Vörður - 09.10.1926, Blaðsíða 3

V Ö R Ð U R
3
Djarfsýsla
Samkvænit þessu á íhalds-
flokkurinn tilkall til þriggja
sæta, Framsóknarflokkjurinn tvö
sæti og Alþýðuflokkurinn eitt.
Af þeim 5 landkjörnu þing-
mönnuin, sem á lífi eru, eru 2
íhaldsmenn (í. H. B. °g J- Þ-)>
2 framsóknarmenn (Jónas 'og
M. J. Kr.) og 1 Alþýðuflokksm.
(J. Bald.). Hinir tveir síðast-
nefndu flokkar hafa því fulla
þingmannatölu þá, sem þeim
ber, auða þingsætið er rjettmæt
eign íhaldsflokksins.
Eftir anda stjórnaiskrárinnar
liefðu andstæðingar íhaldsfl.
átt að viðurkenna þetta með
því að tefla engum lista fram,
Jofa lista íhaldsflokksins að
verða sjálfkjörnum. Það hefði
lýst rjettlætistilfinnningu, og
það hefði sparað bæði ómakið
og kostnaðinn við kosningarat-
höfnina.
Forsprakkar F ramsóknarf 1.
hjer í Reykjavík hafa ekki vilj-
að þetta. Þegar Dauðinn hafði
höggvið sitt skarð í hóp lands-
kjörinna þingmanna íhalds-
flokksins, þá buðu þeir íiann
velkominn sem bandamann
sinn. Hina höndina rjettu þeir
svo þjóðnýtingarstefnunni.
íhaldsmenn fjölmenna á kjör-
fundina 23. þ. mán. til þess að
halda því þingsæti, sem er
flokksins rjettmæt eign. Allir
sanngjarnir Framsóknarflokks-
menn og Aiþýðuflokksmenn
sitja heiina við þessa ltósningu,
eða skila auðu, eða kjósa Jónas
Kristjánsson til þess að fremja
ekki ranglæti og ganga ekki í
berhögg við anda og tilgang
stjórnarskrárinnar.
Darraðr.
Bókmentaf jelagsbækurnar:
Skírnir, Annálar (frá 1400—
1800) frh. af Safni til Sögu ís-
Jands og íslenskra bókmentá og
Fornbrjefasafnið, nýkomnar.
kúnni „Huppu“ og mikilli sorg
hennar af missi kálfs hennar. Al-
kunna er það, að móðurástin er
lieilagt náttiirulögmál og al-
kunna er hitt líka, að blessaðar
skepnurnar gera sumuin mæðr-
um í mannsmynd skömm til
með ræktarsemina.
Önnur sagan er af gæðingn-
um „Gyrði“. Þar sem annars-
staðar í sögunum birtist vel
hversu djúptælc ást höf. er á
dýrum og hve mikil eftirtelct
hans er á sálarlifi þeirra. Þessi
saga sýnir best hve mikið vit
hestuin er gefið og hve. heit vin-
átta getur skapast inilli góðs
manns og reiðhests lians.
Þriðja sagan „Strútur“ er um
ágætan hund, sem bjargar lífi
höf. í svartahríð á hættusamri
leið. Hundurinn er líklega óeig-
ingjarnasta skepnan, sem guð
hefir skapað. Þar er ekki
heimskan og frekjan höfuðein-
kennið, heldur þessi óbiluga
tryggð og ógleymið minni. Það
er mannkyninu beint til mink-
unar hve margir menn hafa
notað sjer það, að hundurinn
heiintar ekkert fyrir liðveislu
sína, og því. eigi sýnt honum
þann viðurgerning og atlot, sem
þessi skepna á skilið. í þessari
sögu sem víðar koma og fram
hjá höf. ágætar lýsingar á nátt-
úrunni i öllum hrikaleik hennar
og blíðleik.
Altaf vcrða óheilindi Tíma-
forltólfanna ljósari með hverj-
um degi sem líður. Þeir Jónas
og Tryggvi þykjast hafa flokk-
inn að baki sjer í ölluin ofsókn-
um sínum, ekki einungis á and-
stæðingaflokkinn, heldur jafn-
vel á sina eigin flokksmenn.
Mönnum er hælt fyrir að hafa
barist gegn stefnu flokksins,
menn eru svívirtir fyrir að
fylgja stefnu flokksins. Vegið er
í álgerðri blindni ofstækisins.
Svo langt ganga óheilindi þess-
ara manna að annar ber fram
ásakanir, sein liljóta að bitna á
hinum. Að þessu sinni verður
ekki flett ofan af skrípalátum
þeirra svo sein vert er, heldur
aðeins bent á örfá atriði.
1. Ræktunarsjóðurinn var
stofnaður eftir að larigvinnar og
háværar kröfur höfðu verið
hornar fram árum saman um
sjerstaka lánsstofnun landbún-
aðinum til handa. Stofnunin
var ekki fyr komin á fót, en
„forkólfarnir“ veitast að henni
með hrópi og níði. Allir menn,
sem unnu að stofnun þessa
þjóðþrifafyrirtækis, jafnt undir-
búningsnefndin sem Alþingi
sjálft, eru svívirtir. Jafnt and-
stæðingar sem fíokksmenn.
Þeim er öllum brixlað um skiln-
ingsskort á þörfum landbúnaðar-
ins. Allur Framsóknarflokkur-
inn greiddi atkvæði með stofn-
un Ræktunarsjóðsins, þar með
„forkólfarnir“ sjálfir. Eftir
keriningum þeirra nú, hefur það
alt verið gert af illum hug til
landbúnaðarins, eða skilnings-
skorti á kröfum hans.
2. Á Alþingi 1922 var undan-
þága veitt frá bannlögunum
með Spánarsamningunum. Ó-
hætt er að fullyrða, að öllum
Fjórða sagan heitir „Sltjóna"
um fyrirtaks góða og vitra
hryssu sem Iiöf. átti. í þessari
sögu er eiginlega sagt frá mörgu
er alt ber sama fimleika blæinn.
Fimta og síðasta sagan
„Skolla“ er af flækingstík, hor-
aðri og hungraðri, er eftir varð
í vonskuveðri, af óræktarsömum
ferðalang, á heimili foreldra
höf. Þar fjekk hún, hjá gömlu
hjónunum, ágætt heimili og
hirðingu. Það er auðsætt að þau
liafa. verið mannúðarríkir dýra-
vinir og skilið þau vel. Þessi tik
var mjög vitur og vinföst, þýð-
lynd og þakklát.
Inn í allar sögurnar vefur liöf.
góðum lýsingum úr náttúrunni,
sem sýna oss skýr dæini um æð-
isgang. snjóhríða og sjávarróts,
vatnsfalla og veðra og stundum
yndisleik landslags og góðviðra,
þarna vestur á Snæfellsnesi.
Svo má síst gleyma því að höf.
leiðir í öllum sögunum fram
fyrir sálarsjón vora marga ein-
kennilega menn og ágætar kon-
ur. Þar kemur fram þessi skarpi
skilningur hans á sálarlífi
manna og athöfnum. Hann
skygnist inn í launkróka liugar-
ins og sjer hvar undirrótin er
að verkum og viðmóti. Mest um
vert við þetta er þó það, að hjer
er eigi að tala um menn tilbúna
af tóinri liugsmíÖ skáldlistar,
heldur virkilega menn, sem hafa
þingmönnum var þvert um geð
að láta undan ofbeldi Spán-
verja í þessu máli, alveg án til-
lits til skoðana sinna í bann-
málinu. Undanþágan gilti líf eða
dauða fyrir aðalatvinnuveg vorn.
Á það var litið, einnig af Fram-
sóknarmönnunum. Andbann-
ingar og bannmenn allra flokka
stóðu saman í þessu ináli, að
undanskildum fulltrúa jafnaðar-
mánna einum. Þegar til at-
kvæðagreiðslu kom greiddi all-
ur Framsóknarflokkurinn und-
anþágunni atkvæði. Nú er fram-
bjóðanda Framsóknar talið það
til sjerstaks ágætis að hann hafi
verið andvígur stefnu flokksins
í þessu máli. Hann á að vera
meiri bannmaður en Þorsteinn
M. Jónsson, Sveinn í Firði og
fleiri bannmenn í flokki Fram-
sóknar, sem beygðu sig fyrir
nauðsyninni. Honum er talið
það til ágætis að vera svo of-
stælcisfullur að virða að vettugi
velferð alþjóðar. Framsóknar-
mönnum er ætlað að kjósa hann
al’ því hann var á móti stefnu
flokksins, af því að hann hafi
viljað stuðla að fjárhagslegu
hruni þjóðl'jelagsins, af því að
hann hafi viljað leiða eymd og
atvinnuleysi yfir þjóðina, af því
að hann hafi viljað stuðla að
því að fjárhagsbyrgðarnar yrðu
allar lagðar bændunum á herðar,
af því að hann liafi viljað vinna
að því að allar verklegar fram-
kvæmdir stöðvuðust, af því að
hann hafi óskað að stofna fjár-
hagslegu sjálfstæði voru í voða
og þar ineð kippa fótunum und-
an hinu nýfengna pólitíska
sjálfstæði voru, af því að hann
hafi viljað eyðileggja ,alt starf
bestu sona þjóðarinnar um
marga tugi ára. „Meðmæli“ sem
lifað og starfað, en höf. liefir
kynnst og skilið svo mæta vel og
kann svo kænlega að lýsa. Þetta
er alt ágætisfólk, sem ábati er
af að kynnast, af því að það má
gera lesandann að betra manni.
I sögum þessum er alls eigi neitt
al' því úrhraki fólks af þeirri
gerð, sein suin ungu skáldin
hafa mest gaman af að lýsa, en
vel kann að verða til þess, að
gera lesendurna að verrum
mönnum.
Þá er eftir að minnast á málið á
bókinni. Það er í einu orði sagt,
hreinasta fyrirmynd að gæðum,
og jafnast á við liestu rit frá
gullöld fornbókmenta vorra. Það
er hressing og hvíld að lesa
svona gott sveitamál, ramís-
lenskt, fært upp í .æðra veldi af
listfengi menningarinnar. Þessa
bók eiga unglingar þvi oft að
lesa sjer til málfegrunar og
varnar á móti ölluin þeim illa
graut málleysna og mállýta, sem
nú vellur svo ákaft í ritum altof
margra manna, jafnvel sumra
háskólagenginna doktóra. Siðan
Halldór heitinn Friðriksson
hætti íslenskukenslu í latínu-
skólanum hefir málbragði
lærðra manna hjerlendra svo
stórum larið aftur, að margir
rithöfundar kunna eigi einu
sinni sæmilega stafsetningu
tungunnar, sem þó er það ináls-
atriði sem allra auðveldast er að
þessi koma aðeins frá mönnum,
sem haldnir eru vitfirringslegu
ofstæki, eða brjálaðri ábyrgðar-
tilfinningu.
3. I vetur sem leið bar Tr. Þ.
fram frumvarp sitt um stýfingu
gjaldeyrisins. Ljet Tryggvi svo
um mælt að þetta væri lang þýð-
ingarmesta málið sem nú lægi
til úrlausnar með þjóðinni.
Hafði hann jafnvel þau ummæli
um það, að þetta væri stærsta
málið, sem komið hefði til úr-
lausnar á þessari öld. Allur
Framsóknarflokkurinn á Alþingi
stóð að þessu máli, að undan-
teknum einum manni. Menn
bjuggust við að Tr. Þ. og flokkn-
um væri fylsta alvara í þessu
máli. Allir urðu því undrandi
þegar flokkurinn bauð fram til
landskjörs í sumar einn af þeim
sárfáu meiriháttar _ mönnum
flokksins, sem var yfirlýstur
hækkunarmaður. Tr. Þ. notaði
liækkun gjaldeyrisins sem
svæsnasta árásarefni á hendur
stjórninni, jafnframt því sem
hann barðist með hnúum og
hnefum fyrir því að koma að
manni, sem honum var kunnugt
um að fylgdi stjórninni í mál-
inu. Slík voru heilindin í
„stærsta málinu“.
4. Á síðasta þingi bar Tr. Þ.,
sem er formaður Búnaðarfje-
lags íslands, þungar sakir á Sig-
urð búnaðarmálastjóra. Ásak-
anir þessar hefur hann nýlega
endurtekið. Hann var upphafs-
maður þess að skift var um
mann í stjórn Búnaðarfjelags-
ins. Timinn segir að maður
þessi hafi verið kosinn til þess
að reka búnaðarmálastjóra úr
stöðunni. Allir Framsóknar-
mennirnir, sem atkvæði áttu um
málið, greiddu þessum manni at-
kvæði, en aðeins % af íhalds-
mönnunum. Blaðið segir að
engir hal'i ofsótt Sigurð búnað-
armálastjóra meira en lands-
læra til hlítar, og ér þá engin
von að vel sje, uin þau atriðin
mörgu, sem þyngra er að nema
til fullnustu. Setningaskipan
sumra manna er og afleit, en
aðrir láta útlenskuslettur fjúka
hispurslaust i vaðli sínum. Ofan
á þetta alt bætist svo, að ýmsir
menn kunna eigi að nota rjett
og greina „hætti sagna“ í máls-
greinum nje hneigja nöfn rjett,
heldur koma með bandvitlausar
fallendingar. Þannig rita sum-
ir nú t. d. ;,líf mannætanna" (f.
mannætnanna), öldungis eins og
sagt væri „inilli spýtanna“ (f.
spýtnanna), eða „vöxtur frum-
anna“ (f. frumnanna) öldungis
eins og sagt væri „hættir ríiri-
anna). Menn kunna auðsielega
eigi að hneigja orð sem ganga
sein „tunga“ o. s. frv., af því að
þeir vita eigi að þau öll eiga með
rjettri meðferð, að enda á „na“
í ef. flt., nema þau ein, er hneigj-
ast sem „smiðja“. Slík hneig-
ingarvilla er það hjá sumum
lærdómsmönnum að skrifa:
„höndur, tönnur, nöglur“ (f.
hendur, tennur neglur). Svo eru
sumir ménn til enn meiri á-
herslu málfæri sínu, að riðla
þindarlaust á viðskeytta greini-
um- með eiginnöfnum. Þeir
dást að fegurð „Snæfellsjökuls-
ins, Iveilisins, Hengilsins, Esj-
unnar“ o. s. frv. Það er undar-
lega sljó málkend þetta, að
stjórnin og skósveinar hennar.
Eftir þessu hafa allir Fram-
sóknarmennirnir gerst „skó-
sveinar“ landsstjórnarinnar og
sjálfur Tr. Þ. orðið „ósjálfstætt
verkfæri“ í hendi hennar. Öll
„ofsóknin" á hendur búnaðar-
málastjóra er fyrst runnin und-
an rifjum Tr. Þ. Samt hefur að
dómi blaðsins enginn núlifandi
Islendingur „gert meira til að
gefa Sigurði Sigurðssyni frá
Draflastöðum tækifæri til að
nota hæfileika í þágu ræktunar-
framfara á íslandi heldur en
Tryggvi Þórhallson“.
Rithöfundar Tímans tala að
jafnaði af miklum fjálgleik um
lífsskoðanir, hugsjónir og
stefnumál. Hjer hel’ur verið
hent á nokkur stórmál og af
meðferð þeirra geta kjósendur
gert sjer nokkra liugmynd um
hvað lífsskoðanir þeirra eru
djúpar, hugsjónirnar háar og
stefnan lost.
Státað af
langöfunum.
í tvö siðustu töluhlöð Tím-
ans hefur J. J. skrifað langar
mærðarrollur til þess að gylla
frambjóðendur Framsóknar við
landskjörið. Af eðlilegum ástæð-
um getur liann lítið sagt um af-
rek mannanna sjálfra. Þá er
gripið til hins að mæla með
þeim af þvi að þeir sjeu af góðu
fólki komnir. Því verður ekki
neilað að mennirnir eru vel
ættaðir, en það út af yrir sig
hljóta að verða fremur ljettvæg
meðmæli í munni J. J. þegar
tekið er lillit til þess, sem hann
hefur stundum látið l'júka um
aðra menn, sem eru engu síður
kynbornir.
mennirnir skuli eigi finna „hví-
lík óprýði og hve mikill óþarfi“
þetta greinisriðl er. Þetta alt o.
fl. ætti góðir menn að athuga
vel. Það er heldur eigi nóg að
einselja sjer að rita blátt áfram
„sveitamál“, því að einnig í því
lifa ýmisleg ljót orðskrípi og út-
lenskuslettur engu síður en í
kaupstaðarmáli. Mjer virðist
að nú á dögum, sje íslenskan
töluð einna snjöllust, hreinust
og hneigingarrjettust í mörgum
húsum hjer í Reykjavik, þar sem
sameinast í eitt gott sveitafólks-
mál og fágað mál mentamanna.
Þar hefir þá hvort haft áhrif á
annað og uinbætt hvort annað.
En svo að jeg snúi mjer aftur
að þessum sögum hans Einars,
þá er mál hans laust við alla þá
galla er nú voru nefndir og ekki
nóg með það, heldur er þarna
hrein listamensku íslenska. Mál-
ið á sögunum er víst fimleg sam-
bræðsla skaftfellsku og snæ-
fellslcu og valið með snild það
besta úr báðum. Þarna koma því
fyrir nokkur hjeraðaorð, forn og
góð, sem alls eigi eru algeng, en
þó öll auðskilin og ofan á þetta
er alt málbragðið svo ljett og
lipurt. Af slíkum ritum er rit-
höfundum og ritstjórum o. fl.
gott að læra til þess að temja
sjer fagurt málfar.
Jóliannes L. L Jóhannesson.
%