Vörður - 30.10.1926, Qupperneq 1

IV. ár.
Keykjaviit 3<>. okt. l{£2<i.
45. blad.
Afgreiðslu- og inn-
heimtumaður
Ásgeir Magnússotí
kennari.
I Rttstjóri og ábyt'gð'
armaður
Kristján Alberfson
Túngötu 18.
feð--------31
0
Uígefaadi: Miðstjórn Ihaldsflokksins.
Berges-mál ö.
f sumar var skýrt t'rá því hjer
í blaðinu, að norska Stórþingið
hefði ákveðið að stefna Berge
fyrv. forsætisráðherra og ráðu-
neyti hans fyrir ríkisrjett vegna
hjálpar þeirrar er stjórnin veitti
Handelsbanken í Osló bak við
þingið og í heimildarleysi meðan
fjárkreppan var verst i Noregi
Myndin yfir þessum linum er
af fyrsta fundi ríkisrjettarins, en
hann skipa 26 lögþingsmenn og
!) hæstarjettardómarar. Ríkis-
rjetturinn kémur saman í fund-
arsal lögþingsins.
Rannsókn málsins hefir enn
Jeitt fátt nýtl í ljósi. Hinir á-
kærðu ráðherrar virðast hafa
fært að þvi sterk rök, að ef
Handelsbanken hefði verið lát-
inn loka 1923, eftir að tveir aðr-
ir gjaldþrota, þá hefði það haft
þau áhrif á lánstraust Norð-
manna út mn heim, sem fjár-
hag þeirra hefði getað stafað
voði af.
ÍÞRÓTT ÍÞRÓTTANNA.
Eius oj< lesendur blaðsins vœntan-
lcgu niuna, lofaði jeg í fyrra að geta
þess, þcgar fyrstu konunni tækist að
synda yfir Ermasund. Og er meiri á-
stæða til ]>ess að efna ]>að loforð, ]>ar
sem vikublöðirv hafa varla minst á
|>au heimsmerku tiðindi, og hafa ]>ó
Gertrude Ederle.
fimm sundgarpar lcyst l>essa sund-
þraut af liendi i suinar.
Bandarikjakonan, Gertrude Ederle,
sem jeg vil nefna Geirþrúði, hefir
i mörg ár verið talin ein af fremstu
sundkonum heimsins. Hún var meðal
þeirra sundmeyja er Bandarikja-
menu scndu á síðastu og næst síð-
ostu Ólympþileiki. Jeg sá Geirþrúði
á Ólympiuleikjunum i Andwerpen
1920; tók liún þar þátt i sprettsundi.
Hún svam ameriskt skriðsund (crawl)
prýðilega, enda hlaut liún þar verð-
laun á 100 stikum. Mjcr virtist sund-
tök liennar vera jafn tilþrifamikil og
Kahanameku, þess, er vann 100 stiku
karlasundið. Geirþrúður er karlmann-
)ega vaxin; meðal há, sterkbyggð og
nokkuð þrekin.
í fyrra (10. júni) synti Geirþrúður
á milli Sandy-Hook-höfða og New-
Yonkborgar (vegalengdin er 21 ensk
míla) á 7 kl. stundum 11 min. og 32
sek., og vnr það á skemri tíma en
nokkrum bafði áður tekist ]>að. Eftir
þessa sundraun, yar alment álitið þar
vestra, að Geirþrúður mundi geta
synt yfir Ermasund. Með aðstoð góðra
manna fór liún til Norðurálfunnar,
og gerði tvær tilraunir til að synda
yfir sundið, en tókst ekki, þrátt fyrir
dugnað sinn. Héldu þá margir, að hún
mundi ieggja árar í bát, bæði vcgna
fjárskorts, og þess, bve hún var ung
Sundleið G. Ederle.
(þá 17 ára) og óhörðnuð til slíkrar þol-
raunar. En það fór á annan veg; hún
fjekk lán (5000 dali hjá auðmanni), og
eftir það var henni ekkert að vanbún-
aði að freysta þessa þolsunds á ný;
lnin hafði og reynsluna að baki sjer
frá árinu áður.
Geirþrúður hóf sundið 10. ágúst frá
Frakklandi (Cap Grize-Nes). Hún lagði
hratt af stað, og vegnaði vel á leiðinni;
enda var húri með afburðum heppin
>»eð veður og strauma, að þvi er cr-
lend blöð scgja. Má sjá af meðfylgj-
andi linuriti yfir sundleiðina, að svo
hefir og vcrið. Sundleið hennar er til-
tölulega hein, en venjulega bera
straumar sundmanninn, svo af leið, að
sundleiðin likist einna mest stafnum
M, og verður sundið ]>á vitanlega
lengra og erfiðara, en annars myndi.
En ]>ó hún haf'i verið heppin nð ]>cssu
leyti, þá var töluverður öldugangur
er leið að sundmörkum; 20 feta háar
voru byigjurnar. En alt fór vel nð lok-
um, og hún var aðeins 1} kl. stundir
og 39 min. á leiðinni, og var það nýtt
met. Geirþrúður var óþjökuð að sjá er
hún steig á land, engihn af fyrirrenn-
nrum hennar (fimm) höfðu synt yfir
sundið á jafnskömmum tíma og Geir-
þrúður. Er liún sannarlega vel að
lieimsfrægð sinni komin, fyrir þetta
sundmet sitt.
Það var brcski sundkappinn, Wil-
liam llurgess, sem æfði Geirþrúði, og
lagði á ráðin, livenær best væri að
leggja af stað. Hann liafði lika reynsl-
una, þvi 19 sinnum hafði hann reynt
þolsundraun þessn, áður en honum
tókst liún.
f sumar liafa óvenjumargir reynt að
synda yfir Ermasund; og hefir það
borið þann árangur, að aldrei hafa
fleiri sundgarpar lokið þessari und-
raun á sama ári, als fimm. Gcirþrúð-
ur var sú fyrsta; ]>á frú Carlson dönsk
að ætt (28 ára að aldri og 2ja barna
móðir). Hún var á lciðinni 15 kl.
stundir og 38 min. Maður hennar var
leiðsögumaður í fylgdarbátnum. Hinn
þriðji var Þjóðverji, Wicrkötter, að
nafni, á 12 kl. stundum og 42 mín.
Næstur var frakkinn, Georg
Xfichcl á 11 kl. stundum og 5 min., og
er það met. Lestina rak Englendingur,
að nafni Leslie Norham Dereham, á
13 kl. stundum og 56 mín., og hlaut
hann 1000 sterlingspunda verðlnun, er
L
Þjóðmál.
I. Landkjör.
Yörönr gat þess í sumar, að
óvíst væri hvort landskjör þyrt'ti
að fara fram í haust, að orka
þætti tvímælis um, hvort ákvæði
laganna heimiluðu að varakjör-
hrjef yrði gefið þriðja manni
þess lista, er Jón Magnússon
hafði verði kosin á — úr því
að annar maðurinn var látinn,
Sigurður Sigurðsson ráðanautúr.
Merkir lögfræðingar töldu
heimilt að gefa þriðja mannin-
uin kjörbrjef (og vafalauSt hai'a
höfundar laganna ætiast til þess
að svo yrði gert, ef eins stæði á og
í sumar). Hins vegar var svo
hörmulega gengið frá ákvæðum
laganna um varamannskjörbrjef,
að horfið var að því, að láta
kosningu fara fram á einum
þingmanni um land alt.
Það er augljóst, að hreyta
verður lögunum um landkjör.
Það má aldrei geta komið fyrir
aftur, að stofnað sje til kosn-
ingu um land alt til þess að
kjósa einn fulltrúa í Efri deild.
Slík kosning bakar ríki og
landsmönnum óhæfilegan kostn-
að, beinar og óbeinar.
En væri ekki jaínframt á-
stæða til að fara að taka til í-
hugunar, hvernig landkjörsfyr-
irkomulagið í heild sinni hefir
revnst? Hverja kosti og hverja
galla það hefir — og hvort vert
sje að það haldist?
Ritstjóri þessa blaðs fær ekki
sjeð, að það skipulag hafi neina
kosti ,að kjósa fjórða hvert' ár
þrjá fulltrúa til Efri deildar, og
það með þeim hætti, og allir
kjósendur innan 35 ára aldurs
sjeu sviptir rjetti til þátttöku i
þeirri kosningu. Þetta fyrir-
enskt blað hafði lieitið þeim Breta,
sem gæti synt yfir Ermasund á skemri
tirna en Geirþrúður. Sundmenn undu
þvi hálf illa, að kvenmaður skyldi
hafa synt á skcmstum tima á milli
Englands og Frakklands, og má vera
að kappið liafi þessvegna verið meira
í sumar en áður, að synda yfir sund-
ið. Á meðal þeirra sem reyndu i sum-
ar voru tveir Norðmcnn: Farslad og
Thorsen; en hvorugur þeirrn komst
alla leið, voru báðir ólieppnir með
veður og strauma eins og fleiri.
Ymislegt hafa mcnn sjer til afþrcy-
ingar, er ]>eir leggja i slika þolsund-
vaun. Altítt er að liljóðfærasláttur sé
í leiðsögubátnum sundköppunum til
skemtunar. Breska sundkonan M.
Gleitze ljct sjer þó ekki nægja minna
en heila hljómsveit til að ljctta sjer
sundið á leiðinni, en henni tókst þó
ekki að ná markinu.
Það þykir cigi enn fullreynt, hve
hægt sjc að synda á milli Englands og
Frakklands á skömmum timn. í Bandn-
rikjunum liafa inenn látið sjer þau
orð um munn fara, að ef Weismuller,
mesti sundkappi þeirra, reyndi þolsund
þetta, myndi liann eigi verða lengur á
leiðinni en 7 kl. stundir. — Jeg held
þeir ættu að lofa honum að reyna.
Fyrsta vetrardag.
Bennó.
komulag er óhæfilega kosnað-
arsamt, auk þess sem það er
ranglátt og ekki á viti bygt að
gera körlum og konum á aldr-
inum milli áttræðs og níræðs
hærra undir höfði nm áhrif á
þjóðmál, en fólki sem er í fullu
fjöri og ber hita og þunga dags-
ins í starfslífi þjóðarinnar.
En höfuðókostur landkjörsins
er þó vafalaust sá, að það flyt-
u r foringja flokkanna úr Neðri
deild og up]> i Efri deild. Flokk-
arnir skipa vinsælustu og þjóð-
kunnustu mönnum sínum efst-
um á landskjörlistana, til þess að
afla þeim svo mikils fvlgis sem
frekast er hægt — og byrja á
foringjunum. Heimastjórnar-
menn kusu Hannes Hnfstein og
Jón Magnússon inn i Efri deild,
Sjálfstæðismenn Signrð Eggerz,
Framsóknarmenn Jónns frá
Hriflu, íhaldsmenn Jón Þorláks-
son og Jafnaðannenn Jón fíald-
vinsson.
En hinsvegar eiga foringjar
í'lokkanna að rjettu heima í
Neðri deild, sem cr höfuðmál-
stofa þingsins. Og sjerstaklega
kemur það sjer illa fyrir stjórn-
arandstæðinga á hverjum tima,
el' foringjar þeirra eiga ekki
málfrelsi i þeirri deild þingsins,
sem er áhrifameiri um öll stór-
mál og þar sem höfuðviðureign
flokkanna að jafnaði fer fram.
Það sem hjer er sagl um land-
kjörsfyrirkomulagið, er ekki sagt
i nafni þess flokks, sem að
Verði stendur, þvi lil breytinga
á því hefir hann enga al'stöðu
tekið.
En áslæða virðist til þess að
hefja umræður um, hvort heppi-
legt þyki að landkjörið haldist,
eða hverfa skuli að því skipulagi,
að allir þingmenn sjeu kosnir
i einu og lil jafnlangs tima.
II. Iíosningarnar.
Enda þótt margir bjartsýpir
íhaldsmenn hafT' talið nokkra
von á algjörum sigri B-listans
hjer i Reykjavík, þá mun þó all-
ur þorri manna hafa talið víst,
að svo mundi fara, sem raun
varð á, að hvor listanna kæmi að
einum manni. Ekki þarf að efa,
að þessi vissa hafi dregið meira
úr kjörfundarsókn þess flokks-
ins, sem sterkari var og örygg-
ari um kosningu fyrsta manns
á sínum lista og að atkvæða-
munur flokkanna hafi því orðið
minni en annars hefði mátt gera
ráð fyrir. Ihaldsmenn hafa þó
alla ástæðu til þess að vera á-
nægðir með úrslitin. Ef kjósa
héfði átt 4 menn í stað tveggja,
þá hefði listi þeirra komið að
3 mönnum og er því ekki að efa
hvernig kosningarnar i Reykja-
vik muni fara að liausti.
Við landkjörið í sumar varð
það bert, að Framsóknarflokk-
urinn er hættur að vaxa, þrátt