Vörður - 25.09.1926, Blaðsíða 1

RÍtstjóri 03 ábyrgð-
armaður
Kristján Albertson
Túngötu 1S.
Afgreiðslu- og inn-
heimtumaður
Ásgeir Magnússotí
kennari, ..
IJtgef aistlá s BÆiÖatfórsi íhalcisfioUlisins.
IV. ár.
Reykjavik 23. st»i>t. 102G.
40. hlað.
Vexíirnir og viðreisnin.
1.
í tveim síðustu blöðum Tím-
ans hefir ritstjórinn gert nokkra
tilraun til að rökræða það mál,
sem hjer hefir verið gert að um-
talsefni undanfarið, en það er
afstaða flokkanna til landbún-
aðarins. Tilraun þessi er allrar
A'irðingar verð og skulu nú rök-
in athuguð lítið eitt.
Ritstjóri Tímans hefir altaf
verið að reyna að hamra þeirri
skoðun inn í bændur, að vextirn-
ir, sem þeir eiga við að búa um
Ján til húsabóta og jarðræktar-
framkvæmda væru óhæfilega há-
ir. En ástæðan til þess, að vext-
irnir væri svona háir, væri sú,
að sjávarútvegurinn hefði liðið
svo mikinn halla á undanförn-
um árum. Nú yrði bændurnir að
gjalda þess, hve „spekúlantarn-
ir" og „svindlararnir", sem
hann svo kallar, hefði farið ó-
hyggilega og illa að ráði sínu.
Ritstjórinn segir:
„En af hverju stafa háu vext-
irnir? Þeir stafa fyrst og fremst
af miljónatöpum kaupstaðabú-
anna. Það þarf háa' vexti,. sem
einnig þurfa að haldast langa
lengi, til þess að vinna upp töp,
sem vafalaust eru nær tuttugu
miljónum króna en tíu.
Nálega ekki einn eyrir af þess-
um miljónatöpum hefir tapast
á landbúnaði.
Er það rjetilátt að landbúnað-
nrinn borgi okarvcxti vegna
þessara tapa?"
„Nei, það er ekki rjettlátt"
heldur ritstjórinn áfram. Og
undir það munu allir taka með
honum. Það er ékki rjettlátt, að
landbúnaðurinn greiði „okur-
vexti" vegna tapa sem honum
eru óviðkomandi.
Þetta er viðurkent af öllum
og þessvegna var stofnuð sjer-
stök lánstofnun handa landbún-
aðinum á þinginu 1925 með sam-
eiginlegum tilstyrk Ihaldsflokks-
ins og Framsóknarflokksins.
Lánsstofnun þessi, Ræktunar-
sjóðurinn, er veðlánastofnun og
lánsfjárins aflað með verðbrjefa-
sölu. Salan á þessum brjefum
stendur ekki í neinu beinu sam-
bandi við útlánsvexii bankanna.
Vextirnir hljóta aftur á móti að
miðast við innlánsvexti bank-
anna. Verðbrjefavextir eru ávalt
í samræmi við sparisjóðsvextina,
þótt þeir séu ávalt nokkru hærri.
Þegar menn leggja fje á vöxtu á
sparisjóð geta menn fengið það
útborgað hvenær sem er. Ef
menn hinsvegar leggja sparifje
sitt í verðbrjefakaup fá menn
ekki höfuðstólinn greiddan fyr
en brjefin eru dregin út. Vegna
þessara annmarka leggja menn
ekki fje í verðbrjefakaup nema
vextir brjefanna sjeu eitthvað
hærri en venjulegir innlánsvext-
ir. Ef vextirnii^ erit jafnir, eða
aðeins örlítið hærri eða brjefin
ekki talin nægilega trygð, kem-
ur það niður í afföllum á brjefa-
sölunni.
Þegar Ræktunarsjóðurinn var
stofnaður var þetta tvent haft i
huga, að vextirnir færu ekki ó-
þarflega mikið fram úr spari-
sjóðsvöxtum og að verðbrjefin
væru svo trygð að ekki væri
hætta á afföllum.
Brjefavextirnir eru nú 5^2%
en útlánsvextir stofnunarinnar
6%. 1 frumvarpi Búnaðarfjelags-
nefndarinnar var gert ráð fyrir
6% brjefavöxtum og hefðu þá
útlánsvextirnir orðið 6Vs%-
Þetta frumvarp bar ritstjóri
Tímans fram óbreytt. Sami mað-
urinn, sem nú hefir mánuðum
saman tönnlast á því, að vextir
Ræktunarsjóðsins væru „okur-
vextir", Ræktunarsjóðurinn þar
með „okurstofnun" og starfs-
menn hans „okrarar".
I síðasta blaði birtist mjög
glögg grein um vexti af fast-
eignalánum og vaxtakjör sam-
bærilegra danskra lánsstofnana.
Var þar sýnt fram á, að Danir
verða að greiða hærri raunveru-
lcga vexti af lánum þessum en
vér, vegna affallanna sem á
þeim eru, þótt nafnvextir brjef-
anna sjeu örlítið lægri en hjer.
Skipulag fasteignalána í Dan-
mörku er gamalt og þaulreynt
og Danir eru meðal þeirra þjóða
sem hagstæðasta ¦ kjara njóta
til fasteignaveðlána sinna. Hef-
ir þá heldur ekki heyrst, að
fremstu stjórnmálamenn þeirra
bendluðu fasteignalánsstofnanir
sinar við „okur".
Vai'la er við því að búast, að
almenningur hjer á landi hafi
gert sjer grein fyrir þessum eðl-
ismun á verðbrjefavöxtum
og almennum útlánsvöxtum
bankanna tH viðskiftalána.
Menn eru óvanir verðbrjefa-
kaupum hjer á landi. En í þessu
sambandi er vert að benda
mönnum á það, að sparifje
þeirra verður ekki varið a ann-
an hátt tryggilegar en til kaupa
á Ræktunarsjóðsbrjefum.
En hvað verður /Sagt um rit-
stjóra Tímans, sem hefir riðið
um þvert og endilangt landið til
þess-að prédika þá kenningu, að
vextir Ræktunarsjóðsins væru
okurvextir og stöfuðu af töpum
sjávarútvegsins? Dómurinn yfir
honhm fyrir þetta athæfi verður
ekki mildari við það, að hann
er formaður Búnaðarfjelags ís-
lands, og auk þess ekki óná-
kominn „okurstofnuninni", sem
hann er stöðugt að sverta.
Hjer er aðeins um tvent að
gera, visvitandi blekkingar, eða
ófijrirgefanlega fávisku.
II.
í síðasta blaði Tímans gefur
ritstjórinn fróðlegt yfirlit yfir
bjargráð nágrannaþjóða vorra
til viðreisnar landbúnaðinum.
Er yíirlit þetta sjerstaklega fróð-
legt þegar það er borið saman
við frumvarp J. J. um Bygginga-
og Landnámssjóð. Allsstaðar
annarsstaðar hafa lánin verið
veitt beint úr rikissjóði og tekn-
anna þá auðvitað aflað með til-
styrk allra gjaldþegna landsins.
Hvergi er ge'rt ráð fyrir vaxta-
lausum lánum. Hjer var um það
að ræða, að skattleggja annan
atvinnuveginn stórlega fram úr
því, sem er, til þess að veita hin-
um vaxtalaus lán og auk þess
hlaut þessi tilhögun að leiða til
hreins og beins eignarnáms.
Hjer í blaðinu hefir oftlega
verið sýnt fram á það, að sjáv-
arútvegurinn ber þyngri skatt-
byrðar en sambærilegir atvinnu-
vegir annarstaðar. Birtist grein
um þetta efni hjer í blaðinu nú
að nýju. Það er viðurkent af
öllum að skattarnir á útgerð-
inni sjeu nú svo háir, að ekki
geti til mála komið að hækka þá
fram úr þvi sem er. Útlitið er
þannig, að alt skraf um slika
hækkun verður að teljast ein-
bert óvitahjal.
Ef bæta ætti á ríkissjóðinn
miklum útgjöldum, yrði það að
fást inn með auknum álögum í
einhverri mynd. Allir tekjustofn-
ar ríkissjóðsins hvíla beint og ó-
beint á framleiðslunni, þ. e. a.
s. sjávarútvegi og landbúnaði.
Sjavarútvegurinn verður ekki
skattlagður fram úr því sem er.
Er landbúnaðurinn aflögufær?
Engum sem til þekkir mundi
detta í hug að halda því fram
í alvöru, að rjettmætt væri að
skattleggja hann fremur en orð-
ið er.
Þegar um ríkisstyrk er að
ræða til viðreisnar landbúnað-
inum, er á tvent að líta. Annars-
vegar getu Ríkissjóðsins. Hins-
vegar þörf landbúnaðarins. Ef
ríkissjóðurinn getur styrkt og
landbúnaðurinn þarf styrk, er
sjálfsagt að styrkja hann. Geti
í-ikið ekki styrkt landbúnaðinn
fram úr því sem orðið er og
þurfi landbúnaðurinn ekki frek-
ari styrk, væri um beirit „metn-
aðarmorð" að ræða, ef betlifarir
væru farnar fyrir landbúnaðinn.
Núer það svo, að ríkið styrk-
ir landbúnaðinn, má þar meðal
annars tilnefna styrkinn til Bún-
aðarfjelags Islands, styrkinn til
búnaðarfjelaga víðsvegar um
land, framlag samkvæmt jarð-
ræktarlögunum o. s. frv. Auk
þess hefir verið veitt fje úr rík-
issjóði til þess að ábyrgjast halla
af nýjum tilraunum um sölu
landbúnaðarafurða, fje til mark-
aðsleita, að ógleymdu framlag-
inu til kæliskipskaupa á síðasta
þingi. Þessar f járveitingar skulu
ekki éftirtaldar. Þær eru í alla
staði rjettmætar og sjálfsagðar.
Og þær hafa aldrei verið hærri
en í stjórnartið íhaldsflokksins.
Á þetta er bent til þess, að mönn-
um gleymist ekki, að rikið hefir
ekki látið landbúnaðinn afskift-
an. Hjer eru ekki tök á að gera
samanburð á því, sem hjer er
lagt fram til styrktar landbún-
aðinum og því, sem önnur ríki
leggja af mörkum i þvi skyni. En#
ef efnahagur og allar ástæður
væru rannsakaðar til hlitar, er
vafasamt, að vjer sjeum þar eft-
irbátar annafa.
Þegar talað er um getu vora
og getu annara, verður vjer á-
valt að minnast þess, hve mikið
er hjer ógert. I verklegum fram-
kvæmdum öllum stöndum vjer
öðrum þjóðum langt að baki.
Samgöngurnar á landi eru hjer
enn með miðaldasniði, vegir og
simar ólagðir, vatnsföll óbrúuð.
Alt þetta bíður úrlausnar og til
þess þarf mikið fje. Ekkert út-
lit er á því, að tekjur ríkisins
geti aukist á næstunni, heldur
þvert á móti. Aukin iitgjöld rík-
isins fram yfir það sem er,
hljóta því að koma fram i stöðv-
un þeirra framkvæmda, sem
unnið er að nú, framkvæmda,
sem engum dettur i hug að megi
bíða.
Þegar hinsvegar er talað um
þörf landbúnaðarins, má auk
þess sem áður er bent á, sjer-
staklega benda á álit alþingis á
því efni á næstsíðasta þingi. Þeg-
ar lögiri um Ræktunarsjóðinn
voru undirbúin var gengið að
því með opnum augum, að um
framtíðarskipulag væri að ræða.
Því voru valdir til undirbúnings
þess máls þeir menn sem víð-
tækasta reynslu og þekkingu
höfðu í þeim efnum. Tillögur
þessara manna gengu fram og
var jafnvel rýmkað til um vaxta-
kjörin frá því sem orðið hefðí
ef þeirra frumvarp hefði verið
samþykt óbreytt. Hver sem lesið
hefir greinargerð Búnaðarfje-
lagsnefndarinnar hlýtur að
gleðjast yfir því óbilandi trausti
á framtíð landbúnaðarins og ör-
uggu sigurvon, sem skin þar út
úr hverju orði. Allur Framsókn-
arflokkurinn greiddi þá og at-
kvæði ineð þeirri tilhögun.
Mönnum hefði þá þótt það ótrú-
leg spá, að aðalmálsvari þess fl.
mundi bendla lánsstofriun land-
búnaðarins við okur nokkrum
misserum síðar. Hefir verið sýnt
fram á hve ómakleg þau ummæli
eru, þar sem Ræktunarsjóðurinn
veitir langhagstæðustu lánin,
sem um er að ræða hjer á landi.
Enginn veit hvar óskytja ör
geigar, segir gamalt máltæki.
Ritstjóri Tímans gætir þess ekki,
að þegar hann ræðst á Ihalds-
flokkinn fyrir skilningsleysi
sitt á högum landbúnaðarins,
ræðst hann jafnframt á Búnaðar-
fjelagsnefndina, þar sem þeir
áttu sæti Halldór á Hvanneyri,
Sigurður búnaðarmájlastjóri og
Thór Jensen. Ihaldsflokkurinn
má vel við una, að vera settur
á bekk með þessum mönnum
þegar um er að ræða skilning á
þörfum landbúnaðarins. En hvað
er um Framsóknarmennina?
Þeim skal sagt það til maklegs
lofs, að flestir 'áttu hjer óskilið
mál á þinginu 1925. Sá er þetta
ritar varð fyrir þeim heiðri, að
vera framsögumaður landbún-
aðnefndar neðri deildar í þessu
máli, og getur um það borið,
að aldrei heyrðist þá minst á
„okurvexti" í sambandi við
síofnunina.
Grein ritstjórans í síðasta
blaði Tímans verður ekki skil-
in á annan veg en þann, að hann
lofi fjárframlögum úr ríkissjóði
til landbúnaðarins, fram yfir
það, sem er, ef flokkur hans
kemst í meiri hluta. Má vel
vera, að honum takist áð afla
flokknum nokkurra atkvæða á
slíkum loforðum. En eins og
högum vorum er komið, verða
slík Ioforð, að rjettu, aðeins tal-
in vottur ljettúðar og ábyrgð-
arleysis.
Skattamál.
Meðal bænda hefir það vakið
stórkostlega undrun, að Fram-
sóknarmenn skuli gera bandalag
við Socíalista. Bændum er það
yfirleitt óskiljanlegt, að slíkt
samkomulag geti átt sér stað.
Þeirri er vorkun. Þeir hafa flestir
aðeins kynst handbrögðum Jón-
asar frá Hriflu. I dálkum „Tím-
ans" hafa þeir að staðaldri les-
ið að óbrúanlegt dýpi skilji
Framsókn frá Sosíalistum, svo
að þessir flokkar geti enga sam-
leið átt.
En foringjar Socíalista í Rvík
þekkja Jónas betur. Þeir vita,
að eins og holdið hverfur aftur
til jarðar, liður að því, að Jónas
hverfi heim til sinna pólitísku
föðurhúsa, og með honum sinnu-
litlar sálir úr herbúðum Fram-
sóknar. Þeir muna enn ungling-
inn sem sendur var út af Soci-
alista örkinni til þess að telja
bændur til fylgis við erlenda öfga-
stefnu og hlakka til að bjóða
hann velkominn með hópinn
þegar fylling tímans er komin.
Þessvegna eru þeir reiðubún-
ir í hverskonar bandalag er
styrki fylkingar Jónasar og
kjósa með ánægju þann mann
er þeir vita honum fylgispak-
astan, og þess vegna var það, að
þeir höfnuðu öllum uppástung-
um Framsóknar um frambjóð-
endur er þeim þótti eigi nægi-
lega spakir Jónasi, en tóku þeg-
ar í stað Jóni frá Ystafelli tveim
höndum.
Það er auðskilið mál, að ekki
gefur þá stjórnmálaflokka að
þá greini á um alt rriilii himins
og jarðar. Það er þá einnig svo
um Framsókn og Sosíalista, að á
spottum geta þeir átt sam-
leið á stjórmnálabrautinni, en