Vörður - 27.11.1926, Blaðsíða 3

V O R Ð U R
3
-------------------—r
VÖRÐUR
kemur út á laugardögum.
Ritstjórinn :
Kristján Alberlson,
Túngötu Í8. — Simi: 1961.
Af greiðslan:
Hverfisgötu 21.
Opin 10—12 árd. — Sími: 1432.
t Verð: 8 kr. árg.
Gjalddagi 1. júlí.
Ef valdarbarátta þessara
manna leiddi til sigurs við næstu
kosningar, þá væri þar með
kveðinn upp þungur dómur yf-
ir andlegu þrosltaleysi og sið-
ferðilegum sljóleilc þjóðarinúar.
Þá mætti telja sýnt, að auðvirði-
legar aðfarir væru vænlegastar
iil valda á íslandi.
Og enginn getur sjeð fyrir,
hvernig þeir menn myndu neita
valdanna, sem svo ljótlega
hefðu til þeirra barist. Eða, eins
og Signrður Þórðarson, kemst
að orði í „Nýja sáttmála“ — ef
dæma má af rithætti og rök-
semdaleiðslu „forkólfanna fyrir
þeim flokki“ (þ. e. Framsóknar-
flokknum), þá er þeim trúandi
lil margs.
,T. J. og Tr. Þ. hyggjast að ná
völdum með því að telja bænd-
um trú um, að þeir einir og
Framsókn vilji landbúnaðinum
vel. Þetta gera þeir sumpart með
þ-vi, að vera hæðstbjóðendur í
fylgi bænda og látast stöðugt
harðóánægðir með alt, sem I-
haldsflokkurinn gerir fyrir
sveitirnar — en sumpart með
hinu, að reyna að hamra þeirri
skoðun inn hjá bændum, að Jón
Þorláksson, Magnús fíuðmunds-
son og aðrir þeir íhaldsmenn, er
mests trausts njóta hjá þjóðinni,
sjeu þeim óvinveittir.
Bændur þessa lands komast
ækki hjá þvi, að leita með sjálf-
mn sjer svars við þessari spurn-
ingu:
Ef Tr. Þ. gæti rökstutt það með
skglausum sannindum, að þeir
M. Guðm. og J. Þorl. sjeu fjand-
Vaka.
Tímarit handa íslendingum.
Fyrsta heftið af tímariti þessu
er nýlega komið lit. Verður ekki
annað sagt en að myndarlega
sje af stað farið, því ýmsar merk-
ar ritgerðir og alvarlegar eru í
hefti þessu.
Ágúst H. Bjarnason ríður á
vaðið með ritgerð um sjálfstæði
Islands. Telur hann fullveldi
landsins því aðeins tryg't að
stofnaður verði hér almanna-
sjóður, svo að vér þyrftum aldr-
ei að leila til annara rikja um
lántökur. Fengist sjóður þessi
með almennri, lögboðinni elli-
og slysatryggingu ■ og skyldi
hverjum manni milli 10 ára og
sextugs aldurs gert að greiða 10
kr. árlega í sjóðinn. Á þennan
hált telur hann þjóðinni kley.ft
að hafa safnað í sjóð 50 miljón-
um króna árið 19G2, ,, og þá væri
hvert barn landsins úr því trygt
fyrir slysum og elli og landið
sjálft búið að eignast álitlegan
höfuðstól, sem þá fyrir löngu
væri farið að nola Jandinu til
hagsbóta“.
Næst slcrifar Ólafur próf. Lár-
samlegir landbúnaðinum
hvers vegna myndi liann þá færa
augljósar blckkingar og bein ó-
sannindi þessar staðhæfing sinni
til stuðnings?
Þeir Framsóknar-bændur, sém
teljast vilja liugsandi menn og
álíta sjer ósamlioðið að láta
stjórnast af steinblindu floldvs-
fylgi —• þeir lcomast ekld hjá
því að leita rjettrar skýringar á
því, hve öll rökscmdafærslan í
árásum foringja þeirra á stjórn-
ina er vægast sagt aumingja-
leg — þrátt fyrir tóninn í grein-
um þeirra, sem jafnan er all-
borginmannlega, en þó stundum
gjallandi hávær, eins og þeir
væru að öskra franian í skríl.
Allar aðfarir þeirra verða
tæplega með öðru slcýrðar en
því, að þeir eru að berjast gegn
mönnum, sem eru þeim miklu
fremri Jiæði að heiðarleik og
hæfileikum til landsstjórnar.
Kringum land
á Skallagrími.
Eftir Bjarna Sæmundsson.
Frh. -------
Botndýralíf er ríkulegt á þess-
um slóðum, þó að margt af því
sje lítil fiskafæða og hafi litla
þýðingu fyrir fiskinn, ,þæði bein-
línis og óbeinlínis. Má nefna
stórvaxna krossfiska (Hippaste-
ría), sem jeg hefi hvergi sjeð
hjer jafnstóra og þar, polýpa,
stórvaxna sæfífla, stóra og
smáa svampa, líkt og á Hala,
helst niðri í djúpunum, en af há-
vöxnum hornkóröllum, sem áð-
ur fengust svo oft í Berufjarð-
arál, er nú víst orðið fátt. Jeg sá
ekkert af þeim. Yfirleitt virðast
þessi svæði mjög lientug „beiti-
lönd“ fyrir ýmsa hafsbúa og
stafar það sennilega af þvi, að
þau eru á straumamótum, þar
sem hlýr Golfstraumurinn rek-
ur sig á kaldan Austur-íslands-
strauminn, en þessskonar á-
rekstri fylgir jafnan fjölbreytt
nsson um „Lög og landslýð“.
Segir þar meðal annars á þessa
leið:
„Þúsund ára afmæli Alþingis
nálgast óðum. Þá er að minnast
þess atburðar sem merkastur er
í sögn vorri. Þegar_ Alþingi var
sett og landsmenn fengu sam-
eiginlegt stjórnarvald og lög,
varð íslenska þjóðin til. Því er
maldegt að vjer heiðrum sem
best minningu þeirra manna, er
það verk unnu, Úlfljóts og sam-
verkamanna hans. Veglegasti
minnisvarðinn, sem vjer getum
reist þeim, og þeim samboðnast-
ur, væri sá, að vinna í þeirra
anda, og bæta lög landsins“. .
Næst skrifar Sigurður pró-
fessorNordal um rafveitur á
sveitabæjum.
Þá er ritgerð eftir Guðm. pró-
fessor Finnbogason: 'Helgar til-
gangurinn tækin? Svarar höf-
undur spurningunni neitandi og
segir að Iokum:
„Sje það nú sýnt, að það er
hverju góðu málefni til bölvun-
ar, að hið illa sje tekið i þjón-
ustu þess, þá er það ein hin
fyrsta skylda hvers manns að
standa þar á verði, bæði um sjálf-
an sig og aðra. í sögunum um
dýralif og mikið af fæðugnægð
fyrir hina æðri hafsbúa, bæði
fiska og skiðishvali. Svo hafa og
hinar bröttu brúnir landgrunns-
ins þau áhrif á straumana, að
botnsjórinn leitar upp breklcurn-
ar og upp að yfirborði og flytur
rotnandi efni og næringu frá
botninum upp undir yfirborðið.
Straumar í yfirborði eru oft
mjög harðir úti á þessum brún-
um, eins og annars inni við
strendurnar. Einn daginn áleit
skipstjóri, að straumhraðinn
væri nærri 3 sjómílur á klst.,
ýmist til NA eða SV, eftir sjávar-
föllum, eða líkt og þá hægt er
róið og má geta nærri að nið-
ur burður, sem lcastað er út frá
skipunum, geti borist nolckuð
langt, áður en hann kemst í botn
á 100—130 fðm. dýpi. Eins hefir
þessi harði straumur mikil áhrif
á sjávarlagið, gerir sjóinn úf-
inn, þegar ber undir hann.
Lítið eða eklcert sáum við til
hvala á þessum slóðum, eða
með suðurströndinni á leiðinni
austur, enda mun nú hafa verið
lítil hvalaáta í sjónum. Það var
heldur ekki margt af fugli^ víð-
ast hvar var fátt af svart-
fugli, alla leið sunnan úr
Faxaflóa, dálítið af fýl, fáeinir
skúmar og einstaka súla aust-
ur með Söndum. Súla, svartbak-
ur og stóri hvitmáfur sáust og
austur á Hvalsbak og í Lónsvik
sást mergð af kríu að morgni 13.
maí; hún hefir þá líklega verið
að koma af hafi og hefir seiini-
lega tekist að ná á krossmessu-
daginn til Suðurnesja, því að þar
segja menn, að hún komi stund-
vislega þann dag úr vetrarvist-
inni. Sá fuglinn sem langmest
bar annars á, alla leið úr Faxa-
flóa, var ritan; hún fylgdi altaf
með slcipinu og austur á miðun-
um var mergð af lienni, á samt
nolckuru af fýl. Þessir tveir fugl-
ar eru auðsjáanlega búnir að
gera sjer það að atvinnu, að
„stunda trollara“, líkt og sagt
var hjer fvr meir, þegar Faxaflóa
fiskimenn „stunduðu“ útlendu
togarana, sem hirtu engan fisk
lcirkjusmiðinn lætur óvætturin
af starfi sínu jafnskjótt og hún
er nefnd rjettu nafni. Kemur
þar fram skilningur á því, að
besta vopnið gegn óvættum
mannlífsins, lygum, rógi, svik-
um og ofbeldi er að nefna þau
undir eins rjettum nöfnum, hvar
"sem þau reyna að klæðast gerfi
lcirkjusmiðsins. Rjett nafngift er
upphaf viskunnar og rjettrar
breytni“.
Næsta grein er um Samlagn-
ing eftir prófessor Sigurð Nor-
dal. Segir svo í niðurlagi grein-
arinnar:
“En ef noklcurri þjóð er það
skylt og nauðsynlegt að risa
gegn ofríki talnanna, þá eru ís-
lendingar séi þjóð.
Vjer höfum verið og verðum
liklega altaf kögurþjóð á mæli-
lcvarða vaxtanna: að mann-
fjölda, auði, verklegum fram-
lcvæmdum. Vjer höfum borist
inn á rjetta leið. Ekkert getur
gefið oss gildi*nema rækt við
einstaklingana. En ef veldi vits-
ins fer sivaxandi i hlutfalli við
veldi líkamskrafta, hjeðan af
eins og hingað til, þá vex að því
skapi von smárra menningar-
nema flatfiskinn. Þessum fugl-
um verður milcil bribót að þess-
ari atvinnu og þurfa litlu til að
Jcosta, ekki einu sinni viskýi eða
vindlum, „tröllabeitu“, sem það
var nefnt í þá daga. Fýllinn læt-
ur bókstaflega elclci neitt, en rit-
an gefur þó „gratis músik“ og
málar slcipið meira eða minna
hvítt, ef þurrviðri er og kyrrviðri
— því að „málningin" skolast af,
ef rigning er eða sædrif. Annars
lítur út fyrir, að fuglar þessir
sjeu orðnir allslungnir, þegar
um þenna atvinnurekstur er að
ræða, flölcta í ætisleit, einn og
einn, gera eflaust hver öðrum við-
vart, ef æti er á ferðum, og hafa
sterlca gát liver á annars hátta-
lagi. Þetta hafa þeir víst lært af
togara-skipstjórunum, sem eru
sí-kíkjandi hver á annan, til þess
að sjá hve stór pokinn er hjá hin-
um; fljúgi fugl í eina eða aðra
átt með meiri asa en vanalega, af
því að hann hefir sjeð æti, koma
fleiri á eftir. Sjeu að eins fá skip
á einhverju svæði, eru þau um-
kringd af mikilli mergð fugla, en
f jölgi skipunum dreifast fuglarn-
ir af því að þeir slcifta sjer niður
á skipin. í byrjun aðgerðar eru
þeir oft mjög forvitnir og spent-
ir og fljúga með sultarlegu
augnaráði í kringum slcipið, til
þess að sjá, livort eklci muni
bráðum farið að bera á borð, þ.
e.: kippa upp hlerunum og
hleypa raslcinu út af delckinu, því
að þá skolast margur girnilegur
lifrarbroddur eða feitur lcarfi iit-
byrðis og þá er sest að krásinni
og telcið til óspiltra málanna —
og mikið gargað og þrasað eins
og á öðrum matarpólitíslc-
um málfundum — en þó í
mesta meinleysi. Á flökti
kringum þenna ánægða hóp er
hinn svarti sjóræningi — kjó-
inn — hann situr um rituna og
pínir hana miskunnárlaust, eins
og allir kannast við, þangað til
hún greiðir skattinn, en fýllinn
fær að vera í friði; kjói hefir lík-
lega einhverntíma fengið að þefa
af honuin og æskir þess ekki
frelcara.
þjóða að láta til sin talca. Hún
er reist á því lögmáli, að á sviði
vitsmunanna eru tveir og tveir
eklci fjórir. Þar verða herskar-
ar miðlunganna að lúta i lægra
haldi fyrir einum manni full-
gildum“.
Á eftir þessum fjórum prófes-
sorum lcoma þeir Davið í Fagra-
skógi, Ásgeir Ásgeirsson og Árni
Pcdsson. Yrkir Davíð um Hall-
freð vandræðaslcáld, Ásgeir slcrif-
ar um gengi og Árni Pálsson um
þingræðið á glapstigum. Að lolc-
um eru ritfregnir eftir Ó. L„ S.
N. og G. G. B.
Ætlunin með linum þessum
er aðeins sú, að vekja athygli á
ritinu.
Of langt mál yrði að relcja
efni þess til nokkurra hlítar, en
tilvitnanirnar gefa þó hugmynd
um ritlist og áhugaefni hinna
þjóðkunnu höfunda. N.
Útflutningur
íslenskra afurða hefir í októ-
ber numið 7,179,000 lcr. — Alls
hefir útflutningurinn í janúar—
október þ. á. numið 38,427,310
seðlakrónum, eða 31,381,491 gull-
krónum. — í fyrra nam hann á
sama tíma tæpri 61 milj. seðlakr.
Veðrið var yfirleitt gott með-
an við vorum þarna, lygnt eða
hægur vindur úr ýmsum áttum
og tiðast hlýtt, 6—8 stig. Logn-
alda var um tima allmikil af
suðvestri samtímis þvi, að suð-
vestan stonnur var suður við
Vestmanneyjar og sýndi, hve
langt hreyfing sjávarins getur
borist burtu frá átthögum sin-
um og uppruna, og þegar hún
kom þarna austur i straumsjó-
inn, gerði hann ýmist að ýfa
liana eða lægja, eftir föllum.
Þessi undiralda gerði oss engan
baga, ljet mann aðeins finna til
þess á ofboð þægilegan hátt, að
maður var úti á rúmsjó, en elcki
inni í einhverjum fjarðaraf-
lcyma, gaf slcipinu líf og hreyf-
ingu, sem vanur sjómaður tekur
varla eftir og lætur undirmeð-
vitundina um það, að aka segl-
um eftir vindi, þ. e.: halda líkam-
anum í jafnvægi, hvernig sem
veltist.
Vikutíma vorum við að veltast
þarna úti fyrir Suður-Múlasýslu,
á hjerumbil 50 sjómílna svæði,
frá Reyðarfjarðardjúpi suður að
Berufjarðarál, 40 sjómilur eða
þar um bil undan landi. Þegar
bjart var veður, mátti sjá allan
hina tindóttu Austfjarðaströnd,
frá Glettinganesi, suður að
Vestra-Horni og (af sunnan-
verðum Hvalsbaksbanka) jafn-
vel Öræfajökul. Annars var farið
að dýplca töluvert á Austfjarðar-
fjöllunum, þau óðu nú sjóinn
í mitti eða meira og Austfirð-
ingar yfirleitt solcknir djúpt;
einstalca stórhöfðingjar, eins og
Skælingur, Snæfuglinn, Hala-
klettur og Búlandstindur,
hreyktu sjer þó enn all-hátt og
vísuðu sæfaranum leið, eins og
þeir munu hafa gert þegar menn
fóru fyrst — Papar og Austmenn
— að taka land á þéssum slóð-
um. Og þegar maður horfir á
Halaklett, hornið á hinni miklu
„reyði“, Reyðarfjalli, hvarflar
hugurinn til Naddoðs, er hanil
var þarna á útsiglingu og fann
ástæðu til að nefna hið nýjá
nafnlausa land eftir snjónum,
sem fjell eina nóttina á fjöllin.
En því miður festist það nafn
ekki við hólmann, heldur annað,
sem setur hroll að útlendingum.
er þeir heyra það, og landið á
beklc með reglulegum íshafs-
löndum, sem allajafnan eru um
lcringd af is og öll þakin jölcli.
Frh.
Barnaskóli Reykjavíkur..
Út er komin skýrsla hans fyr-
ir slcólaárið 1925—26. Fastir
kennarar skólans voru 40, en
aukakennarar 8. 1 skólann gcngu
alls um 1800 börn. Skýrslan seg-
ir allítarlega frá baráttunni við
lúsina í slcólanum. í byrjun
slcólaársins höfðu G40 börn lús,
en í lok þess 102. 538 hafa því
læknast.
Fram
heitir lands- og bæjarmála-
fjelag sem íhaldsmenn i Hafn-
arfirði hafa stofnað. Formaður
fjelagsins er Sigurgeir Gísla-
son verkstjóri. Fyrsti umræðu-
fundur fjelagsins var i gær-
kvöld og flutti Jón Þorláksson
forsætisráðherra erindi.
Landkjörið.
Talning atkvæða frá landkjör-
inu í haust fer fram 2. des.