Vörður - 23.10.1926, Side 4
4
V Ö R Ð U R
fræði, en tillögurnar gáfu ekki
tifefnið. Af uraræðunum virtist
mega ráða, að fleiri fundar-
irienn væru fylgjandi hinni
„yngri“ stefnu. Jeg man ekki eft-
ir öðrum formælendum „gömlu“
stefnunnar en síra Ludvig, og ef
til vill öðrum fundarmanni til.
Síra Ludvig flaggar þó met
nöfnum ýmsra góðra manna, er
samþyktu tillögu hans, en um
sum þeirra er mjer persónulega
kunnugt, að þeir eru andstæð-
ingar gamallar guðfræðistefnu,
enda kom það fram í ræðum
þeirra á fundinum. Tillaga sira
Ludvigs var litlaus i þeim efn-
um, og var það auðvitað hyggi-
legt af síra Ludvig, að orða hana
þannig, fyrst honum var svo
hugleikið að fá með henni ineiri-
hlutann.
Það sem einkum aflaði til-
lögu meirihlutans fylgis á fund-
inum var það, að þar var gert
ráð fyrir tveim kenslubókum í
kristnum fræðum, kveri og
biblíusögum eins og nú tíðkast,
en í tillögu okkar Kristjáns er
aðeins um eina hók að ræða,
sem ætlast er til að geti komið i
stað hinna beggja.
Tillaga síra Ludvigs er því í
tveim liðum. Fyrri liðurinn er
um kverið, sem á að vera „í
líku sniði') og kver Helga Hálf-
dánarsonar að því er trúfræði
og siðfræði snertir“. Um þetta
man jeg' ekki eftir að neinar
deilur yrðu á fundinum. þvi þó
sira Ludvig ineð þessu orðalagi
hafi ef til vill meint, að í nýja
kverinu skyldi stranglega fýlgt
dogmum kirkjunnar, þá skildu
menn það ekki svo á fundinum.
Geta fundarmenn borið um það.
Síðar í tillögunni er Jíka beint
ýriisum aðfinslum að Helga
kveri: Of mikil áhersla lögð á
guðfræðilegar skýringar og
sundurliðanir, t. d. náðarverk
heilags anda, þrefalt embætti
frelsarans, náðarmeðulin o. fl.
Efni sumra kafla t. d. 4. og 12.
kafla likar höf. ekki vel, vill
fá eitthvað annað í staðinn. Of
lítil áhersla lögð á orð og athafn-
ir frelsarans og ýmislegt tínt til,
sem ein barnalærdómsbók þyrfti
að hafa til að bera. Undir þetta
gátu vitanlcga allir skrifað og
kom þetta ekki bága við tillögu
okkar Ivristjáns á Brúsastöðum.
Þá er siðari hluti tillögunnar
uin aðra kenslubók í biblíusög-
um, þar sem „saman sje safnað
fegurstu frásögnum biblíunnar
og innan um þær ofið fögrum
og göfgandi andlegum versum
og sálmum. Áhersla lögð á að
hún sje gerð aðlaðandi fyrir
ungdóminn, t. d. með fögrum
myndum“.
Þessi síðari hluti er mjög
skyldur tillögu okkar Kristjáns,
sem talar aðeins um „eina
kenslubók á fögru og einföldu
ináli, þar sem sjeu úrvalskafl-
ar úr ritningunni, einkum
Nýja Testamentinu, úrvalser-
indi úr krislilegum kveðskap,
ásamt völdum sögum kristilegs
efnis, helstu atriðum kristnisög-
unnar og hest marina hennar.
Þá á þar að vera trúarjátning
og faðir vor, svo og biblíumynd-
ir. Munurinn á tillögunum var
ekki meiri en það, að mikið va:
rætt um að sameina þær i eina,
fella niður seinni hlutann af til-
lögu meirihlutans, en setja til-
lögu okkar Ivristjáns í staðinn.
Þetta veit jeg að fundarmenn
hljóta að muna. Sýnir það m.
a., að þeim hefur ekki fundist
efnismunur tillagnanna ýkja-
mikill. Að ekki varð af þessu
strandaði aðallega á því, að inn
í tillögu meirihlutans hafði síra
Ludvig skotið meinloku, sem
okkur minnihliitairiönnum fanst
við ekki geta verið þektir fyrir
að samþykkja. Meinlokan var
sú, að skipað yrði með lögum,
að kver það, er síra Ludvig vill
semja láta, sje það eina er nota
megi til fermingarundirbúnings.
Ivom það skýrt fram í umræð-
unum hjá síra Ludvig, að til-
gangurinn með því að löggilda
aðeins þessa einu kenslubók var
sá, að enga bók aðra yrði leyft
að nota til fermingarundirbún-
ings, en það verður nokkuð
saina og að lögskipa aðeins
eina og banna aðra.
Út af þessari einokunar og
einveldisstefnu sira Ludvigs
urðu nokkrar hnippingar, og
hennar vegna var það, sem jeg
greiddi atkvæði móti tillögu
hans. Þelta atriði vanst ekki
tíirii til að ræða nógu rækilega
og stóð það ekki nógu ljóst fyrir
mönnum, hvað átt væri við. Að
vísu var mjer það vel ljóst, að
þetta ákvæði tiííögunnar inundi
engin áhrif hafa á kirkjustjórn-
ina eða byskup. En mjer fanst
það heldur minkunn fyrir fund-
inn, að íáta frá sjer fara tillögu
með svo fávíslegum fleyg. Enn
hefur ekki þröngsýninni gefist
það valdsvið hjer á landi síðan
lögtrygt var fullkomið trúar-
og skoðanafrelsi, að hún hafi
getað lögskipað vissar kenslu
bækur 1 kristnuin fræðum, en
bannað aðrar, enda væri það
ekki í góðu sainræmi við að
ferming er ekki lögskipuð. Og
eflaust er prestum heimilt að
ferma börn, enda þótt þeir noti
enga aðra bók til undirbúnings
en biblíuna. En eftir skoðun
síra L.udvigs má það nú ekki
lengur. Bækur þær sem notaðar
hafa verið fram að þessu eru
aðains Yógleijfðar.
Við minnihlutá menn lýstum
því yfir, að við hefðum ekkert
á móti að kver eins og síra Lud-
vig talar um, yrði samið og lög-
leyft,, en samhliða hinum eldri
kvérum Við vildum ekki ein-
skorða við þá hók. Við vilduiu
að menn hefðu þar frjálsar
hendur og við lögðum áherslu
á, að þeir sein kysu að vera
lausir við kverkensluna, gætu átt
kost á því og látið ferma börn
sín eigi að síður. Þess vegna
vildum við að bók eins tillaga
okkar ræðir um yrði lögleijfð til
fermíngar þeim, jafnhliða hin-
um öðrumriögleyfðu kenslubók-
um. Skoðun okkar var og er sú,
að heppilegt sje að menn hafi
um fleiri en eina bók að velja,
því ekki ber að dyljast þess, að
skoðanirnar eru skiftar í trúar-
efnum, sem öðrum málum, þó
síra Ludvig vildi ef til vill helst,
að allir væru á einu og sama
spyrðubandi.
Það er hugarstefna miðalda-
guðfræðinga, sein gægist fram i
tillögu síra Ludvigs, að allir
þeir, sem ekki játa í öllum atr-
iðuin hina lögvernduðu trú rík-
iskirkjunnar og játningarrit-
anna sjeu villutrúarinenn og
vargar i vjeum, sem engan rjett
eigi á sjer innan kirkjunnar.
Nauðugum viljugum vill hann
láta þröngva þeim inn í hinn
þrönga og loftlága kirkjukumb-
alda bókstafsins og kennisetn-
inganna. Frh.
Björn Stefánsson.
Meðal annara
orða —.
íslensk siðferðisvitund.
í ritdómi um Nýja sáttmála í
l. hefti tímaritsins Vöku minn-
ist Ölafur Lárusson prófessor á
„illgresið í stjórnmálaakrinum“
hér á landi, og kveður m. a. svo
að orði, að það þyki „jafnvel
vænlegást til gróðrar að tala til
lægstu tilfinninga manna, að
ala upp hatur og tortryggni með
ósannindum og hræsni“. Kveð-
ur hann suma stjórnmálamenn
vora hafa unnið sér til fullrar ó-
helgi, en bætir því við, að þó sé
góðs viti, „hve ákveðið og al-
ment menn hneijxlast hér á
hneyxlunum“. (Auðkent hjer).
Það væri mikið fagnaðarefni,
ef treysta mætti þessum dómi
Ól. L. En margir virðast veikari
en hann í trúnni á það, að sið-
ferðisvitund þjóðarinnar sé svo
óspilt, glögg og vakandi, sem
hann gerir ráð fyrir. Því hvort
myndi þá viðurkendum flokks-
foringjum haldast það uppi, að
gera það að aðaliðju sinni árum
saman, að bera augljósar blekk-
ingar og beiriar lygar á borð'fýr-
ir þjóðina?
Árni Pálsson bókavörður rit-
ar snjalla grein í sama hefti
Vöku, og nefnir hana Þingrseð-
ið á glapstigum. Hann segir
m. a.:
„En hitt er sannast að segja,
að mér er óskiljanlegt, hver á að
umbæta hina pólitísku bardaga-
aðferð hér á landi, ef þjóðin ger-
ir það ekki sjálf. Enginb laga-
bókstafur getur gert það, þar
verður siðferðisleg gremja þjóð-
arinnar að köma til skjalanna.
Nú er svo komið um sumá, sem
teljast þjóðleiðlogar, að einskis
er örvænt úm þá. Það virðist al-
veg undir hendingu komið, hvort
þeir fara með satt mál eða log-
ið, þeir rangfæra orð og gerðir
andstæðinga, ranghverfa mála-
vöxtuin og ljúga jafrivel heilsu-
leysi á inenn, ef svo býður við að
horfa. Nú þykir það undrum
sæta uin þvert og endilangt ís-
land, ef einhver gerist til þess að
| segja sannleikann hlífðarlaust,
hver sem í hlut á, en lygar og
rógburður óhlutvandra manna
eru daglegt brauð, sém mjög
mörgum virðist falla vel og telja
hina hestu næringu. (Auðkent
hér). Þetta maitti sanna með
grevpilega mörgum dæmum úr
stjórnmáJasögu hinna siðari ára,
en þess er ekki kostur hér að
þessu sinni. En ef svo verður
stefnt lengi, þá er ekki gott að
segja, hvar vér lendum um sið-
ir“.
Á. P. heldur þvi fram, að sið-
ferðilegur sljófleiki ahnennings,
kjósendanna, sé í fylsta máta
samsekur þeim mönnum, sem ó-
drengilegast hafast að i íslenskri
stjórriinálabaráttu:
„Það sætir furðu og mun lengi
verða í minnum haft“, segir
hann, „hvað íslenskir kjósendur
hafa látið suma leiðtoga hjóða
sér á þessum síðustu tímum.
Engin lygi virðist geta verið svo
heimskuleg eða hroðaleg, að
ekki fáist einhver meiri eða
minni hluti kjósenda til þess að
gefa hénni líf með því að trúa
henni . . . . Ef kjósendur hefðu
sýnt hæði i orði og gcrð, að þeim
stæði ekki á sama, hvað borið
væri á borð fgrir þá, þá mundi
margur forliertur stjórnmála-
Iggari hafa haft betri gát á
tungu sinni og penna“. (Auð-
kent hér).
Hér skal að þessu sinni eng-
inn dómur á það lagður, hvort
bjartsýni ól. L. eða bölsýni Á.
P. eigi sterkari stoð í veruleik-
anum.
En hitt er svo bert sem mest
má verða, að surnir þeirra
manna, sem nú sækjast kapp-
samlegast eftir völdum í þessu
landi, eru í hjarta sínu eindreg-
ið samiriála Á. P. um, að „mjög
mörgúm“ falli vel að nærast á
lygum og rógburði.
Þessir menn eru allreyndir
stjórnmálamenn. Maður skyldi
ætla að bardagaáðferð þeirra
væri mótuð af talsverðri þekk-
ingu á íslenskri þjóð og nokk-
urri fyrirhyggju. Maður skyldi
halda, að þeir vissu hvað þeir
gera, þégar þeir Ijúga og níða.
Hinn ágæti prófessor hefir ef
til vilí ekki atliugað það, að það
stappar nærri fullri móðgun við
þessa leiðtoga, að halda því
fram, að menn hneyxlist hér
ákveðið og álmennt á hneyxlun-
um.
Hann frýr þessum leiðtogum
vits. Hann sakar þá um að vaða
í villu og svima um skapgerð
þjóðar vorrar. Hann segir, að
iðja þeirra beri ekki tilætlaðan
árangur — að þeir kunni ekki
að berjast til vakla á íslandi.
En hvort sem Ól. L. hefir rétt
fyrir sér eða ekki — vel sér hon-
um fyrir bjartsýni hans á heil-
brigði íslenskrar lundar! Til
þess að geta haldið það út, að
lifa í þessu landi á vorum dög-
um, þurfum vcr á sem mestu
af jiessu bjartsýni að halda.
Vaka
1. hefti af nýja tímaritinu
„Vöku“ kom lit á þriðjudagiriri.
Agúst Bjarnason skrifar þar um
„Sjálfstæði íslands“, Ölafur Lár-
usson um „Lög og landslýð" og
um „Nýja sáttmála", Sigurður
Nordal um „Rafstöðvar á sveita-
bæju'r", um „Samlagning" (þ. e.
um hina nýju stefnu, sem gætir
bæði í sltólamálum og öðrum, að
„mæla“ hæfileika inanna) og um
„Hundrað hugvekjur til kvÖld-
Ieslra“, eftir íslenska kenni-
menn. ÁsgeÍr Ásgeirsson skrif-
ar um „Gengi“. Guðmundur
Finnbogason birtir ritgerð sem
hann kállar: „Helgar tilgangur-
inn tækin?“, Árni Pálsson aðra
sem nelnist: „Þingræðið á glap-
stigum“. Davið Stefánsson birtir
kvæði um Hallfreð vandræða-
skáld. Guðm. G. Bárðarson ritar
um hið mikla rit Bjarna Sæ-
mundssonar um „Fiskana“.
Nýjar bækur.
Fjórða og síðasta bindi hins
mikla verks Páls E. Ólasonar
prófessors, Menn og méntir
siðaskiftaaldarinnar á íslandi, er
komið út. Er það um rithöfunda
þeirra tíma, og meginkaflarnir
urii Arngrím lærða og Guðbrand
biskup. -— Jafnaðarmsffinafélag
íslands hefir gefið út Rök jafn-
aðarstefnunnar eftir Fred Hcnd-
erson. —- Árni Árnason lælcnir i
Dölum hefir gefið út lítið kver
sem nefnist Fjórtán dagar hjá
afa. Flytur það hreinlætis- og;
hollustureglur handa börnum, i
mjög aðgengilegum og laðandi
búningi. — Þá er og komin út
hin fyrsta islenska leynilög-
reglusaga, Húsið við Norðurá
eftir Einar skálaglam, sérpvent-
un úr Alþýðublaðinu.
Dánarfregn.
Egill Jacobsen kaupmaður
andaðist hjer í bæ á fimtudag.
Var fráfall hans riijög sviplcgt.
Meiddist hann á höfði við lik-
ainsæfingar og mun blæðing í
heilann hafa orðið honum að
bana. Hann var danskur að ætt.
en kom hingað til lands 1902,
22 ára að aldri. Vann hann vin-
sæll maður og duglegur og ev að
honum mikil eftirsjá.
Frá Vestmannaeyjum
er simað: Byrjað er á lagn-
ingu vegar úr kaupstaðnum suð-
ur í Stórhöfða. Ríkissjóður
leggur 15,000 krónur til vega-
lagningarinnar þetta ár. — Kola-
legsið horfir lil vandræða fyrir
bæjarbúa. Eina vonin, að
Reykjavik eða hiriir kaupstað-
irnir geti miðlað Vestmannaeyj-
um kolum. — Heilsufar er gott
í Eyjum.
Frá Seyðisfirði
er símað 14 þ. m.: Jón Krist-
jánsson frá Skálanesi andaðist
í nótt. — Vcðrátta er vetrarleg.
Hefir snjóað hér síðan um helgi.
— Síldarvart hefir verið hér þar
til um hélgina síðustu, en ekki á
suðurfjörðunum. —- Þorskvciði
er nokkur á Austfjörðum, þeg-
ar gæftir eru. — Slátrun er iokið
að mestu. Mun mega teljast i
meðállagi eða svipað og í fyrra.
Frá fsal'irði
er símað l(i. þ. m.: Þingmaður
Norður-lsfirðinga hélt þjóðmála-
fund í Bolungarvík í fyrradag.
Gerðu fundarmenn eindregið
góðan róm að máli hans. Á fund-
inúin voru samþykt mótmæli
gegn útgerðarleyfi Færeyinga til
ítala. Taugaveiki er enn
komin upp hér á Isafirði og hafa
tveir veikst nýlega og grunur
liggur á um að fleiri hafi veikst.
— Smokkvciði er talsverð i
Djúpinu og þorskafli ágætur
þegar gefur á sjó. — Iíjötverð er
hér kr. 1.10 kg. til 1.20 kg. —-
Unglingaskólinn á ísafirði var
settur í gær, og eru báðar deild-
ir fullskipaðar og aðsókn meiri
að skólanum en hægt er að sinna.
Landsmálafundir.
allmargir hafa verið haldnir ,
hjer í bæ og i nærsveitum undan- I
farið. Austur yfir fjall hafa m.
a. farið af hálfu íhaldsmanna
ráðherrarnir báðir, Einar Arn- |
órsson próf.ssor Árni Jónsson
frá Miila alþm. og Magnús Jóns-
son alþm.
Anðkent af mjer. B. St.
Prentsmiðjan Gutenberg.