Bjarmi - 01.11.1928, Qupperneq 17

B JARMI
241
margra er höfuðtilefni þ;si, að sam-
band prests og safnaðar er svo lítið,
sem raun ber vitni. Að minu viti
ætti hún ekki að þurfa að fjarlægja
þessa aðila hvorn frá öðrum. Jeg á
hjer við þá breylingu, sem orðið
hefir á menningarháttum þjóðar-
innar og gerir það að verkum, að
staða prestsins er að nokkru oiðin
önnur í þjóðfjelaginu en áður, eink-
um á þá lund að prestarnir eru nú
ekki lengur einu mentamennirnir,
heldur bara einir af mörgum, bæði
til sveita og þó sjerstaklega í kaup-
stöðunum. Víst er um það, að meðan
menn leituðu til prestanna, engu síður
í veraldlegum en andlegum vanda-
málum, gaf það prestunum góð deili
á öllum sóknarbörnunum, og svo að
segja knúði þá til að lifa með þeim
í blíðu og stríðu, einkum í stríðu.
Einnig jókst virðing þeirra við þessa
□auðleitarhjálp, svo öllum almúga
þótti sjálfsagðara að hlýða ráðum og
dæmi þeirra en nú. En óþarft mun
að leggja mikla áherslu á þessa
breyttu aðstöðu, bæði vegna þess að
enn eru prestarnir víða best mentir,
og einkum þó sakir þess, að minsta
kosti til sveita búa þeir við svo lík
kjör og aðrir, að þeim er innan
handar að skilja og rjetta meðbræðr-
um sínum hjálparhönd í hvívetna,
ef þeir vilja og eru þess færir.
Önnur ástæðan varðar eflaust
miklu meira i þessu efni, ástæða sem
raunar altaf hefir verið fyrir hendi,
og verið þrándur í götu prestanna
inn að hjörtum safnaðanna. En lik-
lega aldrei meiri en nú, vegna þess
hve sú leið er gróin. Hún er það
þjóðareinkenni vort hve vjer erum
dulir að eðlisfari.
Sönnum íslendingi er eðlilegast,
að vilja spjalla sem fæst um sinn
innri mann, og allra minst um það,
sem honum er kærast eða á einhvern
hátt viðkvæmast. í »Konungsefn-
unum« hefir stórskáldið Henrik Ib-
sen lýst þessu þjóðareinkenni voru í
samtali milli Skúla jarls og íslenska
skáldsins Játgeirs, með þeirri snild,
sem honum einum er lagin.
Er þeir á hljóðri stund opna hug
sinn hvor öðrum, segir Skúli jarl við
Játgeir:
»það er líkt og þú hafir tvo menn
að geyma, íslendingur. Sitjir þú meðal
hirðarinnar, þegar glatt er á hjalla,
steypir þú hettu og kufli yfir hverja
hugsun þína; sje maður einn með
þjer, líkist þú stundum þeim, sem
mann langar til að velja sjer vin á
meðal. Hvernig stendur á því?«
Játgeir svarar: »þegar þjer farið
að synda í ánni, herra, þá klæðið
þjer yður ekki úr fötunum, þar sem
kirkjufólkið ferum; heldur leitið þjer
uppi eitthvert leyni«.
Skúli: »Auðvitað«.
Játgeir: »Jeg á feimni sálarinnar;
þess vegna afklæði jeg mig ekki
þegar margir eru í höllinni«.
Þetta er dásamlega fögur og sönn
lýsing. Pað er dýrmætt að eiga þetta
þjóðareinkenni, já ómetanlegur kostur
á hverri þjóð að eiga sanna feimni
sálarinnar, líkt og saklaus mær á
óviðjafnanlega feimni hreinleikans.
En það getur verið löstur að vera of
dulur. Hverjum manni er nauðsyn-
legt að eiga vin, sem hann getur
sagt alt, ella kunna byrðar á sál
hans að verða óbærilegar, að sliga
hann. Prestarnir eiga að vera söfnuð-
unum slíkir trúnaðarvinir, að þeir
geti trúað þeim fyrir öllu. Auðvitað
verða þá prestarnir að vera þess
trausts maklegir. Og svo er fyrir að
þakka, að jeg ætla að þeir verði
taldir það, allir prestar landsins. Það
þarf varmenni til að ljósta upp helg-
asta leyndarmáli annara, en hvað
sem um oss presta kann að verðt