Vörður - 27.11.1926, Side 2

/
V O R Ð U R
Þjóðmál.
1. Landsmálahetja
tekur til fótanna.
Hjer í blaðinu voru fyrir
skemstu gerð að umtalsefni eft-
irfarandi orð úr forustugrein í
Timanum:
„Embættismennirnir sem fá
yfirhylmingu og jafnvel feitara
embætti fyrir afglöp sin, brenni-
vínslæknarnir, og mennirnir
sem auðga sig á annara kostnað
með því að verða gjaldþrota —
allir eru þeir menn nálega öld-
ungis undantekningarlaust ör-
uggir flokksmenn í Ihalds-
flokknum, áhrifamiklir „agita-
torar“ eða stöðugt borgandi fje-
lagar til flokkssjóðanna.
Fyrir þetta heimta þeir sjer
til handa æðri rjett en þann sem
bóndanum, sjómanninum og
verkamanninum er veittur.
Það er íhaldsflokkurinn sem
ber alla ábyrgðina á að hjer á
íslandi ríkir tvennskonar rjett-
læti: annað fyrir hinn meira
eða minna hátt setta íhalds-
mann, hitt fyrir allan almenn-
ing.“
Tíminn færði engin dæmi og
engin rök fyrir þessum sakar-
giftum, og er auðvitað, að engin
takmörk eru fyrir því hverjar
svívirðingar er hægt að bera á
pólitiskan flokk, þegar svo er að
fariö.
Vörður leyfði sjer því að
krefjast þess, sem blað Mið-
stjórnar íhaldsflokksins, að Tr.
Þ. svaraði þessum tveim fyrir-
spurnum f
„1. Hvaða dæmi þess getur
hann nefnt, að Ihaldsflokkurinn
hafi beitt sjer fyrir því af póli-
tiskum ástæðum, að vægar væri
tekið á afbrotamönnum en lög
standa til?
2. Hverjir eru þeir afbrota-
menn meðal fjesýslumanna og
embættismanna, sem lagt hafi
fje í sjóð íhaldsflokksins og
heimtað yfirhylmingu og sjer-
rjettindi að Iauniím?“
Ef höf* 7'ínm-greinarinnar
hefði verið heiðarlegur blaða-
maður, þá lilaut hann að vera
við þessuin spurningum, bú-
inn.
En Tr. I>. svaraði á þessa
leið:
„Kr. A. spyr af hálfu íhalds-
flokksins tveggja spurninga, um
siðustu helgi. I báðum spurn-
ingunum felur hann rangfærsl-
ur á þeirri greiu í Tímanum,
sem hann er að svara. Spyrji
hann í samræmi við það sem
sagt var í Tímanum og hann
skal fá svar.“
Svo mörg eru þau orð. Meira
segir Tr. Þ. ekki.
Lesendur Varðar geta nu
spreytt sig á að finna rangfærsl-
urnar á fyrirspurnum vorum.
Vjer fáum ekki betur sjeð en
að spurningarnar sjeu í ná-
kvæmu samræmi við sakargiftir
Tr. Þ.
En þetta er ekki í fyrsta sinni
sem þessi fyrverandi þjónn
drottins og núverandi lands-
málahetja hefir tekið til fót-
annna, þegar hann hefir átt að
standa við svívirðingar um menn
og flokka, þegar hann hefir ver-
ið krafinn um rök og sannanir
í stað loddaraháttar og gasp-
urs. —
Vegna þess að Tr. Þ. hafði
í sömu grein og framanskráð
tilvitnun er úr tekin, lát-
ið eins og allir lögbrotamenn og
bersyndugir væru í íhalds-
flokknum, þá þótti Verði rjett
að beina og þeirri spurningu til
hans, hvort hann gæti lagt hönd
á hjartað og þvertekið fyrir
það í fullri einlægni, að sumir
af áhrifamönnum Framsóknar-
flokksins, þingmönnum hans o.
s. frv., hefðu margbrotið bann-
lögin.
Að þessari spurningu vikur
Tr. Þ. ekki einu orði í áður-
greindu svari sínu. Hann lætur
sem hann hafi ekki lesið hana.
Væntanlega minnist hann þeirr-
ar játningar, sem felst í þessari
þögn hans, næst þegar hann er
í þeirri freistni staddur, að vilja
skipa öllum breyskum og synd-
ugum 1 Ihaldsflokkinn.
II. Vesalmannlegur
vopnaburður.
I síðasta tbl. Tímans ritar
Tryggvi Þórhallsson langt mál
um hnignun sveitanna og efl-
ing kaupstaðanna. Segir hann að
Magnús Gnðmundsson og Jón
Þorláksson sjeu „þeir menn á
Islandi, sem allra mesta ábyrgð-
ina beri á þeirri þjóðlifsbylt-
ingu sem orðið hefir allra stór-
feldust síðustu árin, með ofur-
vexti kauptúnanna".
Greinin er rólega skrifuð og
stóryrðalítil, hefir á sjer yfir-
skyn einlægninnar, en er þrung-
in af ógeðslegasta falshætti.
Tr. Þ. gerir fyrst grein fyrir
því, hvern þátt M. G. hafi átt í
vexti útgerðarinnar:
„Hann (þ. e. M. G.) tók stærra
lán fyrir landsins hönd — enska
lánið — en nokkru sinni hafði
verið tekið og meirihluta láns-
ins afhenti hann bankanum sem
ekki sá annað en sjóinn (þ. e.
íslandsbanka). Og lánsfjeinu
var varið til að rjetta við útgerð-
ina, til að auka útgerðina enn
á ný, til að lyfta undir flutning-
inn úr sveitunum".
Þessi eru hin einu rök sem
Tr. Þ. færir fyrir sakargift sinni
á hendur M. G. En við þau er
þetta að athuga:
1. Þingið ákvað að taka skyldi
lán það, er hjer ræðir um. Fram-
sókn var því fylgjandi — M. G.
var því mótfallinn.
2. Það var þingið, en ekki M.
G., sem ákvað að íslandsbanki
skyhli fá bróðurpartinn af lán-
inu.
3. Þessu l'jevarði íslandsbanki
öllu til þess að borga áfallnar
skuldir sínar erlendis. Elíkert af
því fór til j>ess að auka útgerð-
ina.
Þá rökstyður hann sakargiftir
sínar á hendur J. Þorl. með því
tvennu, að hann hafi frestað
framkvæmd laganna um búnað-
arlándeild við Landsbankann „í
bili“ og horft á það „sömu dag-
ana að 6—10 nýir togarar voru
fluttir til landsins, sem til við-
bótar festu margar miljónir kr.
af veltufje landsins og sem sog-
uðu til kauptúnanna til viðbótar
mörg hundruð manna“.
Búnaðarlánadeildin átti sam-
kvæmt lögum að taka lil starfa
1. júlí 1924, en það dróst 7 mán-
uði, til 1. febr. 1925, af því að
stjórn Landsbankans kvaðst
ekki fyr hafa fje til þess að starf-
rækja deildina. Ætlar nú Tr. Þ.
að telja mönnum trú um, að
þessi dráttur hafi nokkru vald-
ið uyi fólksfækkun í sveitunum?
Ætlar hann að halda því fram
að nokkurra mánaða dráttur á
starfrækslu búnaðarlánsdeildar-
innar hafi verið örlagaþrungið
áfall íslenskuin landbúnaði?
Ef svo er, þá berast böndin
sannarlega að Tr. Þ. sjálfum. I
4. gr. laganna um búnaðarlána-
deild var svo ákveðið, að Bún-
aðarfjel. Islands skyldi gera til-
lögur um reglugerð um trygg-
ingar fyrir lánum úr deildinni.
Hún gat ekki lekið til starfa
fyr en þessi reglugerð væri sam-
in. En stjórn Búnaðarfjel. Isl.
— og í lienni átti Tr. Þ. sæti —
hafði ekki sent tillögur sínar um
reglugerðina fyrir 1. júlí. Þær
komu ekki fyr en í okt. sama
ár! Úr því nú að fárra mánaða
dráttur á starfrækslu búnaðar-
lánadeildar gat orðið svo af-
drifaríkur fyrir íslenskan land-
búnað, sem Tr. Þ. nú þykist
halda -— hvers vegna undi hann
því þá 1924, að stjórn Búnaðar-
fjel. íslands skilaði ekki tillög-
um sínum um nefnda reglugerð
fyr en liðið var á fjórða mánuð
frá því að deildin skyldi taka
til starfa?
Hver trúir því, að Tr. Þ. mæli
af bestu vitund og í fullri ein-
lægni, þegar hann með frestun
þeirri, er varð á framkvæmd
laganna uin búnaðarlánadeild,
vill rökstyðja þá staðhæfing, að
J. Þorl. sje annar þeirra tveggja,
Jóhannes
Nafn Jóhannesar Jósefssonar,
prentað með spannarháum bók-
stöfum, blasti við hvarvetna á
auglýsingaveggjum Parísar,
meðan jeg dvaldi þar í sept. í
haust. Hann var þá að sýna list-
ir sínar á VEmpire, einu af
stærstu og fjölsóttustu fim-
leikahúsum borgarinnar og var
sjálfsvörn hans auglýst sem
höfuðskemtun sýningarskrár-
innar. Við Gunnlaugur Blöndal
fórum að sjá hann.
Megindrættirnir í æfi Jóhann-
esar eru öllum kunnir. Það mun
hafa verið hvað mest fyrir á-
huga hans og framtak, að ís-
lendingar sendu glímusveit á
olympisku leikana í Lundúnum
1908. J. J. var þá glímukonung-
ur Islands og sjálfkjörinn for-
ingi fararinnar. Hann ilengdist
í Lundúnum eftir að leikunum
lauk, ásamt nokkrum af fjelög-
um sinum, og tók nú að sýna
glimuna í fjölleikahúsum í Eng-
landi. Hann fór síðar til Norð-
urlanda, Rússlands og víðar
um Evrópu — en loks til Ame-
Jósefsson.
ríku, þar sem hann hefir lengst
af dvalið.
Hann skapaði upp úr glim-
unni nýjan leik — sem reyndar
oft hefir verið honum alvarleg-
ur og hættulegur leikur, — nýja
tegund iþróttar, sem brátt fjekk
honum mikinn orðstír og gaf
honum ríflegar tekjur: Sjálfs-
vörnina. Meðan hann var að
vinna sjer nafn, bauð hann
hverjum sem væri að fara með
hníf i hendi á móti sjer vopn-
lausum, og hjet verðlaunum ef
nokkrum tækist að koma á
hann stungu, áður en hann
fengi felt hann á bragði. Er sagt
að það hafi ekki hepnast nema
einum manni, portúgölskum
sjómanni, og fjekk Jóhannes af
því allmikið sár í öxlina.
Hann sýnir nú sjálfsvörn sína
í einskonar sjónleiksformi, hef-
ir gert úr henni dálítinn þátt,
sem minnir á frásagnir Feni-
moore Cooper’s af baráttu hvítra
manna við rauðskinnna Ame-
ríku.
Þegar tjaldið fer upp, liggja
þrír Indíánar fyrir kofadyrum
sínum í sknggalegu skógarrjóðri.
Þeir heyra skot, fara á kreik,
að vörmu spori kemur Jóhann-
es inn, klæddur veiðimannabún-
ingi, og svipast um. Indíánarn-
ir koma aftan að honum, berja
hann svo að hann fellur í öng-
vit, binda hann við trjábol, hefja
æðisgenginn dans kring um bráð
sína og veifa blikandi hnífum
yfir höfði sjer. Jóhannes rakn-
ar úr rotinu, slitur af sjer bönd-
in og nú hefst sjálfsvornin —
vílt og agaleg áflog! Hann skell-
ir þeim hverjum á fætur öðrum
og óðar en þeir rísa liggja þeir
flatir á nýju bragði, hraðinn í
leiknum eykst, harðneskjan er
svo mikil að maður er á glóð-
um um að af hljótist beinbrot
og stórslys. „Jóhannes Jósefsson
er aðdáanlegur að afli og snar-
ræði“, segir eitt af Parísarblöð-
unum, „hann berst eins og fag-
ur djöfull!“ Að leikslokum
liggja Indíánarnir emjandi á
jörðunni, afvopnaðir og þrotnir
að kröftum. Og Jóhannes hneig-
ir sig lafmóður og rifinn á klæð-
um fyrir hinum fagnandi á-
horfendum.
Því verður ekki neitað um
þennan íslending, að hann hef-
ir rutt sjer braut til frama og
fjár með sjálfstæðum og fræki-
leguin hætti.
Hitt skiftir oss landa hans þó
mestu, live hann er frábær að
þjóðrækni, hve mikið kapp hann
hel'ir lagt á það, að vcrða landi
sinu til gagns og sóma. Hann
hefir alla tíð látið þess getið í
sýningarskrám, að list hans
ætti rót sína að rekja í þjóðar-
iþrótt íslendinga og viða flutt
stuttar tölur um land sitt á und-
an sýningum. Hann er bók-
mentamaður og lærdómsmaður,
hefir víða vestan hafs flutt er-
indi um ísland, á samkomum
og í útvarp, og verið stoð og
stytta í baráttu Vestur-Islend-
inga fyrir viðhaldi þjóðernis og
tungu, talað eggjunarorð á fund-
um þeirra og ritað hvatninga-
greinar í blöð þeirra á fallegri
íslensku.
Honum er tamt að fara með
íslenskan skáldskap, fornan og
nýjan, og frásögur íslendinga-
sagna um hetjulund og dreng-
skap eru kærasta viðtalsefni
hans. Hann er skilgetinn sonur
er „allra mesta ábyrgðina“ ber á
fólksflutningunum miklu úr
sveit til sjávar?
Þá er hitt, að J. Þorl. hafi
„horft á það“ að keyptir voru 6—
10 nýir togarar árin 1924 og
1925. Já, vitanlega horfði ráð-
herrann á það. En ekki treystir
Tr. Þ. sjer til þess að færa nein
rök að því, að hann hafi hvatt
til eða stutt að hinum nýju tog-
arakaupum. Því það er vitan-
legt, að bæði bankarnir og stjórn-
in voru andvíg því í orði og gerð
að togarflotinn væri aukinn þessi
ár. Þetta veit Tr. Þ. En hvernig
gat stjórnin hindrað það, að tog-
araeigendur legðu nokkuð af
gróðanum á árinu 1924 í nýja
togara, og að þeir, sem þá áttu
fje á sparisjóði freistuðust af
gróða þessa árs til þess að taka
fje sitt út og leggja það í kaup
á togurum? Það er alvitað, að
menn sem ekki höfðu áður átt
í togurum, lögðu fram sparifje
sitt til kaupanna á helmingi
hinna nýju togara. Og hvorki
stjórn eða bankar höfðu neitt
vald til þess að banna slíkt.
Tr. Þ. ber ekki við að sanna
sakir sínar á hendur ráðlierrun-
um báðum nema með ósannind-
um einum og fyrirslætti.
— Eitt af alvarlegustu ihug-
unarefnum í nútíðarlífi íslensku
þjóðarinnar er það, að hjer á
landi er að ber jast til valda tveir
menn, sem eru margsannir að
því, að beita lygum, rangindum
og hverskonar lantaskap í riti
og ræðu. Þessir menn eru Jónas
frá Hriflu og Trgggvi Þórhalls-
son.
Um hinn fyrnefnda er það að
segja, að vart er lengur orðum
eyðandi að ósannindum lians
og blekkingum. Það er svo oft
búið að fletta ofan af ódreng-
skap hans, að enginn dómbær
og sanngjarn maðrn-, sem met-
ur mannorð sitt nokkurs, treyst-
ir sjer til þess að játa fylgi við
hann. En Tr. Þ. reyna Fram-
sóknannenn enn að verja, telja
hann „skárri“ en J. J., segja að
honum sje yel til bænda, hvað
sem öðru líði o. s. frv.
þess sem hest er í forníslensk-
•um anda. Eins og Bjarni frá
Vogi og Benedikt Sveinsson er
hann einn þeirra fáu nútíðar ís- !
lendinga, sem í æsku hafa orðið
fyrir svo sterkum og ómáanleg-
um áhrifum af fornbókment-
um vorum, að þess kennir í
málfari þeirra, lund og ölluin
hugsunarhætti.
Kynni mín af Jóhannesi Jós-
efssyni í París voru stutt, en
auðguðu mig þó að nýrri sönn-
un fyrir því, hvers virði það má
verða hverjum einstakling af
íslensku kyni, að vjer eigum
bókinentir, þar sem göfgi og !
kraftur þjóðarsálarinnar birtist
með valdi og dýrð, hjálpar oss
til skilnings á eðli voru og :
hrifur til dáða.
Spentur megingjörðum Is-
lendingasagna hefir Jóhannes j
Jósefsson farið um lönd og álf-
ur og sigrað.
K. A.