Vörður - 03.12.1927, Blaðsíða 2

2
V Ö R Ð U R
og N.-ísafjarÖarsýslu, virðist
vera öröugt að koma frarn lög-
um og rjetti eða jafnvel halda
almenna fundi (Hvolfundinn)
fyrir uppreistarhug og siðleysi
sumra íhaldsmanna. — Stjórn-
arflokkurinn, sem þykist öðr-
um fremur vilja vernda núver-
andi þjóðskipulag, fóstrar þær
meinsemdir í hugarfari og lífs-
stefnu manna, sem horfa til
stjórnleysis og niðurbrots á
þjóðskipulaginu. Og blöð
flokksins ala á uppreistarand-
anum. Tíminn vill spyrja: Mun
þjóðin þola, að rjettvísin sje
smúnuð og rjettarörygginu í
Iandinu sje traðkað, þegar í-
haldsmenn komast í ósamræmi
við landslög? Nei og aftur nei!
Hún mun krefjast þéss, að
uppreistarmönnunum verði
refsað, eins og lög mæla fyrir“.
Þegar Tíminn segir að blöð
íhaldsmanna „ali á uppreistar-
andanum“, þá á' blaðið við það
eitt, að þau hafa sagt frá við-
burðunum í Bolungarvík.
En þegar blaðið talar um
„uppreistarhug og siðleysi" í „á-
kveðnustu íhaldshjeruðum
landsins“, — hvers vegna
gleymir það þá Reykjavík?
Hvar í landinu hefir borið
meira á uppreisnarhug en i
höfuðstaðnuin? Blaðið talar um
uppreisnarhug „sumra“ íhalds-
manna — en hvers vegna hafa
foringjar Framsóknar aldrei
haft áhyggjur af yfirgangi
„sumra“ verkamanna? Hvers
vegna hefir Timinn aldrei kraf-
ist þess að uppivöðsluseggjum
og óaldarlýð úr flokki jafn-
aðarmanna væri „refsað eins
og lög mæla fyrir“?
Einar Jónasson.
Sumarið 1916 sendi íhalds-
stjórnin einn af lögfræðingun-
um úr stjórnarráðinu vestur á
Patreksfjörð til þess að lita
eftir embættisrekstri sýslu-
mannsins í Barðastrandarsýslu,
Einars Jónassonar. Skýrsla sú
er lögfræðingurinn gaf stjórn-
inni, bar það ekki með sjer
að neitt verulegt væri að at-
huga við embættisrekstur E. J.
í haust sendi núver. stjórn
tvo inenn vestur til þess að
rannsaka enn á ný embættis-
rekstur E. J. Skýrsla þeirra er
oss ekki kunn, en ætla má að
hún hafi varpað öðru ljósi yf-
ir starfrækslu sýslumanns en
skýrslan frá 1926. Því að
stjórnin hefir nú vikið E. J.
úr embætti um stundarsakir.
Fyrir nokkrum dögum setti
stjórnin Berg Jónsson, fulltrúa
lögreglustjórans í Rvík, sýslu-
mann í Barðastrandarsýslu og
sendir hann vestur á „Þór“.
Þegar B. J. kom til Patreks-
fjarðar, neitaði E. J. að víkja
úr embætti. Símaði hann Morg-
unblaðinu ástæður sínar og er
skeyti hans hirt á öðrum stað
hjer í blaðinu. Stjórnin sendi
,,óðinn“ þegar i stað vestur og
með skipinu Hermann Jónas-
son, fulltrúa bæjarfógetans í
Rvík, og fól honum að fram-
kvæma afsetninguna. „Óðinn“
kom til Patreksfjarðar fyrir
hádegi í gær og að því er vjer
best vitum, liggur nú allur her-
skipafloti ríkisins á höfninni
þar, búin til atlögu gegn upp-
reisnarmanninum E. J.
Hvíiík kaldhæðni örlaganna,
að það skyldi verða Jónas Jóns-
son, sem íyrstur gerði varðskip-
in að „lítilli ríkislögreglu!“
En ef E. J. hefði nú verið
úr flokki „sumra" jafnaðar-
manna, hvernig hefði J. J. þá
farið að? Það er erfitt að spá
nokkru um það. En svo mikið
er víst, að þótt Tíminn nú am-
ist við uppreisnarhug „sumra
íhaldsmanna“, þá hefir blaðið
og flokkur þess, með afskiftum
sínum af varalögreglumálinu,
haldið hlifiskyldi yfir upp-
reisnarhug „sumra" jafnaðar-
manna.
Meðan rjettlætistilfinningin í
stjórnarherbúðunum er svo
skeikul, mun það tæplega
vekja óblandna aðdáun þótt
blaðið óskapist yfir því að
„rjettvísin sje smánuð og rjett-
arörygginu í landinu traðkað“.
Tvennir tímar.
Þegar varalögreglan var á
dagskrá 1925 var svo að heyra
á Alþ.bl. og Tímanum að ekki
gæti komið til mála að aðrir
en verkamenn risu gegu lögum
og yfirvöldum. Þá fanst ekki á
að þessi blöð hefðu miklar á-
hyggjur af rjettaröryggi og lög-
gæslu — en bæði ráku upp á-
mátlegan og falskan söng um
að nú ætti að fara að berja á
verkamönnum! Og þetta væl
hefir síðan komið í stað allra
röksemda gegn þeirri skoðun,
að tryggja bæri ríkinu vald til
þess að halda uppi lögum og
rjetti.
En nú er öldin önnur. Nú er
það í ljós koinið, að fleiri en
jafnaðarmenn einir geta fundið
upp ú þeim skolla, að gerast
ójafnaðarmenn. Og þá stynja
bæði blöðin þungan yfir spill-
ingunni og heimta að hart sje
tekið á allri uppivöðslu gegn
lögreglu og ríki.
Og varðskipin þeysa með
ströndum fram og hafa ekki við
að halda „hjúunum“ í skefjum
— eftir skipun Jónasar Jóns-
sonar dómsmálaráðherra, eftir-
lætisgoðs jafnaðarmanna.
Áveiturnar
í Árnessýslu.
1 47. tölubl. „Tíinans" voru
þessar tvær smágreinar:
„Miklavatnsmýrarúveitan. Nýlega
scndu bændur á áveitusvœðinu l>á
Dag Brynjólfsson i Gaulverjabæ og
SturJu Jónsson Fljótshólum á fund
ríkisstjórnarinnar til þess að bera
upp vandkvæði sin út af skemduni
á áveitusvæðinu. Flóðgátt áveitunn-
ar hafði verið ótraustlega bggd og
hefir áin brotið umbúnaðinn og flættt
inn á áveitusvœðið til stórskemda.
Leita bændur, sem von cr til, úrræða
að lialda ánni í skefjum.
Skeiðaáveitan. Eigi er heldur tíð-
indalaust á því áveitusvæði. Áeetlun
verkfrœðinganna tim kostnað við verk-
ið regndisl núlega jafnfjarri }>vi
rétta, sem }>ú er mest liafa brugðist
úœttanir þeirra, en það er ekki litið.
Til dæmis um fjarstæðuna má geta
þess að kostnaðurinn við að sprengja
skurð gegnum eina klöpp varð Í20
þús. kr., en allur koslnaður við ú-
veituna var úœtlaður 107 þús.t Af
þessum sökum hefir þyngri fjárhags-
byrði lagst á hcrðar bændum á á-
veitusvæðinu en ætlað var í fyrstu.
Nýlega fór Jónas Jónsson rúðherra
austur ú Skeið, til þess að kynnast
ástandinu og halda fund með bænd-
um um vandræði þetta. Vernur siðar
núnar greint frú þessu múti“ (I.ctur-
hreytingar hdr).
Eins og sjá má á greinarend-
anum, er þar lofað nánari
greinargerð síðar. -Jeg hefi því
beðið rólegur alllangan tíma, en
nú mun loíorðinu fullnægt með
neðanmálsgrein kenslu- og
kirkjumálaráðh. Jónasar Jóns-
sonar í 52 tbl. „Tímans“: „Ó-
bilgjarna klöppin". Mjer var
það altaf ljóst, að ofanskráðar
greinar væru ritaðar af núver-
andi kenslu- og dómsmálaráð-
herra, því bæði var það, að
hann lætur nafn síns getið í
greininni og svo er hinn nýji
ritstjóri „Tímans“ enn varla svo
kunnugur þessum málum hjer
syðrð, að hann riti um þau að
svo slöddu.
Jeg mun nú gera þessi tvö
áðurnefndu áveitumál að um-
talsefni og mun þá rjett að
byrja á stíflunni í áveituskurð-
inn á Miklavatnsmýri.
Miklavatnsmýraáveitan.
Stíflan í áveituskurðinn var
bygð 1916 og þá auðvitað gerð
þannig, að Þjórsá ætti ekki að
geta runnið yfir hana í mesta |
vexli, enda var yfirborð henn-
ar (stíflunnar) í hæð sem sam-
svaraði 3ja feta (ca. 1,0 m)
hæð yfir það vatnsborð, sem
nokkurra ára mælingar og um-
sagnir kunnugra manna á vett-
vangi töldu hæst. Stíflan hef-
ir staðið óhögguð í 10 ár —
fyrst í jólaflóðinu 1926 brast
stíflan.
En hvað segir þá kenslu- og
dómsmálaráðherra: „Flóðgáttin
var ótraustlega bggð“.
Stíflan er bygð i 2,0 m brcið-
an úveituskurð, sem gengur úr
Þjórsá út á hina svokölluðu
Miklavatnsmýri og eins og úð-
ur er um talað, miðuð við það,
að yfirborð hennar liggi 3 fet-
um yfir mesta háflæði Þjórsár,
en hvað skeður svo? Þjórsá
stíflar sig í hlákunum um jóla-
leytið 1926, fyrst fyrir neðan
Egilsstaði og rennur yfir Vill-
ingaholtsengjar m. m., en svo
riður hún úr sjer þeirri jaka-
stíflu og setur aðra í sig á eyr-
unum neðan við bæjinn Mjó-
sund, þannig, að öll eða mest
öll Þjórsá rennur í suðvestur
yfir Mildavatnsmýri. Farið var
þá á báturn, þar sem undanfar-
inn mannsaldur var gengið
þurrum fótum á öllum tímum
árs. Stiflan í áveituskurðinn á
Miklavatnsmýri var bygð og
reyndist að standa öll vanaleg
eða fyrirsjáanleg áföll í 10 ár,
en hún var gerð sein stífla í á-
veituskurð úr Þjórsá, en ekki
sem fyrirhleðsla eða stífla fyr-
ir sjálfa Þjórsá, ef hún í ófyrir-
sjáanlegum vexti stíflaði sig og
kastaði sjer vestur yfir Mikla-
vatnsmýrarláglendið.
í 52. tbl. „Tímans“ minnist
háttvirtur ráðherra J. J. á þessa
áveitu í neðanmálsgrein sem
heitir „Óbilgjarna klöppin“. Þar
segir hann þö svo rjett frá, að
í vatnavöxtunum um jólaleyt-
ið í fyrra hafi áin fossað yfir
stífluna og grafið undan stífl-
unni innanverðri og rekur þá
að því sem jeg gat um hjer að
framan, að vatnsborð árinnar
mun hafa orðið meira en þrem
fetum hærra heldur en það hef-
ir orðið hæst undanfarin 30 ár;
þetta hefir auðvitað orsakast af
áðurnefndri jakastíflu.
Þá talar háttvirtur dóms-
málaráðherra um „þjóðgal verk-
fræðinnar" sem hann lætur
falla ofan í hyl er áin liafði
grafið. Ef þetta á að vera eitt-
hvert hnytti-yrði er það tor-
skilið, en lítil virðist mjer al-
varan ef þetta á að vera
spaugsyrði og undarlega hugsað
á islensku, ef gat getur steyptst
ofan í hyl.
Þá getur háttvirtur ráðherra
þess að stíflan hafi verið end-
urbygð og búið um traustleg-
ar en áður. Vel má það rjett
vera, en hinu mun jeg óhikað
spá, að komi Þjórsá á hina
nýju stíflu á sama hátt og í
fyrra, þá getur hinn háttvirti
ráðherra leytað að stíflunni eða
hlutum úr henni í nánd við nú-
verandi stíflustæði, því að ef
ú eins og' Þjórsá stíflar sig í
miklum vexti og flæðir inn á
Mildavatnsmýri, þá nægja ekki
fyrirstöður, sem bygðar eru sem
flóðgátt í 2ja metra breiðan
skurð.
Að svo stöddu hefi jeg lokið
ináli mínu um Miklavatnsrnýr-
aráveituna, og vik þá að
Skeiðaáveitunni.
Tvisvar sinnum áður hefir
háttvirtur dómsmálarúðherra
talað um hina hringavitlausu
áætlun um Skeiðaáveituna. í
bæði skiftin hefi jeg litið á
þessi skrif eins og hvert ann-
að blaðamannaþvaður, því á-
veitan var ekki gerð að um-
talsefni, heldur var nrjei rjett
þetta eins og hvert annað oln-
bogaskot upp úr þurru.
Nú fer hann á stað, eins og
að ofan iná sjá með nokkrar
töluupphæðir og lastyrði um
mig og' stjettabræður nrína.
Eins og sjá má af ofan-
skráðri grein telur hann áætl-
aðan kostnað 107 þús. kr. og
getur það rjett verið, en af
mjer var kostnaðurinn áætlað-
ur kr. 103,600.00, en eftir að
jeg hafði með málið að gera
voru gerðar breytingar — ein-
um skurði sleft og skurðum og
brúm bætt við eftir óskum
Skeiðamanna — svo það getur
verið nærri sanni að öll áætl-
unin rniðuð við árið 1915 hafi
orðið kr. 107,000.00
Þegar við verkfræðingar ger-
um áætlanir um verk sem
framkvæma á á næstkomandi
árum, þá höfum við engan á-
byggilegri mælikvarða heldur en
þann sem svipuð verk hafa
kostað undanfarið ár. Þetta nær
bæði til verka sem unnin eru
i daglaunum og þó helst til
verka sem unnin eru i ákvæð-
isvinnu.
Áætlanir mínar eru dagsettar
21. mars 1916 og verðið sem
þar er lagt til grundvallar er
miðað við næsta ár á undan
(1915); þó er það hækkað urn
5 aura um tímann þ. e. úr 35
aurum uppi 40 aura um kl.
tima.
Þetta verð lagði jeg tii grund-
vallar við áætlun mína um á-
veituna.
Útkoman verður þá eins og
taflan sýnir:
Taflan er skráð þannig, að
afföll og vextir af lánunum eru
dregin frá og svo upphæðin
sem unnið var fyrir færð niður
svo að hún samsvari 40 aura
kaupi.
Hjer er einungis verðið mið-
að við verkakaup.
Jeg hefi ekki aðgang að sjálf-
um reikningunum, því þeir eru
fyrir tveim árum sendir Stjórn-
arráðinu og getur hinn hátt-
virti dómsmálaráðherra af þeim
sannfærst um hvort miklu
muni skakka urn tilgreint verka-
kaup.
Það sem jeg ekki hefi að-
gang að reikningunum hefi jeg
neyðst til þess að miða alt
við verkakaup, en nú er það
öllum ljóst, að ýmsar vörur, svo
sem sement, sprengjuefni, kol,
olía, timbur og ýms áhöld hækk-
uðu mun meira en þrefalt í
verði á árunurn 1915—1922 og
hvar er svo þessi hringaviilegsu
í áætluninni? — Jú, hún inun
verða svo, að ef reiknuð er
verðhækkun á byggingarefni,
sprengiefni m. m. stendur á-
ætlunin betur heldur en alment
er hægt að heimta um áætlanir,
sem gerðar eru um verk á
stöðum, þar sem lítið hefir
verið uin framkvæmdir, sist í
ákvæðisvinnu, og því vinnu-
markaður hvorki reglubundinn
nje ábyggilegur.
í neðanmálsgrein sinni, sem
háttvirtur dómsmálaráðherra
kallar „Óbilgjarna ldöppin",
drepur hann meðal margs ann-
ars einnig á Skeiðaáveituna, en
nú er úætlunarverðið orðið rúm-
ar 100000 kr. og byggingar-
kostnaður kr. 450000. Hvorugt
er rjett, eins og sjú má að
framan; en nú gerir hinn hátt-
virti ráðherra þá uppgötvun,
að við höfum ekki fundið
klöpp þá, sem var í botni aðal-
áveituskurðarins ofanverðum,
og það segir hann enda þótt
að í nefndri áætlun iriinni sje
gert ráð fyrir 12000 rúmmetr-
um af þjettum leir og hrauni.
Hitt er annað mál, að jeg bjóst
ekki við, að hraunklöpp þessi
yrði jafndýr eða „óbilgjörn“ —
svo hnittilega kernst hann að
orði — eins og raun bar vitni.
Að reyna til hlítar hraunklöpp,
sem nær yfir um 4000 fermetra
af landi, til þess með nokk-
urri vissu að áætla kostnað við
að sprengja hana, er dýrt og
erfitt verk, einkum þegar klöpp
þessi er í 3—5 metra dýpi. —
Þetta er talað til þeirra manna
sem skyn bera á verklegar