Menntamál - 01.12.1937, Blaðsíða 6
164
MENNTAMÁL
lenzku komu fleslir frá Noregi, en aðrir frá Orkneyjum,
Skotlandi og Irlandi. Fram eftir öldum var Noregur skipt-
ur í mörg smá konungsríki. En scint a 9. öld, um það
leyti, sem Island tók að byggjast, lagði einn þessara kon-
unga, Haraldur hárfagri, alla iiina konungana undir sig
og gerði Noreg að einu ríki. Ýmsir hinna fyrri höfðingja
kunnu þessu illa, og vildu iieldur hverfa úr landi en missa
sjálfstæði sitt. Allmargir þeirra fórutilíslands.Teljamenn,
að af þeirn sökum liafi meira mannval numið ísland en
ella mætti ætla. Hitt er víst, að eigi var það heiglum hent
að sigla litlum seglskipum yfir Atlantshaf með fjölskyldur
og húpening.
Á Islandi iiófst brátt liin blómlegasta athafna- og menn-
ingaröld. Kristnin, sem barst sunnan að, og var lögtekin
ái'ið 1000 varpaði mildari blæ á hina hraustu víkingslund,
og i kjölfar hennar kom ritlistin og bókmenntin. Á 12. og
13. öld voru ritaðar á íslenzku bókmenntir, sein vera munu
einstæðar i sinni röð og vekja aðdáun allra sem kynnast
þeim. Þessar forn-íslenzku bókmenntir eru frumlegar og
þjóðlegar, en bera þess eigi að síður vott, að höfundarnir
voru hámenntaðir og víðförulir heimsborgarar. Til dæmis
bafði einn hinn fyrsti íslenzki rithöfundur, sem kunnugt
er um, stundað nám í Paris um margra ára skeið.
Á seinni hluta 13. aldar leið bið íslenzka þjóðveldi undir
lok, og landið komst undir erlend yfirráð. Steðjuðu nú bin-
ar mestu hörmungar að þjóðinni um margar aldir, drep-
sóttir, eldgos, sullur og erlend áþján. Á þessum hörmung-
anna tímum voru það bókmenntirnar, sem héldu Iifi og
kjarki í alþýðunni, sem lét sér ekki nægja að rifja upp hin
fornu meistaraverk, heldur skapaði á hverri öld eiítbvað
nýtt, misjafnlega verðmætt að vísu. Á liinum dreifðu og
afskekktu sveitaheimilum, sem mjög voru fjölmenn, safn-
aðist fólkið saman í einni stofu hin löngu skammdegis-
kvöld, sagði sögur, las, kvað og orti. Á þann liátt varð-
veittist íslenzkt mál og menning gegnum myrkur mið-