Vörður - 25.09.1926, Síða 3

VÖRÐUR
3
blöðitt vera Socialista, af þvi
sjáið þið að Socialistarnir eru
ekki hættulegir menn.
En þetta er að eins einfeldn-
isleg tilraun til þess að leiða at-
hygli frá aðalatriði málsins, og
aðalatriðið er það, að bænda-
flokkurinn, sein svo kallar sig,
er i bandalagi um kosninguna
við Socialista og Ivommunista.
Auk þess er það algerlega ó-
satt, að íhaldsblöðin hafi
nokkru sinni sagt, að bændur
þeir, sem Tíminn nefnir í þvi
sambandi, væru Socialistar. En
það hefir oft verið sagt og verð-
ur áreiðanlega oft sagt enn, að
foringi Framsóknarflokksins,
Jónas frá Hriflu, er Socialisti
og það er hann og aðrir Tíma-
socialistar í Reykjavík, sem
ráða stefnu Framsóknar. Hverj-
um dettur í hug að halda það,
að þingbændur Tímaflokksins
hafi verið kvaddir ráða um
hvort samband skyldi gert við
umrótsmenn þjóðfjelagsins eða
ekki? Engum dettur það í hug.
Slíkt er afgert af fámennri
klíku í Reykjavík, eftir að um
það hefir verið ráðgast við Jón-
as frá Hriflu, sitjandi í Parísar-
borg með fjölskyldu sinni fyrir
Sambandslaun.
Það skiftir því engu máli,
þótt tiltelcnir bændur í Fram-
sóknarflokknum sjeu ekki So-
cialistar, því að þeir ráða engu
og verða að sætta sig við gerðir
foringjanna eða segja sig úr
flokknum, og er ekk(i ólíklegt
að ýmsir þeirra geri það, er
augu þeirra opnast fyrir því
hvað fram hefir farið, og til
hvers er starfað.
í Verði hefir áður verið bent
á hvers konar flokkur það er,
sem Timamenn hafa gert sam-
band við. Það eru menn sem
vilja umturna núverandi þjóð-
skipulagi og innleiða ríkis-
rekstur á allri atvinnu. Bændur
eiga samkvæmt þessu að af-
henda ríkinu jarðir sínar, ekki
vitað væru þessi slys alveg jöfn
í rjettu hlutfalli við mannfjölda
i hverjum flokki“.
Að sjálfsögðu væri fjarslæða
að taka ekki tillit til þess, hve
margir menn hefðu stundað veið-
ar i hverjum flokki, enda var
það auðvitað gert í skýrslum
þeim, sem bygt var á í þessu
efni. En það væri líka jafnmikil
fjarstæða, að taka ekkert tillit
til þess, hve langan tíma veiðar
væru stundaðar. Ef mótorbát-
arnir í dæminu hjer á undan
hefðu að eins stundað veiðar í
1 mánuð, en tógararnir í 10 mán-
uði, þá breytir það alveg út-
komunni. Þá er áhættan ekki
lengur jöfn, heldur er hún tí-
föld á mótorbátunum í saman-
burði við togarana. Og þetta
var auðvitað líka tekið með í
reikninginn í skýrslum þeim,
sem iðgjaldaflokkunin var
bygð á, því að taldar voru
tryggingarvikur í hverjum
flokki. En tryggingarvika er
eins manns trygging í eina
viku. Hvort sem 1 maður var
trygður í 10 vikur eða 10
menn í 1 viku, var það hvort-
tveggja 10 tryggingarvikur.
Saman við tölur tryggingar-
vikna í hverjum flokki síðast-
liðin 7 ár (1919—’25) var bor-
inn kostnaðurinn við trygg-
gegn andurgjaldi, heldur gefins,
því að einstaklingar mega ekki
eiga neitt, rikið á að eiga alt.
En getur þetta samrýmst
steínu Framsóknar? Hingað til
hafa margir álitið, að svo væri
ekki, en nú, þegar pólitiskt
samband er komið á milli þess-
ara tveggja floklca, er ekki
nema eðlilegt, að betur sje að
því gáð, hvort ekki sje merki
til þess að Framsóknin sje að
færast nær Socialistunum en
verið hefir. Flokksblöðin ættu
að geta gefið þar einhverjar
upplýsingar, og vill svo vel til,
að ekki þarf lengi að leita.
Á Akureyri er gefið út blað
eitt er styður Tímamenn. Venju-
lega er það nefnt Tímakálfur,
en heitir að rjettu lagi Dagur.
Samband ísl. Samvinnufjelaga
kostar það að nokkru leyti, og
því er ætlað að miðla Norð-
lendingum andlegri fæðu. í
þessu blaði stendur (sjá 38. tbl.
þ. á.) þcssi klausa:
„Samvinnumönnum og
Jafnaðarmönnum ber að vísu
á milli márgt. En ágrein-
ingur þeirra er að mestu ris-
inn af togstreytu um stund-
arhagsmuni og úrslit dægur-
mála. Þegar horft er fram og
litið með víðsýni yfir inálin
og þjóðmálastefnurnar, sjest
að þá greinir ekki á um
markmið".
Þegar Dagur talar um sam-
vinnumenn þá hlýtur hann að
eiga við samvinnumenn Fram-
sóknarflokksins, þVí að hann
hel'ir ekkert umboð til þess að
tala fyrir hönd samvinnumanna
íhaldsflokksins. Hvort hann hef-
ir umboð til þess að tala fyrir
inunn samvinnumanna Jafnað-
armannafloklcsins skal ósagt
látið, en þykir líklegt. En þetta
er ekki það, sem máli sltiftir í
hinni tilfærðu klausu. Það sem
niáli skiftir eru sjerstaklega
niðurlagsorðin, um að Fram-
sóknarmenn og Socialista
inguna (dánar- og örorkubæt-
ur’) í sama flokki þessi ár að
viðbættum rekstrarkostnaði og
áætluðum sjúkrakostnaði, sem
reynslu vantaði um og þvi var
talin með sömu hundraðstölu i
öllum flokkum. Breytingin á
iðgjöldunum var þó ekki gerð
nærri eins mikil eins og tölur
þessar bentu til, að rjett væri.
Ef farið hefði verið fyllilega eft-
ir þeim, hefði iðgjald mótorbáta
orðið um 140 au. um vikuna,
seglskipa um 85 aura og gufu-
skipa og róðrarbáta um 65 aura.
En bæði þótti þessi árafjöldi
helst til lítill til að byggja al-
veg á honum og svo var hugs-
anlegt, að skiftingin á sjúkra-
lcostnaðinum milli flokkanna
mundi verða önnur heldur en
skifting dánar- og örorkubóta,
ef til vill alveg öfug. Fyrir því
var svo ákveðið að láta ekki
reynsluna undanfarin ár ráða
alveg nú, heldur hafa hana til
hliðsjónar við iðgjaldaflokkun-
ina. Miðað eingöngu við reynslu
fyrri ára, þá eru mótorbátarnir
enn styrktir að nokkru með ið-
gjöldum hinna flokkanna. En
iðgjaldaflokkunin á að endur-
------------ *
*) Þ. e. bæturnar eins og þær liefðu
verið, ef þær hefðu verið eins háar
3 fyrstu árin eins og 4 siðari árin.
„greini ekki á um markmið“.
Þeir eru sammála um hið end-
anlega mark. En hvert er þá
„markmið" Socialistanna? Það
er ekkert efamál. Það er hin
svonefnda þjóðnýting atvinnu-
veganna, sem áður er vikið að,
og að þvi er bændur snertir
þýðir að taka af þeim jarðir
þeirra. Þetta er meginatriði,
þungamiðja og markmið Socia-
listanna. Og Dagur segir
skýrt og greinilega að hið sama
sje markmið Framsóknarinnar.
Þegar Dagur talar um„ tog-
streytu um stuhdarhagsmuni"
á hann líldega við kaupgjalds-
málið, þar sem bændur og So-
cialistar hljóta jafnan að vera
á öndverðum meiði. Og rjett er
það orðað, þegar tillit er tekið
til „markmiðsins", að ágrein-
ingur um kaupgjald eru stund-
arhagsmunir, því að þegar
„markmiðinu" er náð verða
allir verltamenn ríkisins, og ^iá
er ekki hætt við, að allir verði
ekki sammála um nógu háar
kaupkröfur. Hitt er meira vafa-
mál hvernig veslings ríkið á að
uppfylla allar þær kröfur.
Það verður eklýi annað sagt,
en að þessi yfirlýsing Dags sjeu
talsverð tíðindi, ekki síst þegar
þau koma um það bil sem
kosningabandalagið er stofnað.
Með þessu er því alveg skýrt
lýst yfii\ af hálfu flokksblaðs
Framsóknarinnar, að kosninga-
bandalagið eigi sjer rætur svo
djúpar, að ekkert sýnist lengur
vera þvi til l'yrirstöðu, að Fram-
sóknin verði strykuð út og á
hana límt vörumerki Socialist-
anna. Það er talið vörufals að
hafa mismunandi merki á
samskonar vöru, og þá hlýtur
það að vera flokkafals að halda
uppi inismunandi nöfnum, þeg-
ar „markmiðið“ er hið sama.
Næsta spurningin verður
hvernig tíðindum þessum verð-
nr tekið, er þau berast út um
landið og bændur þeir, sem
slcoðast við og við, og ef það
skyldi koma í ljós, að slysfarir
á mótorbátum minkuðu mikið
í nánustu framtíð, þá mundi
einnig iðgjaldið verða lækkað
niður í það, sem nægilegt væri
til þess að standa straum af
slysabótunum.
Greinarhöf. kvartar yfir því,
að undanþága frá tryggingar-
skyldu skuli veitt vjelbátum og
róðrarbátum, sem eklci stunda
fiskiveiðar 1 mánuð í senn, og
ennfremur, að ýms hættuleg
störf á landi, svo sem bjargsig
og fjárhirðing á vetrum sjeu
eigi tryggingarskyld. Þetta get jeg
fyllilega fallist á, en áður voru
bátar undanþegnir tryggingar-
sliyklu, ef þeir stunduðu eigi
fiskiveiðar heila vertíð, svo að
heldur hefur þó þokast í rjetta
átt, og sjálfsagt má vænta þess,
að tryggingarskylda verði
smám saman l'ærð út til fleiri
og fleiri atvinnugreina og starfa,
En vonandi verður haldið áfram
á þeirri sömu braut, sem hafin
hefur verið, að efla og auka at-
vinnuslysatryggingua, en eigi
horfið að því ráði, að liræra
saman allskonar óskildum slys-
um i eitt og þurka þar með burtu
slysaábyrgð hinna einstöku at-
vinnugreina.
Framsóknarflokkinn fylla, sjá
að þeir eru í raun rjettri í alt
öðrum flókki en þeir hafa hing-
að til álitið. Nú sjá þeir hvert
stefnir og nú verða þeir að velja
um hvort þeir vilja heldur fylgja
íhaldsflokknum eða Sócialistum.
Við landslrjörið í haust eiga
þeir að velja um og þeir munu
gera það.
Til skýringar er rjett að geta
þess, að síðan umrædd grein
kom út í Degi hafa nolckur blöð
af Tímanum komið út án þess
að nokkrar athugasemdir hafi
þar verið við þetta gerðar og
verður því að líta svo á, að hann
sje Degi gersamlega sammála.
Er þá stefnan skýr og ljós og
bændaumhyggja „hest“ klerks-
ins gengur í þá átt að gera þá
að daglaunamönnum ríkisins.
Ego.
Ofgarnar
mætasf.
í einingu andans og bandi
friðarins ganga þeir nú að kjör-
borðinu Alþýðu- og Tímaflokk-
urinn. Allar væringar eru
gleymdar, öll ágreiningsatriði
grafin, gríman er tekin af i bili.
Allir vita það, að mikið af þeim
ágreiningi, sem flokksforingj-
arnir hafa talið vera með flokk-
unum hafa verið látalæti. Fram-
sókn veit, að bændum er illa
við jafnaðarmannanafnið, að
maður ekki nefni sameignar-
menn. En nú hefir náðarfaðm-
ur forystumanna Framsóknar
opnast, ekki að eins fyrir hæg-
fara jafnaðarmönnum eins og
Jóni Bald. og Héðni, heldur um-
Iykur hann nú, að því er vitað
verður Ólaf Friðrik'sson og
fylgifiska hans, sem eru yfir-
lýstir byltingamenn. Þessir síð-
astnefndu hafa nýlega lýst því
yfir, að þeir hafi ekki meira
en svo trú á þingræðinu til um-
bóla á þjóðfélagsmálunum, það
geti því vel komið til að nota
þurfi „handaflið".
En þó kunnugt sje að <Fram-
sókn hafi í ýmsum málum, er
talin hafa verið ágreiningsefni,
ekki verið eins leitt og hún hef-
ir látið, þá er eitt mál, sem allir
hafa haft fylstu ástæðu til að
halda að flokknum hafi verið
full alvara með. Þetta mál er
gengismálið.
A síðasta þingi áttust þeir við
í því máli Tr. Þórhallsson og
Jón Baldvinsson. Tr. Þórhalls-
son gekk þar fram fyrir skjöldu
af hálfu framleiðendanna —-
bæði til lands og sjávar. Fór
hann mörgum orðum og þung-
um um erfiðleika þá scm fram-
undan væru, ef krónan ætti að
hækka upp í upprunalegt gengi
sitt. Jón Baldvinsson stóð á
nióti og varði hagsmuni verka-
manna.
Ollum kom saman um að
gengismálið væri eitthvert
mesta vandamálið sem fyr-
ir þinginu lá. Enginn lagði
meiri áherslú á mikilvægi þess
máls en Tr. Þórhallss.. í grein-
argerð fyrir stýfingarfrv. hans
segir hann meðal annars, að
þeir sem sjeu sömu skoðunar
og hann um þýðingu landbún-
aðarins fyrir framtíð þjóðar-
innar, „þeir muni líta svo á, að
áfrainhaldandi gengishækkun,
sje bein banaráð við framtíS
þjóðarinnar í heild sinni.“
Þessi ummæli hefir Tr. Þ.
margundirstrykað bæði í blaði
sinu, á Alþingi, og á fjölinörg-
um fundum út um landið. Hann
hefir talið gengismálið „lang-
stærsta og þýðingarmesta mál-
ið“ sem nú sje á dagslirá með
þjóðinni, og hann hefir jafnvel
haft þau orð um það, að þetta
væri þýðingarmesta málið sem
lcomið hefði fyrir á þessari öld.
Tr. Þ. líefir í þessu máli tal-
að af hendi framleiðendanna.
Hann hefir rjettilega xfundið
hvar skórinn krepti að við
hækkunina. Jón Baldvinsson
hefir aftur á móti rjettilega
haldið fram málstað verka-
manna.
Ekkert mál, sem fyrir Alþingi
hefir legið til úrlausnar fyr og
síðar, hefir verið betur fallið til
að sýna árekstur hagsmuna
frainleiðenda og verkamanna.
Tr. Þ. hefir ábyggilega rjett fyr-
ir sjer í því, að atvinnuvegun-
um mundi reynast erfið gangan
upp í gullgengið. Hitt er annað
mál, að bjarstsýnir menn í hópi
framleiðenda vildu stefna að
þessu endanlega marki.
Tr Þ, heimtaði stýfingu með
einhliða hagsmuni framleiðcnda
fyrir augum. Jón Baldvinsson
heimtaði hækkun með einhliða
hagsmuni verkamanna fyrir
augum.
Báðir voru sannnála um, að
þetta væri þýðingarmesta málið
sem fyrir þinginu lægi. Báðir
börðust af alefli fyrir sinum
málstað. Tr. Þ. og Jón Baldvins-
son voru höfandstæðingar d Al-
þingi í því máli, sem Tr. Þ. taldi
varða flokk hvors um sig meiru
en nokkuð annað mál sem úr-
lausnar biði mcð þjóðinni.
Mál þetta fjeklc ekki þá úr-
lausn, sem Tr. Þ. kaus og hann
hefir ekki farið dult með það,
að það mundi tekið upp að nýju
á næsta þingi. En hvað skeður?
Þessir menn, þessir höfuðand-
stæðingar í ,stærsta‘ málinu taka
höndum saman um frambjóð-
anda til Alþingis. Og þeir lýsa
því yfir, að hann muni sjá hags-
munum beggja borgið!
Tr. Þ. hefir haldið því fram,
að „stærsta málið“ biði úrlausn-
ar næsta þings. Hvernig á fram-
bjóðandinn að greiða atkvæði í
því til þess að sjá hagsmunum
beggja borgið?
Hefir Framsóknarflokkurinn
fallið frá stýfingunni? Eða hafa
Jafnaðarmenn fallið frá hækk-
uninni? Er hækkunin ekki „bein
banaráð við framtíð þjóðarinn-
ar í heild sinni“? Er stýfingin
ekki „bein banaráð“ við hags-
muni verkamanna? Ætlar Tr. Þ.
að hætta að berjast fyrir „lang-
stærsta og þýðingarmesta mál-
inu‘“? Ætlar Jón Baldvinsson að
hætta að verja hagsmuni verka-
manna í því máli? Eða—á fram-
bjóðandinn ekki að sjá hags-
munum beggja borgið? Og ef
svo er, hvor „helmingurinn* á
þá að ráða?
Eru flokkarnir máske alveg
vonlausir um að koma manni
að, svo að ekki komi til þess að
frambjóðandinn lendi milli þess-
ara tveggja elda?