Menntamál - 01.01.1927, Page 4

34
MENTAMÁL
unnar. Oft er örðugt aS segja um hvort sje upphafiS, hug-
myndin eSa framkvæmdin, kenningin eöa reynslan, en því mtm
enginn neita, aS þar sje náiö samband á milli. Þegar bóndi
flytur nýjar kenningar um kúarækt, getur reynslan skorið úr
um þaS, hvort kenning hans sje rjett. Venjulega flytur hann
ekki kenninguna, fyr en hann er búinn aS reyna hana; en þeg-
ar reynslan hefir staSfest hugboS hans, flytur hann hiklaust
hinn nýja boSskap. Hann býSur fólki aS koma og sjá árang-
urinn af hinni nýju aSferS. Þessi er aSferSin! Svona líta kýrn-
ar út! Þetta mjólka þær! Og þannig er búreikningurinn!
Á þann hátt verSa framfarirnar í dýrauppeldisfræSinni. En
öSruvísi horfir þetta við, þegar um uppeldi mannanna Ijarna
cr aS ræSa. Þegar fluttar eru nýjar kenningar um betri aS-
ferSir viS Ijarnauppeldi, er því ekki venjan aS l)jóSa fólki aS
koma og sjá hin þroskamiklu börn, sem aSferSinni hefir veriS
beitt viS ; þvi er jafnvel ekki haldiS fram, aS börnin hafi ÖSI-
ast alla þá ágætu eiginleika, sem aSferSinni eru eignaSir. Eng-
inn býst viS eSa heimtar, aS beSiS sje eftir aS hægt sje aS
benda á árangurinn til sönnunar. Kennarar halda öSrum frem-
ur frarn ákveSnum uppeldiskenningum, og þó gerir enginn
kröfu til þess aS börn frá kennaraheimilum sjeu fremri öSrum
börnum. í þessu, aS sleppa tilvitnuninni til reynslunnar, liggur
viSurkenning um þaS, aS ])aS er ekki auSgert aS sanna upp-
eldiskenningar, er snerta skapferli og hugsunarhátt, mannj
gildiS, meS tilvitnunum í árangur og reynslu.
Oft er þó vitnaS til reynslunnar, þegar um uppeldiskenn-
ingar er aS ræSa, og ber þess þá aS gæta, aS „reynsla" hefir
tvennskonar merkingu. Ýmist er orSiS notaS um skynjanir og
staSreyndir, sem hægt er aS mæla eSa vega, t. d. aS þaS sje
heitt í SuSurlöndum, vara sje dýr o. s. frv., — eSa þaS er not-
aS um ,,innri“ reynslu, t. d. þegar trúboSi talar um reynslu
sína, en sú reynsla er alt annars eSlis en þaS, sem vog og
mælir nær til; hún hefir sönnunargiídi fyrir þann einan, sem
hennar hefir orSiS aSnjótandi. Þegar vitnaS er til þeirrar
reynslu, þá hefir þaS hvorki meira eSa minna sönnunargildi