Vörður - 23.10.1926, Blaðsíða 1

VORÐUR
Útgfefancli: IMEiOstjórn ínalclsfloUlfsiiis.
Afgreiðslu- og inn-
heimtumaður
Ásgeir Magnússotí
kennarí.
Wfít
\\\ ár.
Kcykjavitc aa. olct. 1026.
44. blaö.
Frakkar og Bandaríkjamenn.
í rúmt ár hafa Frakkar veigr-
'að sér við að ganga að samningi
þeim, er Ameríkumenn gefa
kost á, um endurgreiðslu stríðs-
skuldanna. En nú þykir fullséð,
að ráðuneyti Poincarés muni
ætla að freista als til þess að fá
þingið til að samþykkja hann,
og hefir hann þó sjálfur og
fleiri af ráðherrunum alt til
þessa talið samninginn óaðgengi-
legan með öllu.
En Frakkar sjá ekki fram á,
að þeir geti varið frankan verð-
föllum nema þeir fái lán til þess
í Ameríku — en þau fást ekki
nema þeir semji áður um
greiðslu stríðsskuldanna. Fyrir
skemstu var útlit á, að Þjóðverj-
ar myndu veita Frökkum hjálp
til þess að ráða fram úr gengis-
vandræðunum, gegn því, að þeir
kölluðu heim herlið sitt í Rínar-
Collidge.
iöndimum i'yr en ákveðið er i
friðarsamningnum frá 1919. Ef
sú ráðagerð hefði tekist, þá
hefðu Frakkar enn um hríð get-
að frestað samnmgum um skuld-
irnar við Ameríku. En i'jármála-
menn Vesturheims hófu þegar
samtök í'yrir frumkvæði Coolidge
forseta og Mellons f jármálaráð-
herra um að koma í veg fyrir
að þær ráðagerðir gætu borið ár-
angur, og nú munu þær úr sög-
unni.
Frakkar skulda Bandaríkj-
unum 4221 miljónir dollara, en
samningar þeir, sem þeir eiga
kost á fara fram á, að þeir greiði
2008 miljónir, eða 47% af skuld-
unum á 62 árum, fyrst um sinn
30 milj. á ári, en síðan hærri og
hærri árlega upphæðir, hæst 125
miljónir. Franska þjóðin verður
með öðrum orðum að losna úr
skuldum við Bandarikin þangað
til þau börn sem nú liggja í
vöggu eru komin á sjötugs ald-
ur.
Mikið hefir verið rætt um sið-
ferðislegan rétt Ameríkumanna
til þess, að ganga eftir fc'því er
þeir lánuðu Frökkkum til þess
að geta haldið út í ófriðnum.
Bandaríkjainenn gerðu málstað
Frakka að sínum málstað í ófrið-
árlok. Þeir unnu stríðið saman,
' en sigurinn hafði kostað Frakka
margfalt manntjón á við Ame-
ríku, sem lengst af sat hjá og
græddi offjár meðan Evrópuþjóð-
irnar börðust. Og skuldir sinar
stofnuðu Frakkar til þess að geta
keypt nauðsynjar sínar með ok-
urverði írá Ameriku.
Það er því nokkur von þótt
Bandaríkjamenn hafi sætt mis-
jöfnum dómum í Evrópu fyrir
kröfuhörku sína við Frakka.
Bretar hafa að minsta kosti litið
öðrum augum á stríðsskuldirnar
en þeir. Bretar áttu yfir 2000
miljónir sterlingspunda hjá
bandamönnum sínum er stríðinu
lauk, en skulduðu hinsvcgar
Ameriku 935 miljónir punda.
Þeir gerðu það að tillögu sinni
1922, að allar stríðsskuldir yrðu
látnar niður falla. En Bandarík-
in höfðnuðu tillögunni.
Nú hafa Bandaríkin samið við
Breta um að þeir borgi 82% af
skuldunum og við ítali um að
þeir greiði 26% af sínum skuld-
um.
En um samning þann er
Frakkar eiga kost á, er það að
segja, að þeim vex ekki fyrst og
Mellon.
l'remst í augum sú upphæð sem
af þeim er krafist. Hitt þykir
þeim ósanngjarnara, að Banda-
ríkin, sem hafa undirskrifað
friðarsamninginn við Þjóðverja
og þar með siðferðislega skuld-
bundist til að tryggja fram-
kvænid hans, eru ófáanleg til
þess að setja i væntanlegan
skuldasamning við Frakka á-
kvæði þess efnis, að hann megi
endurskoða ef skaðabótagreiðsl-
ur Þjóðverja bregðast.
Nýjustu fregnir herma, að
Poincaré muni nú gera síðustu
tilraunir til þess að fá Banda-
ríkjamenn til þess að ganga að
slikum ákvæðum, en vonlítið er
talið að þær beri árangur.
Fjármál Evrópu.
Ýmsir af merkustu fjármála-
mönnum Evrópu og Ameríku (þ.
á. m. auðmaðurinn Morgan
og forstjórar Frakklandsbanka,
Englandsbanka og þýska rikis-
Foch
marskálkur
frægasti herforingi Frakka úr
striðinu inikla, varð 75 ára 16.
þ. m. Hann var sjálfboðaliði í
stríðinu 1870—71, en gekk síðan
á herforingjaskóla og náði brátt
æðstu metorðum i franska hern-
um. Þegar stríðið mikla hófst,
hafði hann verið kennari i hern-
aðarlist í fjölmörg ár. Honum
voru þakkaðir ýmsir stórsigrar
franska hersins, t. d. sigurinn
við Marne 1914, sem varnaði
Þjóðverjum að komast til París-
ar. í ófriðarlok var honuni falið
æðsta vald yfir öllum her banda-
'inanna á vesturvigstöðvunum.
Hann réði niðurlögun Þjóðverja
og setti skilyrðin fyrir vopnahlés-
samningunuin 1918. Sumarið
eftir var hann gerður að mar-
skálk.
bankans) hafa senl í'rá sér ávarp
um fjárhag Evrópu. Telja þeir
að hann verði best reistur við
með afnámi alls þess er nú hindr-
ar frjálsa alþjóðaverslun, einkum
tolla, innflutnings- og útflutn-
ingshafta. Skora þeir á stjórn-
málamennina að beita scr fyrir
breytingum í þessa átt.
Times telur tillögur fjármála-
mannanna skref í rétta átt, þótt
afnám tollverndar sé ekki vænt-
anlegt, nema úr rætist gengis-
máluni ýmsra þjóða.
Frönsku blöðin telja tillög-
urnar sprotnar al' góðum hug, en
efast um að þær reynist fram-
kvæmanlegar.
Coolidge Bandaríkjaforseti er
sagður andvígur tillögunum.
Norðmenn fráhverfir banni.
Óeiröir á Spáni.
Danska orðabókin,
sem lengi hefir verið uppseld,
kemur iit, mjög mikið aukih og
endurbætt siðast í næsta mánuði.
Veldisdagar Primo de Rivera
virðast taldir. Liðsforingjaupp-
reisnin í sumar sýndi þverrandi
fylgi hans innan hersins og þá
kom einnig greinilega í ljós, að
Alfons konungi er ósárt um
þótt hinn einvaldi forsætisráð-
herra hröklist úr sæti.
Þegar uppreisnin hafði verið
bæld, greip deT\ivera til þess úr-
ræðis, að skjóta því undir þjóð-
ardóm, hvort stjórn hans skyldi
sita ál'ram. Var leilað undir-
skrifta meðal almennings undir
traustsyi'irlýsingar til stjórnar-
aririnar og það jafnvel á kaffihús-
um og í kvikmyndaskálum.
Blöð hennar tilkyntu að 6
miljónir kjósenda hefðu skrif-
að undir. En allur þessi leikur
reyndist lítt til þess fallinn að
gera de Rivera traustari í sessi,
og stöðugt er óeirðasamt í Spáni
og haft í hótunum við stjórnina.
Síðustu fregnir herma, að de
Riverá hafi lýst sig fúsan á að
leggja niður völd, en vilji áður
kveðja þing saman til þess að
skipa nýja stjórn.
Myndin yfir þessum línum er
tekin í Madrid i sumar, um þær
mundir er uppreisnin var. Sést
herfylking koma eftir höfuðgötu
borgarinnar, en-í baksýn er kon-
ungshöllin.
Norömenn
fráhverfir banni.
Úrslit þjóðaratkvæðisins um
bannið í Noregi urðu þau, að
525 þús. greiddu atkvæði gegn
banninu en 410 þús: með því.
1919 féllu 489 þús. atkv. með
banni, en 304 þús. gegn því. 1
sveitunum voru þá 70% atkv.
með banni, en 30% gegn því. í
borgunum voru 55,5% með en
44,5% móti banni.
KolaverkfalliQ í
Englandi.
Kolaverkfallið á Englandi hefir
nú staðið fram undir hálft ár
"og verið viðskiftalifi og fjárhag
Breta tilfinnanlegur hnekkir.
Öllum tillögum til málamiðlun-
ar hefir verið hafnað, ýmist af
öðrum aðila eða báðum.
Síðustu vikurnar hefir þeim
verkamönnum fjölgað jafnt og
þjett, sem telja verkfallið tap-
að og hafa tekið upp vinnu að
nýju fyrir það kaup, sem náma-
eigendur vilja greiða. Er nýlega
símað að um 230 þús. sjeu nú
komnir til vinnu aftur, eða rúm-
ur fimti hluti verkfallsmanna.
En nærri má geta, að hinum,
sem ekki vilja láta sig, muni
þykja aðstaðan versna með
hverju þúsundi sem byrjar
vinnu aftur, enda ákváðu þeir
fyrir skemstu með miklum
meirihluta að láta nú til skar-
ar skriða og íieyta síðustu úr-
ræða gegn námaeigendum. Þeir
samþyktu að allir þeir, er starfa
að því að verja kolanámurnar
tjóui af völdum vatns, sem i
þær leitar, skyldu ganga frá
vinnu eftir hálfan mánuð, ef