Menntamál - 01.01.1927, Page 5

MENTAMAL
35
íyrir aSra en hver annar persónulegur vitnisburSur. ViS trúum
mönnum jafnvel — eSa illa — hvort heldur þeir ákalla sam-
vizku sína eSa ekki, og á sama hátt tökum viS jafn mikiS —
eSa lítiS — tillit til manna, hvort heldur þeir vitna til slíkrar
reynslu eSa ekki, kenningum sínum til sönnunar. ÞaS er væn-
iegast til áhrifa, þegar um uppeldiskenningar er aS ræða, aS
reyna aS sýna fram á,aS þannig hljóti orsakasambandiS aS vera,
eins og fullyrt er. Hin „innri“ reynsla vor hefir mikiS eSa
lítiS gildi fyrir aSra, alt eftir því hvernig þaS tekst. Sam-
vizka og reynsla eru ágæt sönnunargögn fyrir oss sjálfa;
gagnvart öSrum hrekkur slíkt skamt.
ÞaS má þvi vera Ijóst, aS „reynslan", sem hægt sje aS vitna
til og nota sem sönnunargágn, er aS því er snertir uppeldismál,
miklum takmörkunum háS. Þær orsakir og afleiSingar, sem
reyusla vor nær til, ná yfirleitt ekki yfir langt tímabil. Eitt
vekur ánægju, annaS andúS, — en hinn endanlega árangur
og alla þá orsaka og afleiSingakeSju, sem aS honum liggur.
sjáum viS ekki. HvaS þvi veldur, aS einn verSur svona og
annar á hinn veginn getum vjer sjaldnast veriS viss um. Ef maS-
ur, sem upp er fóstraStir viS frjálsræSi, gefst vel, þá er þaS
hugsanlegt, aS ágæti hans sje frjálsræSinu aö þakka; en hitt
er og hugsanlegt, aS hinn góSi árangur hafi fengist þrátt fyrir
frjálsræSiS, og aS gott innræti hafi orSiS yfirsterkara óskyn-
samlegu uppeldi. Milli þessara'tveggja skauta — „vegna þess
aS“ og „þrátt fyrir aS“ — hggja svo margir aSrir möguleikar.
Þann:g má ræSa og rita fram og aftur um hverja uppeldis-
aSferS. Auk þessa mundi örSugt aS segia um þaS, á hvaSa
aldursstigi eigi aS mæla árangurinn af uppeldi mannsins, hvort
heldur skuli taka t. d. tvitugs- eSa þrítugsaldur. Vísast er
ekkert aldursstig til þess falliS, aS miSa viS úrskurS um árang-
ur uppeldisins, því þaS mun viSurkent, aS uppeldi Leri ekki
aS telja árangurslaust, ]dó árangurinn komi seint í ljós, og sje
ekki til einskis þó áhrifin e. t. v. endist ekki alla æfina.
Reynsla úm uppeldismál — mæld og vegin reynsla eSa „innri“
reynsla, — getur jaínvel haft skaSleg áhrif, ef skýrskotun