Vörður - 18.12.1926, Blaðsíða 4

4
V O R Ð U R

VÖRÐUR
kemur út á laugardögum.
Uitstj óri nn :
Kristján Albertson,
Túngötu Í8. — Sími: 1961.
Afgreiðslan:
Hverfisgötu 21.
Opin 10—12 ártl. — Sími: 1432.
Verð : 8 kr. árg.
Gjalddagi 1. júlí.
blaði kusu 178 færri í Þingeyjar-
og Múlasýslum við landkjörið i
haust en við kosninguna 1. júlí.
Og ber sjálfsagt að kenna um
færð og veðri. En hvernig Tím-
anum getur reiknast að listi hans
hafi fyrir þetta fengið 12—1500
atkv. færra í þessum sýslum, en
hann átti von á — það er hart
nær óskiljanlegt. Því ekki þarf
að efa, að „ofhátt“ hefir. hlað-
ið ekki ætlað að reikna — það
er óhætt um það.
En alkunnugt er hye menn
eru mishneigðir fyrir hinar öðr-
ugri greinir stsérðfræðinnar. Er
því í sjálfu sjer ekkert við þvi
að segja þótt menn flaski á
þungu dæmi.
Bjartsýnn ritstjóri.
Tr. Þ. segir í blaði sínu, að
„áframhaldandi vöxtur kauptún-
anna en hnignun sveitanna", sje
eitt af „stefnumálum íhalds-
flokksins". En —• bætir hann við
— „varla koma íhaldsmenn
þessu í framkvæmd á næsta
þingi“ og segir að kosningarnar
pð hausti skeri úr uin þetta sem
önnur stefnumál flokksins.
Það má búast við því, að mörg-
um Framsóknarbónda verði Ijett-
ara í skapi er hann les þessa
bjartsýnu spá ritstjórans. Hann
segir að „varla" muni íhalds-
flokkurinn geta lcomið því fram
á þingi í vetur, að fólkið verði
rekið úr sveitinni og hefir von
um að enn verði stundaður bú-
skapur í landimi fram yfir næstu
kosningar.
Tíminn dæmdur.
Svo sem kunnugt er stefndi
Garðar Gislason heildsali rit-
stjóra Tímans fyrir ýms meið-
andi ummæli er blaðið hafði
flutt um hann-og viðskifti hans
í sambandi við hrossaverslun
G. G. sumarið 1923. Munu þessi
uinmæli aðallega hafa verið frá
Jónasi Jónssijni skólastjóra og
alþ.inanni. Flest þeirra voru i
greinum, sem undir stóðu tvær
stjörnur eða X, en eins og kunn-
ugt' er hefur alþ.maðurinn auð-
kent með þessum merkjum ým-
islegt það, sem hann af einhverj-
um ástæðum síður vildi undir-
rita með upphafsstöfum sínum.
Undirrjettardómur í inálinu
var uppkveðinn 15. apríl i vor.
Var Tr. Þ. dæmdur lil að greiða
Cr. G. 25 þús. kr. í skaðabætur,
300 kr. í sekt til ríkissjóðs og
300 kr. í málskostnað. Tr. Þ. á-
frýjaði málinu til hæstarjettar
og kvað hann dóm sinn upp á
mánudag. ÖII ummæli Tímans
vorii dæmd dauð og ómerk og
Tr. Þ. til að greiða 200 kr. í
sekt og 5 þús. kr. skaðabætur
til G. G. fyrir tap og álitsspjöll.
Málskostnaður undirrjettar var
staðfestur en málslcostnaður í
hæstarjetti látin íalla niður.
Skip ferst.
Norska skipið „Baíholm“ lagði
af stað frá Akureyri 2. þ. m. á-
leiðis til Hafnarfjarðar og hefur
ekki síðan lil þess spurst, en á
Mýrum hafa rekið lík tveggja
íslendinga er með því voru og
ýinislegt lauslegt úr skipinu.
Má af því ráða að það liafi lar-
ist í Faxaflóa einhverntíma í ill-
viðruni siðustu vikna. — Skip-
verjar voru 18, en af Islending-
um þeim, er tekið höfðu sjer
sjer far með skipinu frá Akur-
eyri er kunnugl um þessa:
Theodór Bjarnar verslunar-
mann frá Rauðará við Reykja-
vík, Karólínu Jónasdóttur. unga
stúlku frá Ákureyri, Steingrím
Ilansen, ungan mann frá Sauð-
árkróki, Ingibjörgu J . Loftsdótt-
ur, unga stúlku frá Akureyri.
Enn fremur var á skipinu ís-
lenskur vjelstjóri, Guðbjartur
Guðmundsson, hjeðan úr bæn-
um. —
„Balholm var 1610 sinálestir
að stærð og var í förum lyrir
H.f. Kveldúlf.
Stórbruni á Stoltkseyri.
Að kvöldi hinns 9. þ. m. kom
upp eldur í svonefndu Ingólfs-
húsi á Stokkseyri. Var veður
allhvast og breiddísl eldurinn óð-
íluga til næstu húsa. Brunnu sjö
hús til kaldra kola og’ nokkrir
skúrar, þar sem geymd voru i
veiðarfæri o. íi. Húsin sem
brunnu voru verslunarhús Ing-
ólfsfjelagsiiis, verslunarhús As-
geirs Eiríkssonar, ibúðarhúsið
Varmidalur, heyhlaða, nær full,
eign Jóns Jónassonar hreppstj.
og íshús, eign Jóns Stuidaugs-
sonar. Húsin voru öll vátrygð
hjá * Brunabótafjelagi íslands
fyrir tæp 80 þús. kr. en flest sem
í þeim var, hæði vörur og annað,
var annaðhvort óvátrygt eða vá-
trygt undir saniivirði. Tjónið af
brunanum er því allmikið.
Gin- og klaufaveikin.
Atvinnumálaráðuneytið liefur
bannað innflutning á heyi og
hálmi, lifandi fuglum, alidýraá-
burði, hráum og lítt söltuðum
sláturafurðum, ósoðinni mjólk
og notuðum ioðurmjölssekk j-
um frá Noregí, vegna sýkingar-
hættu af gin- og klaufaveikinni,
sem þar gengur. Hálm til um-
búða um norskar vörur má þó
flytja fram að nýjári, en á að
brenna hann undireins þegar
hingað kemur undir eftirliti lög-
reglustjóra. Bann þetta gilti áð-
ur um innflutning á sömu
vörum frá Danmörku, Svíþjóð,
Þýskalandi, Hollandi og' Belgíu.
Dýrtíðin og starfsmenn ríkisins.
Samband starfsmanna ríkis-
ins hjelt fund nú í vikunni lil
þess að ræða launamál sín. Svo
sem kunnugt er lækkar dýrtíð-
aruppbót þeirra alhnikið nú frá
áramótúm og mun meira en
scm því svarar, hve verð á Hfs-
nauðsynjum liefir lækkað. Kem-
ur það til af því, að ekki
er tekið tillit til ýmsra höfuð-
pauðsynja við útreikning vísi-
tölu þeirrar, sem uppbótin er
miðuð við. — Aðaltillaga sú, er
fundurinn samþykti, fór fram á
það að dýrtíðaruppbótin yrði
framvegis reiknuð af öllum
laununum, .en ekki af hluta
þeirra, eins og nú er. Tvær vara-
tillögur voru sámþyktar, önnur
um að reynt yrði að fá ómaga-
upphót, hin um að farið yrði
fram á sjerstaka staðaruppbót
fyrir þá emhættisménn, er bú-
séttir væru í Rvík: — Þá voru og
sammþyktar tvær tillögur, er
koma skyldu til greina, þegra
launalögin yrðu endurskoðuð.
Hin fyrri var á þá leið, að við
ákvörðun dýrtíðáruppbótar vrði
tekið tillil til húsaleigu, Ijóss,
hita, fatnaðar, skatta o. f 1., en
hin síðari fór fram á að dýrtíð-
aruppbót yrði reiknuð út oftar
cn einu sinni á ári.
Hjónaband.
16. þ. m. voru gefin saman
Ágústa Ingólfsdóttir og .Thor
Thors cand/jur. Fóru sama dag
lil útlanda með „Lyru“.
Ný bók.
Út eru komin Úrvalsrit Magn-
úsar Grímssonar í einu bindi
262 bls. að stærð), kvæði, leik-
rit, ritgerðir og þjóðsögur. Iiall-
grimur Ilaligrimsson ineistari
hefur annast útgáfuna og ritað
æfisögu M. Gr. Útgefandinn er
Guðm. Gamalíelsson.
Vetraferðabíllinn
mikli, sem á að halda akveg-
inum austur færum á vetrum,
er nú kominn hingað og verður
bráðlega reyndur. Skúr liefur
verið bygður vfir hann á Kol-
viðarhóli.
Kvennaheimiliö h.f.
Samkvæmt skýrslu gjaldkera
nemur innkomið hlutafje nú kr.
27,717,34.
í Reykjavík hafa verið keyplir
hlutir fyrir kr. 14245.00. Þá eru
hæstar þessar sýslur: N.-ísa-
fjarðarsýsla kr. 2255.00, S.-Múla-
sýsla kr. 2200.00, S.-Þingeyjar-
sýsla kr. 1110.00, N.-Múlasýsla og
Gullbr. og Kjósarsýsla kr, 975.00
hvor. Aðraf sýslur eru hegri. Þó
hefir nokkuð af hlutum verið
keypt í öllum sýslum landsins.
Þcss má geta, að ein kona í
Reykjavík (frú Ragnhildur
Pjetursdóttir, Háteigi) helir
keypt hlut lyrir kr. 1600.00.
Mörg kvenfjelög og sambönd
þeirra hafa lagt fram hlutafje.
Eru þar hæst: Bandalag kvenna
og Lestrafjelag kvenna í Reykja-
vík, hvort kr. 1000.00, Thor-
valdsensfjelagið, Reykjavík og
„Likn“, Vestinannaeyjum, hvort
kr. 500.00. Hið íslenska kvenfje-
lág kr. 300.00, Sainband norð-
lenskra kvenha og Kvenfjelag
fríkirkjusafnaðarins, Reykjavík,
hvort kr. 200.00. Ýms önnur fje-
lög kr. 100.00.
Margar konu'r hafa lagL mikið
á sig við söfnun og innheimtu
hlutafjár, og sýnt hugmyndinni
um Kvennaheimilið á ýinsan
hátt skilning og vinarhug. ÖH-
um þessum konuin kann stjórn-
in bestu þakkir.
Langt er frá, að enn sje Lak-
markinu nóð, og heilir því hluta-
fjelagið enn á aðstoð allra góðra
manna.
Þjer, sem á einhvern hátt vild-
uð vinna fyrir h. f. Kvennaheim-
ilið, gerið stjórninni aðvart, hún
svarar greiðlega öllum spurn-
ingum.
' F. h. stjórnarinnar.
Steinúnn II. Rjarnason,
p. t. ritari.
Utanáskrift: H. f. Ivvenna-
heimilið. Pósthólf 686, Rvík.
PrentsmlSjau Gutenberg.
13
12
leg hætta stafar slíkum gróðri ekki af næturfrostum,
ef frostið fer ekki yfir 2°.
Þær tölur, sem hjer hafa verið nefndar, raska á
engan hátt þeirri vissu, að bygg hafi verið ræktað
hjer víða um land fyr á öldum, og að það hali náð
þroska í góðuin meðalárum. Bornar sainan við nýj-
ustu tilraunir styðja þær miklu fremur þá trú, að
bygg megi rækta í meðalárum á allri suður- og suð-
vesturströnd landsins, og á hinum sumarhlýrri stöð-
um í öðrum landshlutum, að byggræktin geti verið
nær árviss, þar sehi skilyrðin eru best, og að byggið
muni gcta náð þroska í flestöllum sveitum landsins,
þegar best árar.
Þess var áður getið, að korngróður virtist þurfa
ininna hitainagn til að þroskast í norðlægum (sumar-
Ijósum) löndum, en þegar sunnar dreguf. Undanfarin
siðustu ár hefir Klemens Krisijúnsson, búfræðingur,
ræktað bygg við Reykjavík (Freyr XXII, 1—4 tbl.).
Bygg, sem var sáð 1. og 10. maí 1923, var skorið 10.
september „saunilega þroskað". 1924 var bygginu sáð
1., 10. og 15. maí, og það var skorið, þroskað 10. sept.
Hitamagn sprettutimans var 1923 (frá 1. maí til 10.
sept.) 1120° C„ og' 1924 1174° G. Er þetta minna hita-
magn en — á sama tíma — i meðalári í Reykjavík.
Það er mjög athyglisvert, að sama byggtegund sem
þarf 1240° hitamagn til að þroskast í Noregi, þrosk-
ast hjer þó hitamagnið sje að eins 1120°.
En hverju skiftir það íslenska bændur og gras-
ræktarmenn, að verðurátta er hjer eigi kaldari en svo,
að möguleikar til byggræktar eru meiri en t. d. á Röros
í Noregi, eða líkir og i Alta?
Spurningunni verður hjer svarað með því að sýna,
hvað erlendar tilraunir sanúa um grasræktarmögu-
leikana í sveitum þeim, er liggja á norðurmörkum
byggræktarinnar, og bera þær sannanir saman við ein-
stakar tilraunir og reynslu heima fyrir.
Fyrst skal athuga túnræktar- og grasræktarlilraui^r
á Röros. Sveitin var til forna skógi skrýdd, — skóg-
urinn er nú eyddur, og vorkuldar og frostnætur fara
ómildum hönduin um jarðargróðann. Enda segja
Rörosbúar, að þar sje altaf 8 mánaða vetur, og auk
þess kuldatíð í 4 mánuði.
Grænfóðurræktartillraunir gerðar í Röros 1920—24
sýna, að ýmsar korntegundir, svo sem hafragras,
hygg, vorrúgur o. fl„ blandað og óblandað, hafa gefið
frá 566 til 1187 kg. af þurru grænfóðri af máli (V,0 ha.)
eða sem svarar 18 til 37% hestum (100 kg.) af dag-
sláttu.
Af tilr&unaspildum í Norðurbötnum í Svíþjóð (400
—500 metra yfir sjó) fengust á árinu 1906—08 3650
—-4030 kg. af nýju grænfóðri af máli, eða sem svarar
29—33 hestum af þuru grænfóðri af dagsláttu.
Gömul, Ijeleg tún, sem farið var að bera tilbúinn
áburð á, gáfu af sjer á öðru ári frá 300—551 kg. af
máli*) (ca. 9—17% hestur af dagsláltu) eftir áhurð-
armagni og blöndun. 3—4 ára gömul tún, þar sem
skilyrði voru svipuð, gáfu af sjer 457—796 kg. af máli
þar sem heppileg áburðarblanda var notuð (14—25
hestar af dagsláttu).
Á tilraunastöðinni á Vinningstad í Valdres fást ár-
lega um 700 kg. af lieyi af máli á nýleguin túnum,
*) Tölurnar sýna að þessi tún hafa ekki verið í eins
góðri rækt og við teljum sæmilegt.
14
og 650 800 kg. at' þurú grasfóðri af máli, en Vinning-
slad lig'gur betur en Röros (hitamagn maí—sept. uni
1500° C.), svo byggrækt er þar nær örugg.
Árin 1915—22 Ijet Þjóðvinafjelagið norska gera ný-
ræktartilraunir á Ábjörstölen og í Vangröftdalen. Þessi
sel liggja svo hátt til fjalla, að kornrækt er ekki til-
tækilleg. Meðaluppskera af heyi af máli var 05!) kg.
þessi ár, en komst upp í 1583 kg. af máii. Meðalupp-
skera af þurru grænfóðri (hafragrasi) var 071 kg. af
máli, en mest 1158 kg.
Þessar tölur munu nægja til að sýna, að í fjalla-
sveitum með svipuðum sumarhita eins og viða á fs-
landi — í fjallasveitum, sem eru við takmörk bvgg-
ræktarmöguleikanna -—■, fæst geysileg uppskera af
heyi og grænfóðri, þegár vel er í haginn búið. i»»
tölurnar sjeu tilraunatölur og ekki sje hægt að gera
ráð fyrir slíkri eftirtekju lijá bændum alment, sýna
þær ljóslcga, að túnræktarskilyrði eru góð á þessuw
slöðvum.
Einstakar íslenskar tilraunir benda alveg í söiiiu
átt og erlendu tilraunirnar. Á Vífilstöðuin og víðar,
þar sem grænfóðurrækt hefir verið stunduð árum.
saman, hafa fengist 1700—2300 kg. af nýju hafra-
grasi af máli, þegar vel er borið á. Þetla verður ekki
metið minna en 425—575 kg.*) af þurru grasi af máli,
eða 13%—18 hesta af dagsláttu, og jafngildir j»ó
óefað meiri tölu en sem þessu nemur. f gróðrarstöð-
inni á Akureyri hefir fengist svipuð uppskera, eða
jafnvel meiri. Mun inega fullyrða, að hafragrasupp-
*) Talið að 4 kg. af nýslegnu hafragrasi geri 1 kg.
af þuru heyi.
I