Vörður - 02.10.1926, Side 1

IV. ár.
iteykjavíb 2. oht. H)2íi.
41. blad.
]ón Magnússon forsætisráðherra
Skattamálin.
Dáinn á jónsmessu 1926.
Höfuðbiskup Hólastaðar
Jielgar tíðir söng í vor.
Messu Jóns frá vík og vogi
vordís flutti hnjúk og skor.
Úti fyri'r Iandi í logni
ljósar nætur héldu vörð,
meðan knerir konungshjóna
köfuðu rjómalygnan fjörð.
Dröfnin þá í dúnalogni
dúði undir konungsskeið.
Drotning stóð á þiljum þögul,
þernu guðs á norðurleið
sá og dáði, er sækonungi
silki sneið og geislalin.
Frá sér numin frú úr Hleiðru
féll í stafi af þeirri sýn.
Hleiðru gylfa sigursúlur
sóttu flug uin Látraröst,
horfðu norður, herjum glaðar,
hver og ein var stefnuföst.
Öðling veittist óskaleiði;
enginn garri i lúður blés;
óðu ljómann alt frá Horni,
aiistur fyrir Langanes.
Í v
Féll um sitlur fuglabjarga
fagurofinn rauður, blár
vefur guðs er vordís hefir
viðrað glöð í þúsund ár.
Líl' og gleði i fjaðrafol<;
fyrir bar um dýrðarnátt,
undir mildings ægislijálmi,
augu snör, sem litu liátt.
Fyrirmaður Fróns hinn efsti
fylki veitti, á skip er sté,
brautargengi, en byrjarleiði
báruvættir létu í té.
Ægisdætur léku í logni
listir margar, tóku bað,
mjúkum liaddi og menjum skreyttar
miðnótt bjartri hændar að.
0 o &
Höfðingi sem friðar-Fróða
fylgdi þetta bjarmaskeið
var frá sinni vertíð numinn
vonum fyrri, — öxin reið
meiðs að rót á miðjum aftni.
Mörgum gerði í brjósti heitt.
Messu Jóns í skúr og skruggu
skapanornin svo fékk breytt.
Þessum farna þjóðliöfðingja
það er ekki mælt í vil
að hann hlaut að vera á verði
viðsjálft liáska tímabil.
Örlagaþræði i snurður snéru
snerru-skottur norðurheims;
gamla Fróns og álfu allrar
eyddu gæðum hjarta og seims.
tllfar sóttu að yfirmanni
„ilbleikir með strengdan kvið“.
Fyrirliðum þeirra þytur
þeygi býður setugrið.
Að því skapi, er ábyrgð þyngdi
yfirmanna ’ins dreifða liðs:
hárbragð varga óðum ýfðist
undir múrum borgarhliðs.
Eftir greinum llöfðingsháttar
honum ant um lögberg var;
grandvar jafnan gekk til dóma,
greiddi úr vandamálum þar.
Hi’ökk við lítt, þó högg af beinum
hlyti af þeim, sem rufu grið.
Altaf stóð með hjörfi hreinum,
Iiann fékk hvergi á sig ryð.
Ríkti Jón með lieiðum hjálmi,
hvíta skjöldinn mat hann æ —
merki friðar, menn sem kasta
mikillátir oft á glæ.
Aldrei mælti æðru á liólmi,
orðum beitti síst til hnjóðs;
aldrei vildi að lithelt væri
einum dropa hjartablóðs.
Tíginn dreng er gott að gráta,
göfgan mann og vitran þegn;
höfðingja sem hóf’ og máta
hampaði syrju og rosta gegn —
konungmann, er sólarsinnis
sótti fram og þannig hvarf;
móður sína mundi jafnan,
mikils virti föðurarf.
Fjalls og’ hlíðar flosi ofin
fagur-röggvuð blasir við
hekla, þar sem höfuðsmaður
lilaut ’in skjótu loka-grið.
Hulinsskeyti hjartarætur
hitti þess, er smáði raup.
Gyðjur buðu góðar nætur
göfugmenni. En þjóðin draup.
Guðmundur Friðjónsson.
Þegar „Tíniinn“ tíundar „höf-
uösyndir" íhaldsflokksins, verð-
ur blaðinu að jafnaði liðrætt
um „harðsnúna stefnu íhaldsins
i skattamálum‘“. Beri það við
að blaðið reyni a$ færa orðum
sínum stað, eru rökin altaf þau
sömu, að íhaldsflokkurinn haldi
hlifiskildi yfir ríkustu mönnun-
um, en iþyngi fátækum bændum
með þungum álögum. Þessu til
sönnunar nefnir blaðið frum-
varp það, er stjórnin flutti á
þinginu 1925, um ívilnun til
handa hlutafjelögum á tekju-
skatti.
Að vísu hefir „Tíminn“ og
einkum þó Jónas frá Hriflu, ver-
ið staðinn að margföldum vís-
vitandi ósannindum i þessu
máli. Sumum kann þvi að virð-
ast óþarft að ræða það frekar,
en þar eð „Tíminn“ enn sýnir
það blygðunarleysi, að halda
skömm sinni á lofli, með ítrek-
uðum ósönnum marghröktum
fullyrðingum, er rjett enn á ný
að sýna nekt andstæðingannA
I.
Af nýmælum þeim, er fólust
í nefndu stjórnarfrumvarpi, hef-
ir stjórnin ekki þótt ámælisverð
fyrir annað en það, að hún lagði
til, að innlendum hlutafjelög-
um með innborgað stofnfje,
skyldi reiknaður tekjuskatur eft-
ir meðaltali tekna viðkomandi
fjelags 3 næstu árin fyrir álagn-
ingarárið, í stað þess, að áður
hafði skatturinn að eins miðast
við afkomu hvers einstaks árs
fyrir sig. Þetta er hin svonefnda
þriggja ára meðaltalsregla, og
átti hún að vera tilraun til jafn-
aðar á því, hve afkoma islenskra
atvinnurekenda er misjöfn frá
ári til árs.
Hvort nokkur ástæða hefir
verið til þessarar lagabreyting-
ar, fer að sjálfsögðu mjög eftir
því tvennu:
A. Hver kjör hlutaðeigandi að-
ili átti við að búa um skatt-
gjald.
B. Hver áhrif breytingin hafði
á hagi hans.
A.
Hjer á landi gilda þrjár regl-
ur um skattstiga hlutafjelaga:
a. Samvinnufjelögin, er greiða
6% af árlegum arði.
b. Fjelög án innborgaðs stofn-
fjár og erlend hlutafjelög, er
greiða sama skatt og einstak-
lingar. Er skattstigi sá mikið
hærri en samvinnufjelaga, en
talsvert lægri en
c. Innlendra lilutafjelaga með
innborguðu stofnfje, en þeim
til handa var ívilnunaruppá-
stunga stjórnarinnar.
Svo að mönuum verði þessi
munur sem ljósastur, skal til-
fært hjer dæmi, er áður hefir
verið nefnt í „Verði“:
Ef um 20 þús. árlegar tekjur
er að ræða, greiðir:
a. Samvinnufjelag í
skatt................. 1200 kr.
b. Fjelag án innborg-
aðs hlutafjár og
erlend fjelög .... 1920 —
c. Innl. fjelag með
innb. 100 þús. kr.
stofnfje.............. 2350 —
d. Innl . fjelag með
innb. stofnfé 10
þús. kr............... 5445 —.
Af þessu er það bert, að inn-
lendu hlutafjelögin með inn-
borgað stofnfje eru lang þtjngst
sköttuð, en allsstaðar annars-
staðar er skattskali einstaklinga
hærri en slíkra fjelaga. Bendir
það til þess, að oss hafi skot-
ist i þeim efnum, enda er það
svo.
Til þess að varpa gleggra ljósi
yfir skattþyngsli þessara fjelaga,
skal gera nokkurn samanburð á
skatti þeirra og hlutafjelaga er-
lendis.
Er þá fyrst frá því að segja,
að skattskali sá, er með oss
gildir, er yfirleitt 50% hærri en
hjá flestum nágrannaþjóðunum,
en auk þess eru þessi fjelög
hjer í hæsia skattskala, en ann-
arsstaðar ekki. Það má því á-
aTIa, að skattskali þeirra sje
75% hærri en hlutafjelaga er-
lendis. Virðist það ærið nóg til
að sanna, að hjer eigi þau við
þung kjör að búa, en verður þó
berara, þegar öll aðstaða er at-
huguð.
Það er kunnugra en frá þurfi
að segja, að atvinnurekstur fs-
lendinga er með afbrigðum stop-
ull, og er afkoman mjög misjöfn
frá ári til árs. Allverulegur
hagnaður og stórtap skiftast á.
Allvíðast annarsstaðar er hitt
tíðast, að afkoma flestra fjelag-
anna er jöfn frá ári til árs, en ef
bera á saman, hve háan skatt-
skala islensk hlutafjelög þoli, í
hlutfalli við slík fjelög erlendis,
verður að hafa þetta hugfast,
og athuga hverjar afleiðingar
það hefir á skattgjald fjelag-
anna, ef sami skattskali og
sami gróði á vissu árabili er
lagður til grundvallar.
Slíkan útreikning gefur að
lita i Alþingistíðindunum 1925,
og skal hjer tilfærður:
Menn hugsi sjer tvö fjelög.
Annað erlent (jöfn afkoma) hitt
islenskt (misjöfn afkoma). Bæði
hafa 100 þús. kr. höfuðstól,
starfa í 4 ár og græða á þeim
tima 60 þús. kr. hvort um sig.
Erlenda fjelagið græðir fyrst
18. þús„ svo 18. þús., 3. árið 14
og loks 10 þús., eða samtals 60
þús. á 4 árum.
Innlenda fjelagið tapar fyrst
75 þús. kr„ græðir síðan tvö
næstu árin 80 þús. kr. hvort ár-