Bjarmi - 01.05.1936, Blaðsíða 2

34
B J A R M I
Trúmálaerindi.
Sigurbjörns Á. Gíslasanar við útvarpsumræður h. april þ. ú.
¦ Trúmálavika stúdentafélags-
ins, sem hér va,r í bænum fyrir
14 árum, endaði með f jölsóttum
umræðufundi í Nýja Bíó, eins
og ýmsir muna, þótt við þessar
umræður séu ekki nema tveir
viðstaddir nú, sem virkan þátt
tóku í þeim fundi. Annar þeirra
var fundarstjóri þá og er það
einnig nú.
, Við þessar fyrri umræður
skiptust menn aðallega í tvo
andstæða flokka, annarsvegar
vinir »eldri stefnunnar« eða
biblíugtefnunnar, en hins vegar
voru vinir spiritisma, guðspeki
og svonefndrar nýguðfræði.
Enginn hinna mörgu ræðu-
manna þá mælti guðleysi nokkra
bót, — og ef ég man rétt, var
alls ekki minnzt á guðleysi.
Hlustendur að trúmálaerind-
um útvarpsins undanfarið hafa
heyrt, að nú er aðstaðan orðin
öll önnur.
Enda þótt fulltrúar allra fyrr-
nefndra stefna hafi látið til sín
heyra í útvarpinu, hafa þeir
fremur lítið deilt hverjir á aðra,
-hins vegar var »trúleysis« erind-
ið svo hvassyrt, að allar líkur
eru til þess, að hér verði aðal-
ágreiningurinn milli guðstrúar-
manna og guðleysingja.
Vafajaust er mörgum hlust-
endum erfitt að átta sig á öll-
um þeim mörgu röddum, sem
fram eru komnar um þessi mál,
en ýmislegt ætti þó að mega læra
af þeim.
Vinum guðstrúar er hollt ad
endurskoða afstöðu sína gagn-
vart herskárri guðleysisstefnu
og íhuga jafnframt að hverju
leyti þeir geti og vilji vinna
saman gegn áhrifum hennar.
Vér heyrðum einn formælanda
hennar (G. R.) segja, að hún
mundi láta útvarpið hætta a.ð
flytja messur jafnskjótt og hún
fengi ráðið. — Er það næsta trú-
legt, þótt annar vinur hennar
(P. G.) teldi hana allra stefna
frjálslyndasta í trúmálum.
Sennilega mundi hún og vilja
láta hengja' eða skjóta presta og
prédikara., brenna kirkjur eða
fylla þær guðlöstunar myndum.
Raunar munú flestir telja litl-
ar líkur til þess, að guðleysis-
stefnan verði svo öflug hérlendis
fyrst um sinn, að hún geti beitt
oss hinu,m rússnesku. ofsóknum,
en séu guðstrúarmenn sundur-
leitir og áhugasnauðir, teksc
henni að slökkva trúarneistann
og stilla viljastefnu hjá sívax-
andi hóp unglinga og þroskalít-
ils fólks, sjálfu, því og allri þjóð-
inni til tjóns.
Mörgu trúlitlu, fólki í svo-
nefndum yfirstéttum er hollt
að íhuga þetta nánar. Því kæru-
leysi þess um trúmál er hin
bezta aðstoð guðleysi komm-
únista. Veit ég vel, að flest þaö
fólk kveðst standa fjarri stjórn-
málastefnu Jíeirra, og lætur
stundum svo sem það hneyksl-
ist mjög á gudleysi kommúnista.
En þegar þess háttar aðfinning-
ar koma frá fólki, sem aldrei
hreyfir hönd né fót til stuðn-
ings guðstrúnni að öðru leyti,
þá furðar mig ekkert á, þótt
kommúnistar svari: »Vei yður,
þér hræsnarar.«
Kirkja og kristindómnr á
langflesta einlæga vini meðal
alþýðufólks um land allt. Það
er það fólk, sem sækir kirkju
og trúmálafundi, meðan mikill
bluti »fína fólksins« situr heima
og sést ekki í kirkjum nema við
fermingar og jarðarfarir.
En þótt þessu, sé svo farið,
get ég alls ekki fyllt flokk þeirra
manna, sem kvíða því, ef hing-
að til lands skyldi berast sú trú-
arhreyfing, sem beztum tökum
hefir náð á mörgu yfirstétta-
fólki hjá nágrannaþjóðum vor-
um síðustu árin.
Ég get ekki annað skilið, en
að það hljóti að vera gleðiefni
öllum sönnu.m vinum kristin-
dóms og eiginlega öllum mann-
vinum, þegar fólk, í hvaða stétt
sem það er, sleppir trúmála-
kæruleysi og gerist áhugasamt
um kristindóm. Annars ætla ég
ekki í þetta sinn að tala nán-
ar um Oxfordflokkinn og starf's-
aðferðir hans, en get þess eins,
að komi hann hingað, er ekkert
ólíklegt, miðað við erlenda
reynslu, að sumir þeirra, sem
nú amast við honum í orði, verði
miklu fljótari að ganga honum,
alveg á hönd en ég og fleiri
mínir líkar.
Trúmálaerindin og trúmála-
umræðu,rnar ættu að vera mörg-
um hjálp til þess að glöggva sig
á öllu þessu, sem hér hefir veriö
drepið á. En ekki er því að
leyna að mjög er ég ósammála
ýmsum fleiri ræðumönnum en
Pétri Guðmundssyni, og hefir
fundizt sumt fremu-r óljóst af
því, sem hér hefir verið flutt
unidanfarið.
Ég deili ekki sérstaklega. á er-
indi Péturs Guðmundssonar, því
að'séra Árni Sigurðsson hefir
svo rækilega hrakið það, og
sleppi sömuleiðis að mestu að elt-
a^t vi.ð ýmsar fullyrðingar ann-
a,ra, sem ég var ósammála, af
því að þeir haf a svo lítinn tíma
til andsvara. Elg á þar þó eink-
u,m og sér í lagi við þá af ræðu-
mönnum, sem hér eru ekki við-
staddir. Hins vegar leyfi ég mér
að þakka Árna lækni Árnasyni
og Guðmundi Porsteinssyni
bónda á Lundi fyrir erindi
I>eirra á fimtudagskvöidið var,
Pað er oft talað um trú og
að trúa, bæði í þessum útvarps-
erindum og end,ra nær á þann
veg, að hlustendum er all-erfitt
að átta sig á, hvað átt er eigin-
lega við með þeim orðum.
Að vísu skilgreindi Magnús
prófessor Jónsson þau orð vel í
erindi sínu hér fyrir skömmu,
en lítið bar á hjá sumum öðr-
um ræðumönnum, að þeir hefðu
af því lært sem skyldi.
Þeg'ar talað er um trú sem
eintóma samsinningu, einhverra
kenninga eða staðhafna, þá er
það hrein og bein hugsanavilla
að nokkur skuli kenna sig við
trúleysi.
Allir menn með öllum mjalla
hljóta að trúa afar mörgu, sem
I^eir hafa engin tök á að sann-
reyna sjálfir. Börn og ungling-
ar læra t. d. mannkynssögu og
landafræði, og trúa því venju-
lega að þar sé rétt skýrt frá
a. m. k. í öllum aðalatriðum, þótt
þeir hafi hvorki séð fjarlæg
lönd, né löngu liðna þjóðaleið-
toga. Menn læra málfræði fram-
andi tungumála í þeirri trú að
þeim sé rétt sagt frá merkingu
orða og beygingum, þótt þeir
¦hafi aldrei hitt mann frá því
landi. Og þannig mætti nefna
ótal margt, er sýnir, að það er
blátt áfram rangnefni að telja
sig við trúleysi.
Miklu réttara fyrir þá sem
guðstrú hafna að kalla sig guð-
leysingja en trúleysingja. En
það er í raun réttri jafnvillandi
an kalla trúmenn alla þá, sem
samsinna þvi, að guð sé til.
Eftir íslenzkri málvenju eru
þeir einir trúmenn, sem sýna í
verki ajð þeir hafa verulegan á-
huga á trúmálum, en sá áhugi
fylgi ekki samsinningu einni eða
varajátningu um tilveru Guðs.
»Þú trúir að Guð sé einn, þú
gerir vel, en illu andarnir gera
það líka og skelfast,« stendur í
JakobsbréfL (2, 19).
Ég hefi aldrei séð kaldlyndar
samsinningar einar valda nein-
um straumhvörfum í líferni
manna, og skil mjög vel, að þeir,
sem ekki hafa öðru kynnzt í
trúmálum en, allskonar skoðun-
um, alla vega alvörulitlum sam-
sinningum þessara eða hinna
kenninga,, verði tortryggnir eða
efasjúkir.
»Hver verður sæll við sína
trú,« segja sumir, en þegar ekki
er átt við annað með orðinu trú
en samsinninguna eina, þá tel
ég miklu réttara að snúa þessu
við og segja: »Hver verður van-
sæll við sína trú«. Kaldar vara-
játningar veita enga gleði né
styrk og þá sízt þegar á reynir.
Mér er engin launung á, að
hefði ég aldrei annari trú
kynnzt en kaldri samsinningu
einhverra trúarkenninga, þá sc
ég engar líkur til að ég hefði
staðið hér á mælendaskrá með
trúmönnum,
Guðstrú er meira en samsinn-
ing þess, að Guð sé. til eg að
cinhverjar sérstakai' skoðanir
um eiginleika hans og afskipti
af heiminum séu réttar.
Hún er traust á góðum, al-
máttugum Guði, traust þess, að
hann láti ekki einstaklingana
afskiptalausa, en heyri bæna-
kvak þeirra, og sú komi stund
»er sérh^rer rún er ráðin og
raunaspurning er oss duldist
hér«.
Það traust fylgir eingyðistrú
yfirleitt, þar sem hún er heit
og einlæg, og því eru það bæði
kristnir menn, únítarar, Gyð-
ingar og Múhameðstrúarmenn,
sem geta eignað sér þá trú.
Og því er ekki að neita, að
hún hefir margoft góð áhrif á
alla framkomu og breyíni Jjeirra,.
sem hana eiga.
Guðleysingjar og áhugasnauð-
ir varajátningamenn, hvað sem
þeir kajla sig, ættu ekki að gera
lítið úr þeim styrk og þolgæði,
sem slíkt trúa,rtra.ust veitir Jieim,
semeiga.
En kristin trú er Jx> í innsta
eðli sínu annað og- meira en
þetta traust eins og- prófessor
Magnús Jónsson benti réttilega
á. —
»Hún er sá dularfulli kraft-
ur, sem kemur mönnum í sam-
félag við Krist og Guð«, sagði
hann og ég bæti við: Hún er sú
hönd, sem vér þiggjum með fyr-
irgefningu synda fyrir Jesúm
Krist og fullvissa um, að vér
séum komnir í lífssamfélag við
Drottin himins og jarðar.
Veit ég vel, að þeir, sem ekki
hafa sjálfir reynt J>enna líraft,
eða eiga enga slíka vissu, telja
þetta oftrú eða ímyndun. Ég á-
felli þá ekki fyrir það, því að
eg hefi sjálfur verið í þeim hóp
árum saman, og þekki mætavel
af eigin reynslu flest undan-
brögð óendurfædds marnis til að
koma sér hjá að játa fyrir sjálf-
um sér og Guði, að þessi trúr
eða trúin í þessari merkingu,
sé perlan dýra, sem aldrei verði
of dýrt metin.
Af því að verið var í einu er-
indinu í fyrrakvöld, að hnjóta
dálítið í barnalærdómskverið
eftir Helga Hálfdanarson, tel
ég mér skylt að geta þess í
þessu sambandi, að það kver
hefir mér bezt reynzt af öllum
frumsömdum ísl. bókum og var
mér ómetanlegur leiðarvísir á
örlagaríkustu stundum æfi
minnar.
Ég dvaldi meðal fólks í fram-
andi landi, sem talaði um að
það ætti trúarvissu eða örugg-