Vörður - 11.12.1926, Qupperneq 2

2
VÖRÐUR
þeir haí'a rekið sig á að það get-
ur ekki verið satt. Hið nefnda
blað og höfundar þess eru því
komnir á það stig, að ekki er tek-
ið mark á stóryrðum þeirra,
enda hlaut svo að fara fyr eða
síðar eftir aðförum þeirra.
Hin nýafstaðna kosning sýnir
greinilega straumhvörf meðal
kjósenda landsins. Aldrei hefir
nokkur stjórnmálaflokkur hjer
á landi orðið fyrir meiri von-
brigðum en Framsóknar- og
Jafnaðarmanna-flokkarnir nú.
Miklu um þenna ósigur veldur
það, sem áður er nefnt, að trúin á
forsprakka Framsóknar er að
hverfa. En annað atriði hefir og
stuðlað að ósigrinum og það er
sambræðsian við Jafnaðarmenn
bæjanna. Oft og mörgum sinn-
um hefir því verið haldið fram í
Verði, að talsvert náið samband
væri milli þessara flokka og bent
á, að aðalleiðtogi Framsóknar
væri hreinn Jafnaðarmaður.
Þetta hefir Alþ.bl. játað en Tim-
inn neitað því. Við hinar al-
mennu kosningar 1923 var bent
á sambandið milli þessara
flokka, en öllu var því neitað þá
og það talinn kosningarógur
Varðar, sejn Tíminn kallaði þá
kosningapjesa. En nú hafa þeir
Tímamennirnir kastað grímunni
og með því sýnt, að frásögn
Varðar var rjett og jafnframt
hafa þeir opnað augu margra
kjósenda á landinu fyrir því, að
tillætlunin var að vjela þá til
fylgis öfgastefnum nútímans.
Um Tryggva Pórhalhson, sem
mest hefir reynt að telja öðrum
trú um, að hann væri hinn eini,
sanni bændavinur, er það nú
upplýst, að hann stóð af hálfu
Tímamanna fyrir samningunum
við Jafnaðarmennina, því að
Jónas frá Hriflu var þá erlendis,
er samningar fóru fram. Af þess-
um samningum hlaut það að
leiða, að Tr. Þ. varð að heita
Hjeðni Valdimarssyni stuðningi
við kosningarnar hjer í bæ í
haust. Nú méga allir íhuga
hversu eðlilegt þeim þyki, að
maður sem vill reyna að verða
bændaforingi, skuli gera sam-
band við hörðustu andstæðinga
bændanna. Það nægir að benda á
þetta, og munu þá allir sjá óheil-
indin og hið falska landsmála-
flagg, sem siglt er undiij/
Sambræðslan milli Frainsókn-
ar- og Jafnaðarmanna er örugg
sönnun þess, að þessir flokkar
ætla, ef þeir ná svo miklu fylgi,
að viðlit sje að mynda stjórn, að
gera það í sameiningu. Þá mun
verða bert hvert stefnir. Til þess
að fyrirbyggja þetta er engin
önnur Ieið fydr kjósendur en
að efla íhaldsflokkinn svo, að
hann sje þess megnugur að bera
einn óskifta ábyrgð á stjórn
landsins. Til þess þarf hann að
hafa að minnsta kosti 22 þing-
menn í sínum flokki og helst
nokkru fleiri. Eftir ltosningun-
um nú er varla mikill efi á því,
að kjósendur muni sjá fyrir
þessu næsta haust og það jafnvel
þótt margir Framsóknarferða-
langar leggi land undir fót næsta
sumar.
Hinn mikli kosningarósigur
stjórnarandstæðinga stafar og
vitaskuld að nokkru leyti af því,
að mennirnir, sem íhaldsflokk-
urinn bauð fram voru lands-
kunnir, mætir menn, en á móti
voru boðnir menn, sem ekki
standa hinu má sporði. Efri mað-
ur stjórnarandstæðinga hefir að
vísu farið talsvert víða um land,
en vafasamt mun, að hann hafi
unnið nokkuð við það. Heima í
hjeraði segja kunnugir menn, að
ekki þyki vert að fela honum
opinber störf. Hann fæst við hú-
skap þegar hanji er heima, en
mikill.tími fer í ferðalög og fyr-
irlesti’ahald. Er það gefið upp, að
fyrirlestrarnir sjeu um sain-
vinnufjelagsskap, en í rauninni
eru þeir um stjórnmál að mestu
og einhliða i vil Framsóknar-
mönnuin. Ekki er kunnugt hver
borgar þessi ferðalög, en ekki er
ósennilegt, að kostnaði af þefm
sje jafnað niður á bændur lands-
ins, jafnt þá, sem fylla íhalds-
flokkinn og hina sem Framsókn
fylgja-
Reynslan hefir nú sýnt það
greinilega, að allur ‘ sá kostnað-
ur, sem samfara var síðustu
kosningum, var óþarfur. Það eru
Tímamenn sem eiga sök á þeim
kostnaði. Hann var bakaður rík-
issjóði, sýslusjóðum og kjósend-
um. Væri fróðlegt að meta til pen
inga þessa hagsýni Tímamanna,
en það verður þó ekki gjört hjer
að öðru leyti en þvi, að bent er
á, að ef reiknað er fyrirhöfn og
ómök kjósenda, er þetta stórfje.
Sýnir þetta bert, að það er dýr
leikur að stofna til kosninga að
óþörfu, en slíkt hafa nú Tíma-
menn leikið á kostnað almenn-
ings.
Tíminn heldur því fram, að
nokkru valdi um kosningaósig-
urinn, hve illa hafi verið sótt
kosningin vegna óveður. En eklci
er mikið satt í þessu. Yfirleitt
var kosningin betur sótt nú en
1. júlí í sumar. Það er að sönnu
rjett, að í Þingeyjarsýslu og
Múlasýslu voru greidd 178 atkv.
færra nú en í sumar og telja
Tímamenn það skaða sinn. Mun
þetta og rjett vera að nokkru, en
tap þetta vinnst fullkomlega upp
við það, að við þessa kosningu
greiddu samtals 311 fleiri menn
atkvæði í Eyjafjarðar- og Dala-
umdæmi en í sumar. Veðrinu
verður því ekki um kent, þegar
borið er saman kosningafylgi
stjórnarandstæðinga nú og í
sumar.
Hinar nýafstöðnu kosningar
sýna það, að landsstjórnin hef-
ir ekki mist fylgi við breytingu
þá, sem á henni varð í sumar.
Þvert á móti er það greinilegt,
að kjósendur vilji sýna, að þeir
sjeu samþykkir þeirri aðferð,
sem við var höfð, er hinn fyrv,
forsætisráðherra fjell frá. Tíma-
menn hefðu sjálfsagt kosið helst
að þing hefði verið kvatt saman
til þess að ráða fram úr vand-
ræðunum, til þess að fá tækifæri
til að reyna að hlej'pa af stað ill-
indum og glundroða, þótt það
kostaði ríkissjóðinn mikið. Má
landsstjórnin vera kjósendum
þakklát fyrir hinn ótvíræða
stuðning, sem þeir hafa veitt
henni og er varla eli á, að hún
muni reyna að sýna þakklæti
sitt í verkinu, með því að halda
óbreyttri þeirri stefnu, sem hún
hefir haft og telur rjetta. Með
því hlýtur hún að telja sig vera
í sami’æmi við ineiri hluta kjós-
enda.
Að öllu athuguðu hafa kosn-
ingar þessar verið hið mesta
stjórnmálahapp, sem íhalds-
flokknum gat hlotnast, en varla
V Ö R Ð U R
kemur út á laugardögum.
Ritstjórinn :
Ilristján Albertson,
Túngötu 18. — Sími: 1981.
Afgrciðslan:
Hverfisgötu 21.
Opin 10—12 árd. — Sími: 1432.
Verð: 8 kr. árg.
Gjalddagi 1. júlí.
munu stjórnarandstæðingar mjög
hróðugir af því að hafa með
stjórnmálafákænsku sénni orðið
því valdandi, að happ þetta bar
að hönduin. En því má ekki
gleyma, að ein megin orsök þessa
happs er hið síþverrandi fylgi
Framsóknarflokksins í sveitum.
íhaldsflokknum er það ekki á
móti skapi, að þetta sje sann-
reynt sem oftast.
Civis.
Tíminn.
í fyrra var Tíminn eitt þeirra
fáu höfuðstaðarblaða, sem ekki
mintist Renedikts Sveinssonar á
aldarafmæli hans. Og á tveggja
alda afmæli Eggerts Ólafssonar
var Tíminn eina Reykjavíkur-
blaðið, sem ekki flutti um hann
minningargrein.
Það er eins og blaðið muni þá
aðeins eftir forvígismönnum
þjóðarinnar á liðnum öldum,
þcgar það liyggur sjer í hag í
því að misbrúka nöfn þeirra í
smekklausum og sjálfhælnum
æsingagreinum.
Sunnefa.
Mynd af rjettarástandinu á íslandi á 18. öíd.
Eftir Guðbrand Jónsson.
Magnús hjet maður er komst í Ijótt kvennamál.
Vildi Guttormur lögsagnari Hjörleifsson grípa hann
og dæma. Flýði hann áður á fund Wíums og bað hann
liðsinnis. Ritaði Wíum nú „vin sínum, er á duggu
var, og sendi nú Magnús með það og bað liann að
koma Magnús utan, og fjekk honum nokkuð skot-
silfur. En fyrir því hann átti að fara yfir sýsluhluta
Guttorms, bað Wíum Magnús að hraða svo ferðinni, að
hann gisti ekki i norðurhluta sýslunnar lengur en tvær
nætur, því leitað mundi hans. Hjelt Magnús áfrám
en kom hina þriðju nótt til kunningja síns og gisti
þar. Þá var Guttormur á ferð kominn með nokkra
menn til að fanga Magnús. Barst honum pati af hvar
hann vera mundi. Gátu þeir því farið hann og höfðu til
baka með sjer seint á degi. Magnús baðst þá á leið-
inni að ganga til þurftar sjer, og drógst litið á eftir.
Heimtu þeir þá að hann flýtti sjer, svo þeir næðu
gistingu, en hann ljet ekki á liggja. Var þá ekki trútt
um að þeir hryndu honum og drægju áfrain; var og
veður frjósandi. Um nóttina gistu þeir Guttormur að
bónda auðuguin og var honuin fylgt í baðstofuhús
hlýtt, en kveiktur eldur fyrir fylgdarmenn hans i skála
frammi að verma sig við. Vildi Magnús þar ekki að
koma; atyrtu þeir hann mjög og kölluðu drembinn
hjervilling, en því næst sáu þeir, að blóð lak niður
undan liol hans eða brjóstadúk, sem kallað var, og
hneig hann dauður niður litlu siðar, því að stungið
hafði hann sig á hnífi litlum, er hann hafði eftir orð-
ið. Fannst þá brjef Wíums á honuin. Var það skömmu
síðar að Guttormur reið að finna Wíum og sýndi hon-
um brjefið, átaldi' mjög lagabrot hans mikið, og hót-
aði honum lögsókn. Varð Wíum þegar uppi og reidd-
ust þeir mjög og deildu ákaflega. Höfðu menn síðan
i minnum orð Wíums við Guttorm, er hann reið með
heitingum reiður úr hlaði, því þá mælti Wíum: ..Drektu
nú blóðið úr honum Magnúsi bölvaður blóð-
hundurinn. Dettu af baki og dreptu þig, far þá svo til
Vítis“. Guttormur reið afarfjörugum hesti svo langt
bar hann undan fylgdarmanni sínum, datt af baki,
drógst lengi í stigreipi og fjekk af .því bana, ætluðu
menn hann hafa hálsbrotnað".
Sagan her það með sjer að hún, að þvi er til hlut-
deildar Wíums kemur, er ós.önn. Bæði er það ólíklegt
að Wíúm hefði komist hjá óþægindum af málinu þar
sem brjef hans átti að hafa fundist á Magnúsi, og ó-
líklegra fyrir það, að Guttormur og Wíum voru að
sögn fjandmenn. Svo er og hitt að sagan af láti Gutt-
orms er ýkt, — hann fjekk slag eins og gengur og
gerist og hneig örendur af hestinum. En hitt sýnir
sagan og, að samúð almennings hefir verið Magnúsar
inegin en ekki Guttorms, og hefir alþjóðarálitið enga
imynd þeirrar samúðar betri fundið en Wíum fyrir
það, hvað hann var alþýðlegur og góðgjarn. Báðar eru
og sagnirnar ólíklegar af því, að varla kemur til að
þessi atriði hefðu getað legið í láginni í Sunnefumál-
unum, þegar óvinir Wíums settust að honum. Reyndar
ber það, að Wíum nefnir dæmdann og útlægann þjóf í
dójn með sjer í Sunnefumálinu, heldur vott um, að
honum hefir enginn stuggui" af slíkum mönnum stað-
ið, og þeir verið honum handgengnir.
Hjer verður að geta þess, jafnvel þó litlu máli skifti,
að þekt virðist Wíum hafa Fjalla-Eyvind, og verið
honum innanhandar í vandræðum hans, annað hvort
af vangá, sem sennilegra er, eða af fullu ráði og lus-
um vilja. 1764 höfðu þau Halla og Eyvindur strokið
úr haldi frá Halldóri Jakobssyni sýslumanni í Stranda-
sýslu. Fóru þau austur í Múlasýslur, og þaðan norður í
Þingeyjarsýslur, og voru þá með leiðarbrjef frá Hans
Wíum, þar sem hann biður menn að greiða götu þeirra,
sjeu þau Eyvindur og Halla sem nú nefna sig Jón
Jónsson og Guðrúnu Jónsdóttur á leið heim til sín,
en hún sagðist burtgripin af tveimur útileguþjófum,
Arnesi og Abraham, í grásaheiði. Þeir Arnes og Abra-
ham eru alþektir. Tólc Pjetur sýslumaður Þorsteins-
son, sem altaf hafði augastað á Wíum, þingsvitni um
þetta.
Hið ytra er Wíum lýst svo, að hann hafi verið stór
vexti og þrekinn, en harður í lund og ófyrirleitinn,
hvatur til hvers hlutar og allra manna orðfærastur,
drykkfeldur og baldinn við vín og barsmíðamaður. III-
ur var hann og þeim er móti honum snerust, svo sem
atferli hans við Sigurð Brynjólfsson, vitni þvi er hættu-
legast var honum í Sunnefumálum, lýsir. Ekki er þess
getið um Wíum að hann væri neitt sjerstaklega kvenn-
hollur og ekki er hann bendlaður við nein önnur
kvennamál en Sunnefumálið. Wíuin bjó fyrst á Eig-
ilsstöðum á Völlurn, síðan á Eiðum i Eiðaþinghá, en
síðast á Skriðu í Skriðdal.
Um systkinin Jón og Sunnefu Jónsbörn vita menn
ekkert nema það sem af málinu sjest. Þau virðast
hafa verið úr Borgarfirði eystra, og var liann 14 vétra
en hún 16 er þau rötuðu í ógæfuna. Lauslátari virðást
þau systkin hafa verið en alment gerist, því Sunnefa
lenti eftir fj'rstu barneign sína með bróður sínum, áð-
ur en hún var sloppin við afleiðingar hennar, í nýju
barneignarmáli, sem öll vandræðin hlutust af, og Jón
var, éins og siðar sjest, ekki við eina fjöl feldur eftir
það heldur. Wíum segir Sunnelu vera „að harðýðgi og
ósannindum áður víðfræga'1 i sóknarskjali sínu fyrir
lögþingi á Ljósavatni 1756. Hann kallar þau og bæði
harðhnökkuð og kveður þau hafa framdregið sitt lif
sein hinar verstu manneskjur. Hvað sem satt kann í
því að vera, er hitt víst að Sunnefa víkur aldrei frá
þeim framburði, að hún hafi engin mök haft við bróð-
ur sinn eftir fyrra brotið, en þar fer Jóni bróður henn-
ar öðruvisi. Af því skyldi mega ráða, hver framburð-
urinn, sem rjettari er, að Sunnefa hafi verið lund-
fastari en Jón, eða hafi hún logið, harðsvíraðri. Hitt
er og athugandi, að við fyrra brolið reyndi hxin að
ljúga það af sjer og var það vorkunarmál, svo mikil
vandræði sem hið sanna hlaut yfir hana að leiða.
En Austan-Teitur Siglusson, sem hafði sjeð þau, lýsir
að sögn Gísla Konráðssonar þeiin systkinum svo hið
ytra, „að Sunnefa væri handvirðukona mikil, dökk-
eygð, svört á brún og ineð siðu hári, langleit og föl-
leit en sómdi sjer vel“, en Jón bróðir hennar hafi „og
verið vel á sig kominn að jöfnum aldri".
Það var von að Sunnefumálið vekti athygli á sinni
tíð, og þá ekki hvað minst fyrir það, hve lengi það
var á döfinni. Full 17 ár liðu frá því það hófst og þar
til því lauk að fullu — ekki með endanlegum dómi,
heldur vegna þess, að höfuðaðilinn, Sunnefa, var, ef
svo mætti segja — flutt í annað lögsagnarumdæmi
— var dáin. Og svo var eftirteld sú, er málið vakti, mik-
il, að sveitadráttur varð um faðerni síðara barns Sun-
nefu og fólkið gekk í tvenna flokka út úr því, eftir þvi
sem Vallanesprestinum, sira Stephani Pálssyni segist
frá. (Frh.).
/