Heima er bezt - 01.12.1953, Page 11

Nr. 12
Heima er bezt
363
|
„Og hoppa álfar hjarni á, svo heyrist duna’ i fellurn
til tryppanna, vildi það óhapp
til að spilin duttu úr barminum
í storminum. Og þar sem ekkert
var utan um þau og ekki bundið
um þau, þá urðu þau samstundis
að fjaðrafoki og nú hófst elt-
ingarleikur; hljóp hver sem bet-
ur gat, tíndum upp eitt og eitt
spil, en þau fuku til beggja
handa og ekki öll í sömu línu. Á
þessu gekk þar til við hlutum að
nema staðar, en það var við
Tungufljót. Út í það óðu þeir þó
Sigurður og Eiríkur og urðu fyrir
þá sök blautir upp í klof, en náðu
líka þremur spilum er voru þar
á floti. Var nú safnað saman því
er komið hafði í leitir, það var
31 spil. Kom okkur þá saman
um að fara sömu slóð til baka,
ef ske kynni að eitthvað kæmi
í eftirleit. Við áttum líka eftir
að ná í tryppin. í eftirleitina
komu 8 spil og þóttumst við góðu
bættir, úr því sem ráða var —
með 39 spil. Á þessi dýrmætu
spil var lengi spilað eftir þessa
hremmingu, en þau höfðu aldrei
verið jólagjöf. Við fengum þau
þegar aðrir gátu ekki lengur
notað þau og áttum þau árum
saman, en tölunni týndu þau og
voru rúm tuttugu þegar við spil-
uðum á þau síðast og voru þá
orðin ósköp lúin og rytjuleg.
Ég hef hér framar minnzt á
venjubundna tilbreytingu í mat,
kvöldið fyrir Þorláksmessu. Á
Þorláksmessu og á aðfangadags-
kvöld nýtt kjöt af jólaánni og
þá síðar um kvöldið kaffi og
lummur og svo komu aftur
lummur með kaffinu á jóladags-
morgun. Á jóladaginn var torfu-
þykkur grjónagrautur, jóla-
grauturinn. Á jóladagskvöld var
svo skammtaður aðalmaturinn.
Var það svo mikið að sérhver
varð að kunna magamál sitt, ef
hann átti ekki að hafa verra af.
Mest bar á hangikjötinu. Á
hverjum diski var annaðhvort
langleggur eða mjöðm og tvö eða
þrjú rif af síðu og ofan á þetta
lögð heil rúgkaka með flot-
stykki á. Hvort þetta var eins
um alla sveitina veit ég ekki,
held þó að annars staðar hafi
ekki verið minna í borið og líkur
háttur á öllu. Þetta voru engin
smábein, því að það var af full-
orðnum sauðum. Sami skammt-
ur var á nýársdag að öðru leyti
en því, að þá fékk hver maður
bringukoll um fram jóla-
skammtinn, en þeir voru ekki
allir af sauðum. Mörgum treind-
ist jólamaturinn fram á gaml-
ársdag og nýársmaturinn fram
yfir þrettánda. Á þrettándanum
var svo hangikjöt og þá annað
hvort bógleggur eða herðablað,
enda var hann kallaður bóga-
þrettándi.
Flestir skemmtu sér við spilin,
stöku sinnum var spilað alkort,
annars var það þá að hverfa af
spilaborðum. Púkk var oftast
spilað og svo vist. Börn spiluðu
oft púkk með eldra fólkinu,
annars hund eða Svartapétur.
Gestur var oftast tvisvar eða
þrisvar um jólin, karl eða kona
og þá var spilað fram eftir allri
nóttu og mjög glatt yfir. Og
sjálfsagt þótti að spila jólin út
vel og rækilega á þrettándanum.
Ekki fæ ég sagt að mikið færi
fyrir trú fólksins, í orði, þarna
í tvíbýlinu, það talaði sjaldan
um trúmál. En fólkið var kristið
í anda og verki og rækti mjög
vel kristilega siði. Helgi hvíldar-
dagsins var því alvörumál.
Kirkjuganga var því geðfeld
skylda. Það talaði vel um sveit-
unga sína og ég heyrði engum
ætlað illt. Það vildi öllum vel,
var öllum gott. Það virti prest-
inn og starf hans mat það mik-
ils. Og jólin voru því helg hátíð.
Börnin heyrðu það, sáu og
fundu á margan hátt, meðal
annars á því, að það bar sér-
staka umhyggju fyrir því að
skepnunum mætti líða sem bezt
á jólunum. Til dýranna áttu
gleðileg jól að koma, að svo
miklu leyti sem skynlaus skepna
fær glaðst.
Á aðfangadagskvöld var lesinn
lesturinn í kveldhugvekjum Pét-
urs biskups og þótti mér mikið
til þess koma, að þá voru sungn-
ir tveir sálmar eftir lesturinn.
„Dýrð sé guði í hæstum hæð-
um“, var alltaf sungið og oft á
eftir versið „Heilög jól, höldum
í nafni Krists“. — Sálmurinn
„Heims um ból“, var þá ekki
kominn. Hann kom í næstu út-
gáfu sálmabókarinnar. Að öðru
leyti var ekkert sérstakt um
þennan lestur, fyrir okkur börn-
in. Það var lesið á hverju kvöldi
frá veturnóttum til lönguföstu,
og síðan á hverjum degi alla
lönguföstu í Vigfúsarhugvekj-
um. En kvöldinu var ekki lokið.
Það var kyrrð og ró yfir öllu eins
og vera bar. Börnin kveiktu á
kertum sínum og undu glöð við
sitt. Enginn mátti spila þetta
kvöld. Inni í hverri barnssál óm-
uðu jólin þarna við kertaljósin.
Eitthvað af þeim ómum var síð-
ar skráð og fer hér á eftir brot
úr þvi:
Nú jól eru komin Jesús minn
og jörðin er hér í skugga,