augum. Það gleður
mig því að íþróttasamband ís-
lands skuli ætla að hafa útileiki
á meðal námsgreina á iþrótta-
námskeiði því, er það hygst að
halda í vetur. Jeg er sannfærður
um að þessir leikir, ásamt þjóð-
dönsum og vikivökum, verður
sú íþrótlastarfsemi, er fyrst mun
skapa sýnilegan árangur í þjóð-
h'fi voru. Þegar æskulýður sveit-
anna um land alt er farinn að
eyða fristundum sinum við
svona leiki, eða vikivaka, liti á
hjarni eða grænum grundum,
eftir því sem á stendur, þá er jeg
þess fullviss að þeim fækka er
flýja sína sveit. Auk þess sem
fólkið verður liraustara. Hjer er
verkefni handa ungmennafjelög-
unum, því áreiðanlega er í þess-
um útileikjum frjómagn er verða
mætti holl næring íslenskri
sveitamenning, ef vel er á
haldið.
Reykjavík 1. sept. 1926.
Vald. Sveinbjörnsson
(fimleikakennari).
Veðdeildin.
Eins og kunnugt er, fór Jón
Þorláksson forsætisráðherra ut-
an fyrir nokkru. Var erindi
hans meðal annars það, að reyna
að fá lán til þess að kaupa fyrir
bankavaxtabrjef veðdeildarinnar
(flokkanna, er samþ. voru á Al-
þingi sl. vetur).
Hefir ráðherrann nú tekið 2
milj. króna lán í þessu skyni. Er
lánið tekið í Danmörku hjá lífs-
ábyrgðarfjelagi danska rikisins;
vextir 5% og gengi 93. kr.
Veðdeildin tekur sennilega til
starfa í þessum 'mánuði.
Vestur-íslenskar
frjettir.
Prófessor J. T. Thorson
hefir verið kjörinn þingmanns-
efni frjálslynda flokksins (liber-
ala) suður-mið-Winnipeg A'ið
kosningar þær til sambands-
þingsins canadiska, er í hönd
fara.
Blaðið „Lögberg“ telur suður-
mið-Winnipeg kjördæmið fjöl-
mennasta og áhrifamesta kjör-
dæmið í Canada vestan stórvatn-
anna. Sje því vandað til vals á
þingmannsefni .frekar þar en í
öðrum kjördæmum. Um pró-
fessor Thorson, sem er íslend-
j ingur, segir blaðið: „Hann er út-
skirfaður frá háskólanum i
Manitoba 1910 og vakti þar al-
menna eftirtekt á sjer fyrir frá-
bærlega miklar og skarpar náms-
gáfur. Þaðan fór hann í Oxford-
háskólann á Englandi og útskrif-
aðist úr honum með sama lofs-
verða vitnisburði. í stríðið fór
hann 1916, og var í Frakklandi
þangað til í mars 1919. Stundaði
hann síðan málafærslu um skeið
og fórst það starf skörulega úr
hendi, en nú síðustu árin hefir
hann haft á hendi forstöðu laga-
skóla Manitobafylkis og leysir
það vandaverk meistaralega af
hendi að allra dómi. Joseph
Thorson er fæddur í Winnipeg
1889. Foreldrar hans eru þau
Stephan Thorson er ættaður iir
| Biskupstungum og kona hans
Sigríður Þórarinsdóttir." Blaðið
telur Thorson meðal hinn allra
efnilegustu þingmannsefna, sem
nú eru í kjöri til sambandsþings-
ins. Fer blaðið um hann svofeld-
um orðuin:
„Hann er drengur góður, ágæt-
Jega máli farinn, einarður vel,
rökviss og skoðanafastur og með
hinum ágætum hæfileikum sín-
um og víðtæku mentun er hann
líklegur til að verða sjer, landi
þessu, íslendingum og ættlandi
til gagns og sóma hvar sem hann
fer og við hverja sem er að etja“.
V estur-í slendinga-bók
eða Selskinna, sem á að geyma
nöfn sem flestra Vestur-íslend-
inga u maldur og æfi, lá frammi
i tjaldi einu á skemtisvæðinu,
sem Winnipeg-íslendingar hjeldu
þjóðhátíð sina á þ. 2. f. m. Sel-
skinna þessi mun eiga að geym-
ast hjer heima með hinni, þeg-
ar fólki í öllum íslendingabygð-
um vestra hefir verið gefinn.
kostur á að skrifa nafn sitt í
hana.
Prentsmiðjan Gutenberg.