Bjarmi - 01.09.1982, Blaðsíða 10

FJALLAÐUM RIT
NÝIA TESTAMENTISINS
Hebreabréfid
Hebreabréfið er næst á eftir
þrettán bréfum Páls í hinni helgu
bók, enda var sú skoðun nær alls-
ráðandi í kirkjunni frá því á ann-
arri öld, að Páll postuli væri höf-
undur þess.
En eins og lesendur Biblíunnar
vita, kemur hvergi fram í bréfinu
sjálfu, hver hafi ritað það. Engin
venjuleg fyrirsögn er á bréfinu í
handritum. Þá er ljóst af Hebr. 2, 3',
að höfundur er ekki sjálfur í hópi
þeirra, sem hafa hlustað á Drottin
Jesúm, og gerir því ekki kröfu til
að hafa postulavald.
Orðafar og framsetning minnir
að sumu leyti á skrif Páls, en er þó
í grundvallaratriðum ólíkt ritstíl
hans. Höfundurinn hefur tileinkað
sér gríska ræðumennsku í ríkara
mæli en Páll, enda bentu grískir
kirkjufeður þegar á þetta. Hann
notar einungis hina grísku þýðingu
Biblíunnar, og hann lítur á Gamla
testamentið frá öðru sjónarmiði en
Páll.
Páll leggur áherslu á andstæðuna
milli gamla sáttmálans og hins
nýja, milli lögmálsins og náðarinn-
ar, en Hebreabréfið bendir miklu
fremur á samhengið: Tengsli sátt-
málanna tveggja eru eins og spá-
dómur og uppfylling hans, skuggi
og veruleiki.
Reyndar eru höfundur Hebrea-
bréfsins og Páll sammála um, að
lögmálið sé afnumið í Kristi og
dauða hans. Eh þegar Páll ræðir
um lögmálið, hugsar hann einkum
um „lögmál verkanna", en í He-
breabréfinu er höfuðáherslan á fyr-
irmælin um guðsþjónustuna og
fórnirnar.
Höfuðatriði bréfsins
Þaö er sérstætt viö Hebreabréfiö,
aö þar er Jesú lýst semhinum sanna
œöstapresti, sem hefur fœrt réttu
fárnina og er meö því oröinn meö-
algangari nýs og betri sáttmála en
hins fyrra.
Höfundurinn hefur þá lært af
Páli, en jafnframt varðveitt and-
legt sjálfstæði sitt. í kirkiunni á
Vesturlöndum voru menn líka frá
upphafi vissir um, að postulinn
væri ekki höfundur bréfsins, held-
ur einhver annar, sem væri gæddur
guðlegri andagift. í því sambandi
nefna sumir Bamabas, samstarfs-
mann Páls, en aðrir hafa giskað á
Lúkas eða Appollós.
Samkvæmt fornri geymd er bréf-
ið stílað til Hebrea, þ. e. kristinna
manna af ættum Gyðinga í Palest-
ínu. Segja má, að efni bréfsins stað-
festi þessa hefð. Höfundur kallar
bréfið sjálfur áminningarorö, 13, 22
enda er mjög mikið um áminningar
í því. En þessar áminningar eru sí-
fellt grundvallaðar á kenningu,
fræðslu. Og sé litið nánar á fræðslu-
kaflana, komumst vér að raun um,
að þar er kristindómur borinn sam-
an við gyðingdóm, svo að fram
megi koma, hversu kristindómur
beri af gyöingdómi.
í bréfinu er lagt mjög fast að
lesendum, að þeir víki ekki frá
játningu vonarinnar, 3, 6; 4, 14; 6,
11—20; 10, 23, og varist vantrúna,
3, 12—19; 4, 6—11, og fráhvarf, 10,
26nn; 6, 4—8; 12, 15nn. í ljósi þess
samanburðar, sem áður er að vikið,
hlýtur ástæðan að vera sú, að les-
endur séu að því komnir að hverfa
aftur til gyðingdóms, þaðan sem
þeir eru runnir, enda talar höfund-
ur ekki um heiðingjana, heldur að-
eins um afsprengi Abrahams og
hina útvöldu þjóð, 2, 16—18; 4, 9;
10, 30; sbr. 9, 15. Verður ljóst af
lestri bréfsins, að lesendur voru
sprottnir úr jarðvegi Gyðingatrúar.
Þeir voru farnir að missa móðinn
og voru daprir varðandi vonina,
sbr. 3, 12; 4, 1; 12, 15. Það varð
bið á þeirri dýrð, sem þeir væntu.
Landar þeirra sneru sér ekki til
Jesú. Fremur ofsóttu þeir læri-
sveina hans og settu þeim þá afar-
kosti, að afneita Jesú eða verða
reknir úr samfélagi Gyðinga, sbr.
10, 22nn; 13, 9-12.
Þannig reyndi mjög á trú Ies-
endanna. Það var ekkert undur þótt
gyðingdómurinn, sem þeir höfðu
fæðst í, blasti nú við augum þeirra
í öllum Ijóma sínum, en kristin-
dómurinn fölnaði. Gat það átt sér
stað í raun og veru, að Jesús bætti
úr öllu því, sem þeir höfðu í guðs-
dýrkun Gyðinga, musterisathöfnun-
um og fórnarþjónustunni ?
Þegar trúin fer að bresta, kólnar
kærleikurinn, og andstaðan gegn
syndinni verður veikari en áður.
Andlegt líf lesenda var í hættu, sbr.
6, 4—8; 10, 24; 12,1-5,16; 13, 4nn.
Þá er það, að einn af fyrrverandi
fræðurum safnaðarins, sbr. 13, 19,
kom til skjalanna og ritaði þau á-
hrifamiklu áminningarorð, sem vér
eigum í Hebreabréfinu.
Samanburður
Upphaf bréfsins er samanburöur
á Jesú og þeim, er miöluöu opinber-
un Drottins á tímum Gamla testar
mentisins, 1, 1 — 5, 10.
Jesús er sagður vera sonur Guðs.
Svo var ekki um spámennina, 1,
1—4. Síðan er gerður nákvæmari
samanburður á syninum og engl-
unum. Hann er Drottinn, en þeir
aðeins þjónar. Því er orð það, sem
boðað er fyrir munn Drottins
(fagnaðarerindið), þeim mun ó-
hagganlegra en það, sem englar
fluttu (lögmál Móse) sbr. Gal. 3,
19; Hebr. 1, 5 - 2, 4.
Koma Krists í mannheim, er
hann varð sjálfur maður, eflir líka
dýrð hans, þótt hann hafi verið lít-
illækkaður undir englana um stutt-
an tíma. Hún var nauðsynleg, svo
að hann gæti liðið og dáið fyrir
bræður sína meðal manna og leitt
þá með sér til dýrðar. Hann endur-
leysti þá frá djöflinum og varð
þeim miskunnsamur æðstiprestur,
2, 5-18.
Jesús er einnig meiri en Móse,
hinn mannlegi milligöngumaður
gamla sáttmálans, 3,1—6.
Þegar höfundur hefur fært þessi
rök fyrir tign Jesú, varar hann þá
mjög við að herða hjarta sitt gagn-
vart orði Guðs. Sú hvíld, sem ísrael
hafði verið heitin, hefur ekki enn
verið veitt, en lýður Guðs á sabb-
atshvíld fyrir höndum. Lesendur
10