Bjarmi - 01.11.1985, Blaðsíða 8

Þröstur Eiríksson, iauk cand. mag. prófl ■
kirkjutonlist við tónlistarháskólann í Osló
voríð 1983 og cand. musicae prófl sama
stað sumaríð 1985, og voru aðalgreinar
hans þar sálma- og helgisiðafræði. Tónlist-
arfulltrúi KFUN fk K ■ Kcykjavik og organisti
við Laugameskirkju.
s
^ ™ jaldan eða aldrei hefur tón-
list verið jafn ríkur þáttur í lífi almenn-
ingá og á okkar tímum. Nær hvarvetna
sem við förum hljómar tónlist. í versl-
unum, á vinnustöðum, í strætisvögn-
um og á heimilum. Tiikoma tónlistar-
skóla hefur leitt til að æ fleiri hafa lært
að leika á hljóðfæri, og taka þannig
beinan þátt í iðkun tónlistar. Þó eru þeir
mun fleiri sem hvorki iðka tónlist sjálfir,
né sækja þær samkomur þar sem „lif-
andi tónlist" er flutt, og hafa því ekki
bein tengsl við tónlistarflutning. Tónlist-
in er því orðin almenningseign vegna
útbreiðslu útvarps, sjónvarps og hljóm-
flutningstækja, en þeir eru hins vegar
fáir sem syngja, leika á hljóðfæri, eða
hafa á annan hátt bein afskipti af tónlist.
Þess má geta, að því er víða þannig farið
erlendis, einkum í suður og austur
Evrópu, að litið er á tónlist sem jafn
mikilvæga kennslugrein í skólum og
lestur og reikning, og nótnakunnátta er
talin jafn sjálfsögð og það að kunna
stafrófið.
Þegar ræða skal hugtakið, trúarleg
tónlist vakna fleiri spurningar en hægt
er að gefa einhlít svör við. í raun og
veru er ekki auðvelt að tjá sig um tónlist
röstur Eiríksson:
Trúarleg
tónlist
yfirleitt, því tónlist er eitthvað allt
annað en hið talaða orð. Tónlistin getur
ekki gefið okkur beinar hagnýtar upp-
lýsingar eins og málið, en hins vegar
getur tónlistin oft tjáð og túlkað hugsan-
ir og tilfinningar sem ekki er hægt að
koma orðum að. Auk síns fagurfræði-
lega gildis er tónlistin einnig tjáningar-
form, og eru þessir þættir oft það
samofnir að ekki verður ætíð skilið þar
á milli. Þegar rætt er um tónlistina sem
tjáningarform, erum við komin að
kjarna spurningarinnar um hvað trúar-
leg tónlist er. A fræðimáli er oft sagt að
kristin guðsþjónusta sé bæði„sakra-
mentum“ og „sakrifisium“. Guð gefur
okkur gjafir sínar, birtist okkur í orði
sínu og sakramentum, en við svörum
honum með bæn okkar og lofsöng, sem
þökk fyrir allar gjafir hans, þ.e. með'
lofgjörðarfórn sbr. Hebr. 13,15 (sakri-
fisium). Tónlistin tengist báðum þessum
þáttum.
Tónlist hefur ætíð verið ríkur þáttur
í öllum menningarsamfélögum, og hef-
ur sérstaklega verið nátengd trú og
tilbeiðslu þjóða. Þannig var því einnig
farið meðal ísraelsmanna til forna.
Söngs og tónlistar er víða getið í
Biblíunni, og þá mun oftar í Gamla
testamentinu (GT) en í Nýja testament-
inu (NT). Tónlistarmenn voru mikilvæg
þjóðfélagsstétt í ísrael. í 1. Mós. 4,21 er
talað um Júbal sem ættföður allra þeirra
„sem leika á gígjur og hjarðpípur".
Jabal, bróðir Júbals var skv. sömu
heimild „ættfaðir þeirra sem í tjöldum
búa og fénað eiga“ (1. Mós. 4,20). Þetta
sýnir hversu náin tengsl voru á milli
tónlistarinnar og hjarðlífsins, en ísraels-
menn voru einmitt hirðingjar um langt
skeið. GT staðfestir að ísraelsmenn
unnu mjög söng og tónlist eins og aðrar
þjóðir í austurlöndum. Oft eru nefnd
saman söngur, dans og tónlist. Tónlistin
gegndi mikilvægu hlutverki jafnt á há-
tíðastundum og í daglegu lífi. Sérhver
hátíð hafði sína sérstöku tónlist og þá
hljómuðu „fagnaðaróp", jafnt og við
brúðkaup eða aðrar gleðistundir í lífi
einstaklinga eða þjóðarinnar allrar. Við
jarðarfarir og á öðrum sorgar- og
reynslutímum, voru sungin sorgar- og
harmljóð.
hugi Biblíunnar á
tónlist er þó fyrst og fremst trúarlegs
eðlis. Því eru þær upplýsingar sem GT
og NT gefa okkur um tónlist, tengdar
hlutverki tónlistarinnar í guðsþjónust-
unum. Söngur og hljóðfæratónlist virð-
ast hafa myndað nær órjúfanlega heild
á tímum GT. Hljóðfærin voru notuð
nær eingöngu til undirleiks við söng og
dans. Tónlistariðkun án tengsla við
söng er aðeins nefnd á tveimur stöðum
í GT (1. Sam. 16,23, 2. Kon. 3,15).
Líklega hefur sjaldan verið sungið án
þess að leikið væri undir á eitt eða fleiri
hljóðfæri. Vert er að benda á, að þegar
hér er talað um undirleik, þá er það ekki
í þeim skilningi sem við erum vön að
leggja í orðið. GT nefnir fjöldan allan
af hljóðfærum, m.a. í 2. Sam., þar sem
sagt er að þegar Davíð lét flytja örk
8