Bjarmi - 07.03.1928, Síða 4

68
B J A R M I
Ágæt bók fyrir presta.
Svíar hafa átt marga góða kenni-
menn, sannkallaða skörunga i kenni-
mannastjett, þótt fæstir þeirra hafi
kunnir orðið hjer á landi. Á fyrri
hluta 19. aldar áttu þeir þrjá prje-
dikara, sem taldir voru meðal hinna
langfremstu á Norðurlöndum á sin-
um tima. það voru þeir Magnus
Lehnberg (biskup i Linkaupangi,
f 1808), Karl Georg Rogberg (pró-
fessor í Uppsölum f 1834) og sálina-
skáldið Johan Olof Wallin (erki-
biskup í Uppsölum f 1839). Eink-
um fór hið mesta orð af hinum sið-
astnefnda um öll Norðurlönd, og
mun hann hafa haft mikil áhrif á
prjedikanaflutning kennimanna á
Norðurlöndum um og eftir miðbik
19. aldar. Einnig hingað út bárust
prjedikanir Wallins og voru um hríð
langútbreiddastar allra útlendra prje-
dikana á fslenskum prestssetrum,
og hafa vafalítið einnig haft mikil
áhrif á prjedikanir kennimanna vorra.
En siðustu mannsaldrana hefir lítið
orðið vart sænskra prjedikana úli
hjer. Á einstöku stað hefi jeg þó rek-
ið mig á hinar ágæfu prjedikanir J.
A. Eklunds og Nat. Beskows.
En Sviar eiga enn í dag ýmsa á-
gæta kennimenn, og meðal þeirra er
vafalaust í fremstu röð kennimaður
sá, er jeg vildi vekja lítilsháttar at-
hygli á, prestum vorum til fróðleiks,
og þá líka virðist vera sá allra
sænskra kennimanna, sem langmest
orð fer af um þessar mundir. Þessi
kennimaður er dr. Sam. Stadener, er
á næstliðnu hausti varð biskup í
Strángnás-stifti, en var áður prestur
á Skáni og jafnframt kennari við
háskólann í Lundi i kennimannlegri
guðfræði.
Dr. Stadener hefir gefið út tvö
prjedikunarsöfn hvort á eftir öðru
næstliðin ár. Hið fyrra er yfir gömlu
textaraðirnar, (»Evangelie-Postilla« í
4 bindum); hið síðara yfir nýjar texta-
raðir. Nefnist síðari postillan, sem
hjer skal vakin athygli á »Högmásso-
Postilla. (Första nya högmássotext-
erna)«. Er hún í 4 bindum, rúmar
900 blaðsiður alls, og kostar hvert
bindi óinnbundið 3,75 kr. (sænskar).
Verðið er að vísu nokkuð hátt; eins
og gengið er í bili yrði verð postill-
unnar um 20 kr. íslenskar. En jeg
teldi því fje vel varið jafn ágæta bók
og hjer er um að ræða. Það leynir
sjer ekki, að þar er prjedikari á ferð-
um, sem er höfði hærri en flestir
kennimenn vorra tíma á Norður-
Iöndum. Prjedikanirnar eru í alla
staði tímabærar og taka tillit til þeirra
vandamála á sviði hins trúarlega og
andlega lifs, sem vorir tímar eiga
við að glíma. Bygging þeirra er ein-
hver hin vandaðasta, sem jeg hefi
sjeð langa lengi í prjedikunum. Öll
efnisskifting er svo ljós, sem frekast
verður á kosið. Hverri prjedikun er
skift í sjerstaka kafla (venjulega þrjá)
og hefst hver prjedikun á stuttum
inngangi (exordíum) út af ákveðinni
ritningargrein (oftast úr gamla testa-
mentinu), er leiðir að ákveðnu um-
talsefni, sem svo er strengilega fylgt
prjedikunina á enda. Uintalsefnin eru
flest þannig orðuð, að þau festa sig
í huga áheyrendanna. Pví miður
leyfir rúmið mjer ekki að tilfæra hjer
dæmi þess, hvernig umtalsefnin eru
orðuð hjá Stadener. Útfærslan siálf
er blátt áfram meistaraleg. Pað er
rjett ótrúlegt hve mikið höf. getur
fengið út úr texta sfnum og hversu
honum getur unnist efni úr bibliu-
orðum, sem fæstum mundi detta í
hug að feldist í þeim. En þar við
bætist svo alveg óvenjuleg mælska