Vörður - 30.10.1926, Qupperneq 2

2
V O R Ð U R
i'yrir alarharða baráttu gegu
stjórninni á síðustu árum. En
kosningar þær, sem nú hafa far-
ið fram í tveim bændakjördæm-
um, spá þó enn ver fyrir framtíð
flokksins, en landkjörið í sum-
ar.
Að vísu náði frambjóðandi
flokksins kosningu i Dölum, af
j)ví að þrír voru í kjöri. En bæði
í Dölum og á Rangárvöllum hef-
ir fjdgi flokksins minkað stór-
um. 1923 fjekk framhjóðandi
flokksins í Dölum, Theódór
Arnbjarnarson, 314 atkvæði, nú
l'ær Jón Guðnason 271 atkv. 1923
fengu þeir Klemcns Jónsson og
Gnnnar Sigurðsson (»51 og 623
atkv. á Rangárvöllum — nú fær
Jakob Lárusson 361 atkv. — en
fylgi Eihars Jónssonar er aftur
svipað og fvlgi fhaldsmanna var
við síðustu kosningar í jíessu
kjördæmi.
Þessar tölur tala sldru máli
um hnignun flokksins. Blekking-
ar Timans hafa reynst ónýtar,
bændur hafa ekki traust á for-
kólfum Framsóknar og gerast
nú fráhverfir flokknum.
Því j>ess her vel að gæta, að
hjer er um að ræða flokks ósig-
ur, en ekki persónulegan ósigur
frambjóðenda Framsóknar. Ef
vjer viljum skilja til fulls, hvern
ósigur ílokkurinn hefir heðið á
Rangárvöllum (þar sem hver
einasti kjósandi lifir á landbún-
aði), þá má ekki gleyma j)ví, að
síra Jakob Lárusson er góður
maður og gegn, vinsæll prestur og
Jrábær ræðumaður. Hann hefir
vafalaust fengið alt það fylgi,
sem Framsókn átti nokkra von
á á Rangárvöllum. En fylgi
ílokksins hefir minkað — stór-
minkaðI
Framsókn er í minni hluta i
Dölum. Jón Guðnason fellur við
næstu kosningar. Og að ári
Mannkynið á að baki sjer
langa og dýrkeypta reynslu af
tortrygninni og hatrinu milli
þjóða heimsins. Núlifandi kyn-
slóðuin er í fersku minni hin síð-
asta ógæfa, sem jæssar tilfinn-
ingar leiddu yfir mannkynið. En
hins vegar þykir sýnt, að aðferð-
ir mannanna til drápa og eyðing-
ar*muni á kon*andi tímum talca
þeim „framförum“, að enginn
fái nú gert sjer nema ófullkomna
hugmynd uni þá bölvun, sem
)>jóðarhatrið kann að eiga eftir
að steypa heiminum í, of ekki
tekst að vinna bug' á því.
Það er þvi augljóst, að eitt af
mestu viðfangsefnum vorra tíma,
er að stofna til sátta og sam-
vinnu ineð þjóðunum, að efla
kynningu þeirra og vinfengi.
Þetta skilja hinir víðsýnústu
stjórnmálamenn og forustumenn
])jóðanna. Þeim er ljóst, að ekk-
ert getur trygt frambúðarfrið á
jörð vorri nema sigur þeirrar
viðleitni, að gera þjóðir heimsins
að heild - ekkert nema J)að eitt,
að sú hugsun, sem felst í orðinu
mannkijn, verði að lifandi veru-
leik í vitund einstaklinga og sam-
vinnu þjóða.
Hin mörgu mót og þing, skoð-
ana- eða sljettabræðra frá ýms-
um löndum, sein mjög tíðkast á
senda Rangæingar tvo Ihalds-
menn á þing.
Þetta iná hvorttveggja telja
víst eftir kosningarnar um síð-
ustu helgi.
Yfirleitt hafa aukakosning-
arnar á þessu ári sýnt það, að
Framsóknarflokkurinn á það
víst, að verða fámennari á þingi
eftir næsta haust, en hann nú er.
III. Samtök um afurðasölu.
Eins og kunnugt er, hefir
hagur togaraútgerðarinnar staðið
með litlum hlóma á síðastliðnu
ári og mörg fjelögin tapað. Nú
hal'a togarafjelögin hjer í bæ
myndað með sjer samtök um af-
urðasölu á fiski og falið H.f.
Kvcldúlfi að annast hana að öllu
leyti ineð aðstoð fjögurra út-
gerðarmanna: Jes Zimsens, Jóns
Ólafssonar, Magnnsar Blöndahls
og Ólafs Gislasonar. Það er til-
gangur samtakanna, að reyna að
hindra áframhaldandi verðfall á
ísl. fiski, en jafnframt gera
menn sjer vonir um, að samtök-
ununi megi takast að hækka
verðið. Hins vegar eru þau á
engan hátt til jiess gerð, að ýfast
við hina útlendu kaupendur ísl.
sjávarafurða.
Þessi samvinna útgerðamanna
ber vott um þroska stjettarinnar
og verður væntanlega upphaf
nýrrar tilhögunar um sölu ísl.
fiskjar. 1 þeim löndum þar sem
haldið er fast við frjálsa versl-
un, er sú stefna óðum að ryðja
sjer til rúms, að framleiðendur
hal'i með sjer samtök um sölu
afurðanna, og velji til þess menn
úr sínum hóp, að annast hana.
Samkvæmt skírslum frá
Gunnari Egilson hefir verð á ísl.
fiski í Spáni hækkað töluvert
síðustu dagana. Útgerðarmenn
hjer í hæ telja, að ekki sje því
að treysta, að jiessi verðhækkun
voruin dögum, eru einn þáttur
í tilraun þjóðanna til þess að
vingast hver við aðra og hefja
samvinnu. Þó að fæst þessara
þinga hafi nokkurt vald, sem um
inunar, þó að þau eigi sjaldan
frumkvæði að inerkum fram-
kvæindum, ])ó að sainþyktir
þeirri sjeu el' lil vill flestar
fljótar að gleymast — ])á væri
þó rangt að álykta af því, að
gildi þeirra mvndi lítið og áhrif-
in skammvinn.
Þau eru leiðtogum stjetta,
flokka og merkra hreyfinga
gagnlegur skóli, þar sem sjón-
hringur þeirra víkkar, ]>ar sem
þeir læra að hugsa í senn þjóð-
lega og alþjóðlega .Andi og hugs-
unarháttur heimsborgarans á
griðastað og málfrelsi á þessum
þingum og enginn fær sjeð út
yfir áhrif ]>eirra. Þau eru eitt af
áhlaupum mannkynsins á kín-
verslui múrana, sem enn risa
foldgnáir á öllum landámærum
og varna því, að þjóðirnar sjái
hver yfir til annarar, skilji skyld-
leika sinn og breyti um hætti í
viðskiftum sínum.
í vor bárust blaðamaunafjelagi
Islands boð að senda lulltrúa á
norrænt blaðamannaþing er
halda skyldi í Malmö í Svíþjóð
haldist. Því orsök hennar er sú,
að litlar fiskbirgðir eru nú í bili
í Spáni, vegna þess að örðuglega
hefir gengið undanfarið að fá
nægan skipakost til flutninga, og
stafar það af kolaverkfallinu i
Englandi. Hinsvegar eru nægar
birgðir fiskjar í framleiðslulönd-
unum.
Kringum land
á Skallagrími.
.leg gat þess í „Verði“ í fyrra
sumar, að jeg' hefði verið á
,,Skallagrími“ austur við „Horn-
in“ síðustu vikuna af apríl, en
vart komist austur á „Hvalsbak“,
þ. e. á hin iniklu vormið togar-
anna fyrir austan Berufjarðarál,
á hinu víðlenda Breiðdalsgrunni,
en þangað lang'aði mig að koma.
úr því að jeg hafði verið á
„Bankanum" (þ. e. Selvogs-
banka) og á „Halanum“ og auk
þess kynt mjer hin góðu fiski-
svæði, grunninn út af Hornun-
um og Lónsvík, Stokksnes-
grunn og Papagrunn, sem jeg
hefi leyft mjer að skíra þau.
Beinasta leiðin til þess að full-
nægja þessari löngun minni var
sú, að „ráða“ mig á „Skalla-
grím“. Á lionum eru ýinsir fast-
ir menn, sem altaf eru sjálfsagð-
ir að ganga fyrir öðrum, sem eru
nokkurskonar aðskotadýr. Jeg
tel mig til þeirra föstu, og. þarf
því ekki annað en að tilkynna
skipstjórá, að nú þóknist mjer
að vera með eina útivist, og þá
er svarið: velkomið. Jeg er orð-
inn svo vel kyntur um borð, að
það er ekki talið neinum vand-
kvæðuin bundið, að hafa mig
með, er álitinn fær í flestan sum-
arsjó, stend óstuddur i miðlungs-
12. -15. ágúst í suinar, og á al-
þjóðaþing blaðamanna, er standa
skyldi í Genf 14. -18. sept. Var
ráðið að þiggja bæði boðin og
tóksl jeg á hendur að sitja þing-
in sem fulltrúi fjclagsins.
I. Norræna blaðamannaþingið.
Norrænt blaðamannaþing var
fyrst háð í Osló 1899, þá i Ivaup-
mannahöfn 1902, en hið þriðja
í Helsingfors 1922. Á því þingi
var samþykt að bjóða blaða-
mönnum hins sjálfstæða íslands
framvegis þátttölui í norrænum
blaðamannaþingum.
Þingið í sumar var hið fjórða
i röðinni. Sátu það um 200 full-
trúar og var þátttakan svipuð
l'rá fjórum stærri Norðurlanda-
þjóðunum, en jeg eini íslend-
ingurinn.
Fundirnir voru haldnir í ráð-
húsinu í Malrnö og blöktu nor-
rænu fánarnir fimm fyrir utan
höfuðinngang þess meðan þingið
stóð.
Þingsetningin fór frain í há-
tíðasal ráðhússins og hófst með
því að landshöfðinginn i Skáni
og borgarstjórinn i Malmö buðu
gestina veíkomna. Þá töluðu
einn fulltrúi frá hverju landi, og
tók eg til máls, er röðin kom að
íslandi.
Jeg hóf ræðu mína með því
að þakka hlaðainönnum l'rænd-
þjóðanna fyrir að þeir í orði og
gerð hefðu virt sjálfstæði Is-
lands við fyrsta færi kem þeiin
veltu, er ekki ratalegri en lærð-
ir inenn yfirleitt, borða mat minn
með sæmilegri lyst og sef eins
og steinn.
Jæja, eitt sinn i vetur tilkynti
jeg skipstjóra hátíðlega, að jeg
ætlaði að verða með í fyrsta
„Hvalsbakstúr" á vorinu og
var svarið, samkvænit því sem
fyr er greint, þetta eina: velkom-
ið. Það varð þó eklu beint fyrsta
ferð „Skallagríms" austur, því
að hann hafði komist austur að
„Hornunum“ í byrjun maímán-
aðar og hrept einmitt a heim-
leiðinni þetta fallega veður,
sunnudaginn næstan fyrir lok,
þegar veturinn loksins áttaði sig
eftir að hafa alveg gleymt sjer
og' leikið sumar mánuðum sam-
an, og reyndi að bæta úr van-
rækslu sinni með því, að hella yf-
ir oss, vesalings Sunnlendinga,
svo mögnuðu illviðri i 2. viku
sumars, að það gat talist sæmilegt
sunnlenskt vetrarveður, jafnað
niður á heila viku; það var eins-
konar „kondenserað“ vetrarveð-
ur, kastað framan í mann og bar
því meira á því, sem veðrið und-
anfarið hafði verið hreinasta
sumarveður, með hálflaufguðum
trjám í görðunum og maðka-
flugu i fullu fjöri. En „engin
ósköp standa lengi“, segir mál-
tækið, og þessi ósköp voru á enda
á mánudaginn. „Skallagrimur“
var þá kominn inn, og skipstjóri
tilkynti mjer, að á þriðjudags-
kveldið vrði farið út aftur og
stóð það heima, að þriðjudagur-
inn var einmitt hinn fornfrægi
sunnlenski hátiðisdagur, loka-
dagurinn (11. maí), og fyrir mig
var hann nú sjerstakur lokadag-
ur, þar sem jeg afhenti þá prent-
smiðjunni síðustu línurnar af
fiskabókar-handriti mínu. Ann-
ars er nú ekki mikið eftir af loka-
deginum gamla, einkum í
gafst. Síðan talaði jeg um ísland
og Norðurlönd.
Að lokum sneri jeg máli inínu
til Svíanna, fór loflegum orðum
um menningu þeirra, og vottaði
þeim ást íslendinga á sænskri
sögu og sænskum anda. Jeg kvað
eitt af stórskáldum íslands hafa
ort fagurt kvæði til Svía og vildi
jeg nú að lokum heilsa þeiin á
niinni eigin tungu með því að
að mæla fram fyrsta erindi
þessa kvæðis. „Það er ort á raáli,
sem fæst vkkar skilja, — cn sú
tunga, sem nú heitir íslenska,
var einu sinni mál allra nor-
rænna manna. Enginn mun kalla
þessa tungu óboðinn gest, þó að
raust hennar heyrist lijer sem
snöggvast á norrænu þingi“.
Þegar jeg hafði mælt þessi orð
var hrópað „Bravó!“ víðsvegar
úr salnum og jeg hæði sá og
heyrði í þögninni, sem á cftir
fylgdi, hvernig menn biðu þess
með ríkri athygli að la að heyra
hvernig norrænt mál hljómar af
vörum þeirrar þjóðar, sem ein
hefir varðveitt það. Jeg flutti
svo fyrsta erindið af kvæði
Matthíasar Jochumssonar, eins
vel og jeg gat og (að þvi er mjer
sjálfum fanst á eftir) með hæg-
látri og tilgerðarlausri lotningu
fyrir mínu móðurmáli:
Þú söguríka Svíabygð,
með sigurfrægð og hetjudygð
og málmi skærra mál!
Þú goðum vígða Gautaslóð,
þú Gústafs prúða snildarþjóð!
Tvö blaöamannaþing.
Reykjavík, því að hæði hafa tog-
araveiðarnar ruglað þar öllu
samán og svo þylcir mönnurn
ekki mikið „púður“ í þvi að'
halda lokadaginn heilagan npp á
Spánarveig, Egils-öl og annað
þaðan af bragðminna.
Þessi fornmerki dagur rann'nú
upp með austan-þýðvindi, sem
gerði sumarsnjónum svipuð skil
og snjóætan (der Schneefresser)
þ. e. fjallaþeyrinn í Alpafjöllun-
um vetrarsnjónum þar á vorin:
hreytti honum i gufu áður en
hann næði að hráðna og það stóð
heim, að síðasti snjórdíllinn var
að hverfa úr garði mínum (þar
höfðu verið metraháir skaflar á
sunnúdaginn) þegar Guðmund-
ur skipsstjóri kom til mín á leið-
inni til skips, kl. 7 um kveldið
og tók mig með sjer, til þess að
vera viss um að jeg færi ekki á
neitt lokadagsslangur um kveld-
ið, í stað þess að gera skyldu
mina-og fara í skiprúmið, og til
frekari tryggingar fylgdi Anna
dóttir mín okkur á- leið, þar til
komið var fram hjá öllum freist-
andi stöðum, að Söluturninum
meðtölduin. Hann gat reyndar
verið freisting fyrir skipstjóra,
hefði hann þurft að „forsýna“
sig ineð neftóbak til ferðarinnar,
en mín freistaði hann ekki, því
að jeg brúka ekki tóbak í neinni
mynd; annars gefur höfuðborg-
in manni ókeypis í nefið þar
skamt frá, i króknum góða við
lækjarrósinn þar sem hún hefir
]>essa fyrirmyndar bakteríuklak-
stöð, sem ungar út biljónum af
bakterium, er framleiða brenni-
steins vatnsefni i svo stórum
stýl, að það nægir til þess að
fylla nef allra Reykvíkinga með
lágsjávuðu. Nú var hásjávað og
því lítið um „í nefið“ og hilti
brátt undir „Skallagrím“, þar
sem hann lá ferðbúinn, en frem-
Þín harpa syngur sólarljóð
en sigurorð þitt stál!
Það hefir áður verið sagt frá
þvi hjer í blaðinu, að fjölmörg
norræn blöð hafi getið þess, að
orðum mínuni hafi verið tekið
með mciri fögnuði en nokkurri
annari ræðu, sem flutt var við
þessa athöfn. Jeg rifja þetta ekki
upp til þess að raupa af
því, heldur til þess að skýra
þann fögnuð sem greip þing-
heim eftir ræðu mína. Menn
klöppuðu ekki fyrir mjer eða
orðum minum -— heldur fyrir
íslandi, fyrir hinni l’ámennu,
fátæku'frændþjóð norður í höf-
iim, sem hefir slcapað og varð-
veitt menningu við verri k jör en
nokkur önnur hvit þjóð, fyrir
hinum fornfrægu heimkynnum
norræns anda og norrænnar
tungu.
Jeg flutti ræðu mina á döhsku,
eins og við landar tölum hana,
með sterkum íslenskum, norð-
ur- norrænum málhreim. Jeg
skal láta þess gelið að gainni
mínu, að ýmsir Norðmenn, Svi-
ar og Finnár sögðu að mín
danska ljeti betur í eyrum
þeirra, en danska sú, er Danir
tala — og að þeim fyndist, að
dönsku ætti að tala eins og jeg
hefði talað hana!
Það er ógjörningur að rekja
lil nokkurrar hlítar meðferð
þeirra ínála, er þingið tók á dag-
skrá, enda skifta mörg þeirra ís-
lenska lesendur lítið. R.ætt var