Vörður - 13.11.1926, Blaðsíða 4

4
V Ö R Ð U R
V
VÖRÐUR
kemur út A laugardögum.
Ritstj órinn :
Kristján Albertson,
Túngötu 18. — Sími: 1961.
Afgreið sla n :
Hverfisgötu 21.
Opin 10—12 árd. — Sími: 1432.
Verð: 8 kr. árg.
Gjalddagi 1. júlL
Góð bók.
Hundrað hugvekjur til kvöld-
lestra eftir ísleiíska kennimenn.
Útg. Prestafjelag íslands, Rvík.
Það var sannarlega þörf á
slíkri bók sem þessari og raun-
ar undarlegt, að eigi skuli fyrir
löngu hafa verið bætt út þeim
tilfinnanlega skorti á kveld-
lestrabók, sem svo lengi hefir
verið í landinu. Hugvekjur Pjet-
urs biskups þóttu góðar á sinni
tíð, en falla fólki nú eigi sem best
í geð. Svo komu „Prestahugvekj-
urnar“ 1883 og urðu mjög vin-
sælar, en þær hafa lengi verið
ófáanlegar. Seinna (1913), gaf
Sigurbjörn Á. Gíslason út hug-
vekjusafn sitt „Góðar stundir",
seni eru aðeins 30 að tölu, og að
mestu þýðingar úr erlendum
málum. Það er ágætt safn, en nær
of skanunt. Það sem veldur
drættinum með nýtt hugvekju-
safn, er líklega einkum það, að
menn vissu að húslestrar (eða
heimilisguðsdýrkun) voru svo
víða lagðir niður, en mín sltoð-
un er, að vöntun á hentugri bók
hafi enn meira stutt að niður-
lagningu kveldlestranna, því að
þótt fólki sje sagt, og það með
rjettu, að nota megi kafla úr
ritningunni sjálfri til heiinaguðs-
þjónustu, þá eru íslendingar, því
miður, óvanir iðulegum lestri
hennar, svo að þeirri góðu venju
þarf að koma inn hjá þeiin, áður
en búast megi við að biblían
verði alment notuð til slíkra
hluta. Þrátt fyrir alt þetta, eru
þó enn til fjölda margir menn,
sem vilja halda uppi húslestrum
og þá kemur þessi nýja bók
sannarlega í góðar þarfir, og hún
getur orðið til þess, að glæða ú ný
hugann á heimilisguðsdýrkun í
landi voru.
Enn sem ltomið er, hefi jeg eigi
lesið alt þetta nýja hugvekjusafn
spjalda á milli, en fjöldamargar
hugvekjur til og frá um bókina
hefi jeg lesið með athygli og get
gefið þeim yfirleitt þann vitnis-
burð, að þær sjeu allar uppbyggi-
legar. Að visu eru þær alls eigi
allar jafnar að gæðum, sem eng-
in von er heldur til, en góðar eru
þær allar og guðrækilegar. Þótt
eigi sjeu þær hver og ein jafnt
hálúterskar í anda, þá virðast
mjer þær allar vel kristilegar og
vekjandi. Ágætt er það, að við
hverja hugvekju er bent á sálma
þá í Sálmabókinni, sem eiga við
efnið. Yfirleitt eru hugvekjurnar
hæfilega langar og lausar við ó-
þarfamælgi. En á því undrar
mig, hve fáir prestar hafa orðið
til þess að senda hugvekjur i
safn þetta. Einungis 58 talsins.
Það sýnir daufan áhuga á mál-
inu. Af öllu safninu á biskupinn
sjRlfur 10 hugvekjur, eða tíunda
hlutann af allri lieildinni.
Málið á bókinni er yfirleitt
gott og íslenskt, en samt er það
eigi jafngott á öllum hugvekjun-
um. Illa kann jeg og margir
fleiri með mjer, við það, hjá
sumum, einkum yngri höfundun-
um, að nota jafnan tvítöluorðin
„við“, „okkur“ o. s. frv., fyrir
„vjer“ og „oss“. Það er vitleysa
að segja, að forna fieirtalan sje
aldauða í nýislenkri tungu. Eigi
einu sinni úr talmáli er þetta
liorfið að fullu þannig, að tví-
talan gamla sje alfarið komin í
stað fleirtölu. En svo eru orðin
„vjer“, „oss“, „vor“ o. m. þeirra
algeng í bókmálinu og því
með góðu lífi þar. Málið verður
of hversdagslegt og tapar stór-
lega í hátíðleik sínum, í hverri
ræðu, við þessa nýtísku. Nokkuð
líkt er að segja um þá rittisku
sumra hööfundanna, að hafa nú-
tíðarhluttaksorð jafnan beyging-
arlaust, t. d. „í brennandi á-
huga“ f. „í brennandi áhuga“;
„á hverfandi hveli“ f. „á hverf-
anda hveli“. Málið verður tign-
arfyllra með því, að haldið sje
að fullu rjettum hueigingum, eft-
ir því sem frekast er unt. Þetta
er enginn hjegömi úr mjer ein-
um, og þótt svo væri, að jgg einn
segði þetta, þá gæti það verið
rjett fyrir því. En suma menn
vantar skilning á þessu.
Þá ættu prestar og að teinja
sjer rjettan framburð í ræðum,
enda er það auðgert í voru máli;
hætta alveg t. d. að segja
„habbði“ f. „hafði“, „kvítur“ f.
„hvítur“ o. s. frv., sem nú óprýð-
ir alt málfar sumra manna.
Stafsetningin á hugvekjusafni
þessu, er heldur góð eftir því,
sem ni'i gerist, en gæti i sumum
atriðum betri verið og rjettari.
Guðsorði hæfir fágað málfar i
öllum efnum.
Guðræknu fólki og trúuðu er
fagnaðarefni að þessari góðu
kveldlestrabók, og eflaust fær
hún góðar viðtökur hjá þjóðinni.
Helst vildi jeg að slík hugvekju-
söfn' yrðu þrjú að tölu, því að
eiginlega ætti húslestrar að tíðk-
ast hjá kristnu fólki alla virka
daga árið um kring, en kirkju-
ferðir eða prjedikanalestur að
vera sjálfsagður hlutur á öllum
helgidögum.
Jóhannes L. L. Jóhannsson.
Dýrtíðin.
Hagtíðindin birta skýrslu um
það, hvað allar nauðsynjar 5
manna fjölskyldu í Reykjavík
hafi kostað fyrir strið og hvað
þær ko.<li nú. Fyrir stríð er tal-
ið, að þær hafi kostað 1800 kr.,
í okt. 1925 5088 kr. en á þessu
liausti 4453 kr. Síðastliðið ár hef-
ir m. a. orðið 15% lækkun á mat-
vöruverði, er talið að byggingar-
kostnaður hafi hækkað um
GV2% á sama tíma en 6% árið
þar áður.
Nefnd
sú, sem skipa átti samkvæmt
lögum frá síðasta þingi, til að
gera tillögur um, hver mann-
virki skuli gera á Flóaáveitu-
svæðinu er nú skipuð. Hefir at-
vinnumálaráðun. skipað 2 nefnd-
armenn í þessa Flóanefnd, þá
Geir G. Zocga, vegamálastj., og
Valtij Stefánsson, en Magnús
Þorláksson bóndi á Blikastöð-
uin, var valinn í nefndina af
stjórn Búnaðarfjelags íslands.
Nefndin fer innan skamms aust-
ur yfir fjall.
Símabilanir
hafa orðið óvenjumiklar í
stormviðrunum um og eftir síð-
ustu helgi, sjerstaklega á Norð-
urlandi, þar sem fannkyngi hefir
verið mikið. Á Láheiði í Ólafs-
firði fjell snjóflóð og tók síma-
línuna á allstóru svæði. Víða hef-
ir ísing lagst á símaþráðinn og
valdið skemdum. Þannig fjellu
niður allar línur frá Sauðárkrók
austur að Hjeraðsvatnaós, og
brotnuðu margir staurar.
Mjólkurniðusuðuverksmiðjan
Snjóflóð.
Frá ísafirði er símað 9. þ. m.:
Afarmiklum snjó hefir hlaðið
niður á Vesturlandi. Snjóflóð
hafa fallið í Hnifsdal innanverð-
um og tekið simalínuna á milli
Hnífsdal og Bolungavíkur á
kafla. Finun hestar fórust í sama
flóði. Rckið hefir bryggjutimb-
ur í Alftafirði og vita menn ekki
hvaðan það muni ltomið, en
giska á, að snjóflóð liafi grand-
að bryggju á Hesteyri.
Vetrarf erða-bíl
einn mikinn, hefir vegamálá-
stjóri pantað nýlega, og er von á
honum hingað innan slcams. Bíll-
inn hefir afarsterka vjel. Er
hjólaútbúnaður hans lítt frá-
brugðinn venjulegra bíla. En bíll-
inn er þannig útbúinn, að hægt
er að hafa snjóplóg framan við
hann, til að ryðja mestu mjöll-
inni frá honuin og annan plóg
aftan í, til þess að jafna veginn
fyrir aðra bila.
Er áformað, að reyna með bil
Jiessum, að halda Hellisheiðar-
veginUm bílfærum í allan vet-
ur. Gerir vegamálastjóri sjer
góðar vonir um, að þetta megi
takast. Hafa bilar ,sem þessi,
reynst nothæfir til þess að halda
vegum akfærum víða í Noregi
og Svíþjóð, þar sem snjóþyngsli
eru að jafnaði fult eins mikil og
hjer. (Morgunbl.)
Brúarfoss
á liið nýja skip Eimskipafje-
lagsins að heita, efíir Brúarfossi
í Hítará á Mýrum. Hefir þá fje-
lagið skýrt skip eftir fossum í
öllum landsfjórðungum.
Sala Oddeyrinnar.
Svohljóðandi skeyti barst
frjettastofunni um það mál frá
Akureyrarblöðunum Degi og
íslendingi 5. þ. m.:
Fjölmennur borgarafundur
var haldinn í gærkveldi um sölu
Oddeyrar. — Kaupandinn er
Ragnar Ölafs^on. Það upplýstist
á fundinum, að sölunni hafði
verið haldið leyndri, en samn-
ingum haldið áfram við bæinn í
tvo mánuði eftir að sala til Ragn-
ars var um garð gengin. Eftir
hvassar umræður var feld með
108 atkvæðum gegn 91 svofeld
tillaga:
„Þar sem Harald Westergaard
málaflutningsmaður virðist nú
um nokkurn tíina liafa haft
bæjastjórnina eða bæjarsljórann
að leiksoppi með því að látast
vera að semja við bæinn uin
kaup á Oddeyrinni eftir að sala
til annars var fyrir nokkru full-
gerð, lítur almennur borgara-
fundur á Akureyri þannig á, að
eftir svo ósæmilega framkomu
gagnvart bæjarfjelaginu ætti
tjeður Westergaard ekki að hafa
aðsetur í Akureyrarbæ og skorar
á hami :ið hverfa burtn hjeðan
hið skjótasta“.
Samþykt var í einu hljóði
svofeld tillaga:
„Almennur borgarafundur á
Akureyri telur bæjarfjelaginu
bakað ómetanlegt tjón með því
að Oddeyrin skuli hafa gengið
úr greipum bæjarins við síðustu
eigcndaskifti.—Lýsir fundurinn
megnri gremju yfir lírslitum
þessa máls og þeim brögðum,
er beitt hefir verið til þess að
koma í veg fyrir, að Akureyrar-
kaupstaður gæti gert kauptilboð
í eignina. — Skorar fundurinn
á bæjarstjórn, að víta fyrir fyr-
verandi eigendum og umráða-
mönnum Oddeyrar söluaðferð
þá, er beitt hefir verið og reyna
af fremsta megni, ef nokkur leið
er fyrir hendi, að fá kaupunum
rift í þeim lilgangi, að bæjsfl-
fjelaginu geti gefist kostur á að
gera kauptilboð í eignina".
Skýiáng: Oddeyri er eign Sam-
einuðu ísl. verslananna. Wester-
gaard er umboðsmaður Dis-
konto- og Revisionsbanken í K-
höfn, sem selur eignina.
Vínsalar teknir fastir.
Lögreglan hefir nýlega kært 5
menn fyrir ólöglega vínsölu.
Voru þeir þessir: Ólafur Lárus-
son Fjeldstéd, Örtröð' í Mos-
fellssveit (sumarbústaður í Ár-
túnsbrekku), Axel Dalsted veit-
ingasali á Fjallkonunni, Guðrún
Jónsdóttir, þjónustustúlka á
kaffihúsinu „Aldan“, Jósef Kle-
mens Sigurðsson, býr á veitinga-
húsinu „Hekla“ og Sigurður
Berndsen, Bergstaðastræti 8 A.
— A. Dalsted var kærður fyrir ó-
löglega vinsölu og smyglun, en
hin öll fyrir ólöglega sölu. Öll
voru liin ákærðu sett í varðhald
og er mál þeirra kórnið í hendur
rannsóknardómarans.
Nýjar bækur.
Eftirmáli heitir nýtt rit (90
bls.) eftir Sigurð Þórðarson
fyrrum sýslumann. Er ritið í
tveim höfuðköflum og fjallar
hin fyrri um varnir þær, er Jóh.
Jóhannesson bæjarfógeti og Mag-
nús Magnússön ritstjóri Iiafa
fært gegn þeim kafla „Nýja
sáttmála", er ræddi um rjettar-
rannsóknina út af hvarfi Guð-
jóns Finnssonar. Síðari kaflinn
er um umræðurnar um „Nýja
sáttmála" í Efri deild á síðasta
þingi.
Útgáfufjelagið „Lgðmentun“
á Akureyri, sem í fyrra gaf út
bók Einars Olgeirssonar um
Rousseau, hefir iiú sent nýja
bók á markaðinn: Ilimingeim-
inn (188 bls.) eftir Agúst
Bjarnason prófessor. Er þetta
fyrsta bindi af ritverki, sem liöf.
áætlar að verða muni fjögur
bindi, og verður þar sögð saga
vísindanna. Ræðir þetta fyrsta
bindi um himingeiminn ög
lýsir því, hvers menn hafa orðið
áskynja um alheiminn frá fyrstu
tíð og fram til vorra daga. Hin
bindin eiga að ræða um það,
hvað menn vita um myndun
jarðarinnar og þróun jurta og
dýra á jörðu hjer, um upptök
og þróun inannlífsins, um helstu
mannfjelagshreyfingar og stefn-
ur, er gert hafa vart við sig fyr
og síðar“, segir höf. í formáia.
Bókin er 'ljóst og alþýðlega
skrifuð og flytur mikinn og
inerkilegan fróðleik.
Vonandi Verður lýðmentunar-
ritunum vel tekið, svo ágætlega
sein þetta fyrirtæki hefur af stað
farið og svo mikið hlutverk
sem það virðist eiga. Næstn rit:
þessarar útgáfu verða saga Vil-
hjálms Stefánssonar eftir Guð-
mund Finnbogason og Viðreisn
íslendinga eftir Ágúst Bjarna-
ason.
Vetrarbraut, sljörnufræði Ás-
geirs Magnússonar kennara, sem
birst hefur neðanmáls ■ hjer í
blaðinu, er nú út komin í bókar-
formi (166 bls.). Hefur höf .í hví-
vetna stuðst við nýjustu rit og
rannsóknir. Er bók hans fróðleg,
vel rituð og í alla staði þess verð,
að menn láti sjer ekki nægja, að
'baf lesið hana slitrótt rneðan hún
var að koma út í Verði, heldur
eignist hana og rifji hana upp í
samhengi.
Síra Sianleg Melax hefur gefið
út tvær sögur og nefnist bókin
Áslir (312 bls.)
Gunnlaugur Blöndal
málari hjelt í síðasta mánuði
sýningu í París og hlaut loflega
dóina, m. a. frá einum af fræg-
ustu listdómurum Fralcka.
Kirkjuhljómleikar.
Páll ísólfsson hjelt 5. kirkju-
hljómleik sinn í Fríkirkjunni 10.
þ. in.
Efni þessa hljómleiks var:
Toccata í F-dúr eftir Seb. Bach
fyrir orgel. — Sóneta í G-molI
eftir 'G. Tartini, fyrir l'iðlu og
orgel. — Choral í E-dúr eftir
Cesar Franck, fyrir orgel. —
Gavotta eftir J. S. Bach, fyrir
fiðlu og Melodie eftir Gluck
Kreisler, fyrir fiðlu og orgel.—
Adagio í As-dúr eftir Mendels-
sohn fyrir orgel og að lokum
Preludium og fuga yfir nafnið
B A C Ii eftir Liszt-Straube. Þetta
síðasta fjell þó niður vegna las-
leika P. 1. en það hefir verið fítrtt
hjer áður á hljómleikum þessum.
ran ncj unra gCAi[ go jnjæqp al's
Sjerstaklega stórfengleg og
fögur þótti Toccata Bachs og
mun alment óskað eftir að hún
verði endurtekin. Georg Takács
ljek á fiðluna. Einleikur hans í
Gavotte Bachs Ijet mjög vel í eyr-
nm mjer, og fanst rnjer tónn hans
þá hreinn og lifandi, en ekki að
sama skapi hreinn eða fagur í
Sónötu Mendelsohns. — Einhver
sarghljóð komu þar við og við
fram, sem raunar hafa heyrst
hjá öllum fiðluleikurum, sem
hjer hafa spilað, að undantelcn-
um Telmányi.
Hljómleikur þessi var mjög vel
sóttur, enda eru Reykvíkingar
orðnir þess fyrir löngu visir, að
hljómleikar þessir flytja oss mik-
il verðmæti. En utanbæjarfólki,
sem dvelur hjer, skal sjerstak-
lega bent á að kynnast þeim,
jafnvel þó eitthvað sje í fyrstu
torskilið. Hljómleikar þessir
standa ekkert að baki því sem
stærri þjóðir hafa fram að færa í
sömu grein. Á. M.
Sex verur leita höfundar,
hinn nýi sjónleikur Leikfje-
lagsins, er mikilfenglegt og ein-
kennilegt verk og ágætlega Ieik-
inn. Nánar í næsta blaði.
Prentsmiðjan Gutenberg.