Heima er bezt - 01.12.1953, Blaðsíða 19

Nr. 12
Heima er bezt
371
helming. Við fráfall hans 1899
varð ekkja hans, Guðrún Magn-
úsdóttir, eigandi þessa helmings,
en er hún dó árið 1906, keypti
Þórður, sonur hennar, sem þá
var orðinn bóndi á Tannastöð-
um, alla hálflendupartana af
systkinum sínum. Þórður hefur
því átt hálfa jörðina síðan 1906,
en alla síðan 1910. Eins og sjá
má af því, sem hér hefur verið
rakið, hafa Tannastaðir ávallt
verið bændaeign.
Hér er of langt mál að greina
frá ábúendum Tannastaða fyrr
á timum. Fyrsti ábúandinn þar,
sem nafngreindur verður með
vissu, er Sveinn gamli Indriða-
son, er síðar bjó á Kotströnd.
Hann bjó á Tannastöðum 1681
og mun hafa byrjað búskap þar.
Sveinn var þrikvæntur. Hann
átti 8 börn, sem upp komust, og
eru frá þeim komnar geysifjöl-
mennar ættir. Á fyrra hluta 18.
aldar bjó bóndi sá á Tannastöð-
um, er Páll Jónsson hét (f. 1671).
Segist Þórður á Tannastöðum
hafa heyrt um hann sagt, að
hann hafi verið mjög vinnuharð-
ur bæði við sjálfan sig og aðra.
Hann settist ekki um skattmál,
stakk niður orfi sínu, lét skyrask-
inn á orfhælinn og mataðist
standandi. Stundum svaf hann
úti á bæjarstétt og hafði
skemmuþröskuldinn undir höfði
sér. Við Pál þennan eru kennd
örnefnin Pálsbrekka og Pálstóft
í Tannastaðalandi. í byrjun 19.
aldar (1801—1804) bjó Gísli
Gíslason, síðar hreppstjóri á
Villingavatni, sem áður er getið,
á Tannastöðum og byrjaði bú-
skap þar. Eftir hann tók jörðina
svili Gísla, Ásbjörn Brandsson, er
áður hafði búið á Villingavatni,
og bjó á Tannastöðum í 10 ár
(1804—1814), en síðan ekkja
hans, Vigdís Guðnadóttir frá
Reykjakoti (1814—1831). Vigdís
var skörungur mikill og hafa
geymzt um hana ýmsar sagnir.
Fyrirvinna hjá Vigdísi var bróð-
ursonur hennar, Jón Guðmunds-
son frá Reykjakoti, Guðnasonar,
og tók hann við búi af Vigdísi.
Hann var bóndi á Tannastöðum
á árunum 1831—1836, en fluttist
þá að Litla-Hálsi, en þaðan árið
1844 til Hafnarfjarðar og fékkst
þar við ýmis störf. Sonur hans
var Ólafur í Skemmunni í Hafn-
arfirði, faðir Ólafs prófasts í
Hjarðarholti og systkina hans.
Þegar Jón Guðmundsson flutt-
ist frá Tannastöðum árið 1836,
kom þangað sú ætt, sem þar hef-
ur setið óslitið síðan. Þá fluttist
þangað Þórður bóndi Erlendsson
frá Krossi, Eyvindssonar sterka
í Bakkárholti. Þórður hafði áð-
ur búið 12 ár á Völlum í Ölfusi.
Hann var góður búhöldur og
bætti mjög jörðina. Hann bjó á
Tannastöðum í 33 ár (1836—
1869). Þórður var barnlaus, en ól
upp bróðurson sinn, Sigurð Sig-
urðsson, og tók hann við jörð og
búi af Þórða, fóstra sínum. Sig-
urður bjó á Tannastöðum í 29 ár
(1869—1898). Þá tók við Þórður,
sonur hans, og bjó á jörðinni í
45 ár (1898—1943). Síðustu 10
árin hefur Sigurður, sonur Þórð-
ar, verið bóndi á Tannastöðum.
Þegar Þórður Erlendsson kom
að Tannastöðum fyrir rúmum
100 árum, var túnið þar karga-
þýft alveg frá bæ og út í jaðar
og ekki töðufall nema tæpir 60
hestar, enginn túngarður, engin
girðing af neinu tagi, enginn
matjurtagarður og öll bygging
á fallanda fæti. Það, sem jörð-
inni hefur verið gert til góða
síðan, er verk þriggja kynslóða,
og gefur þar á að líta, hvílíkum
stakkaskiptum jörðin hefur tek-
ið. Þórður Erlendsson hóf þetta
endurreisnarstarf með sléttun og
stækkun túnsins, hleðslu grjót-
garðs kringum túnið og með því
að rífa úr því ógrynni af grjóti.
Þessu starfi hefur verið haldið
áfram alla tíð síðan, en lang-
afkastamestur og þrautseigastur
mun þó Þórður Sigurðsson hafa
verið í þessu efni. Tannastaða-
bændur hafa um langan aldur
átt í stöðugu stríði við grjóthrun
úr Ingólfsfjalli, er gerði túnið
annað veifið að hálfgerðri urð.
Ógurlegast varð grjóthrunið í
jarðskjálftunum miklu 1896. Þá
stóð Þórður Sigurðsson upp á sitt
bezta. Árum saman vann hann
að því sleitulaust hverja stund,
er gaf, að sprengja og kljúfa
björgin, sem oltið höfðu úr fjall-
inu, reisa úr grjótinu öflugan
varnargarð fyrir ofan túnið, en
aka sumu burtu eða sökkva því
í jörð niður. Allar þær smálestir
af grjóti, sem hann hefur þann-
ig unnið á, verða aldrei með töl-
um taldar og ekki heldur þær
vinnustundir, sem til þess hafa
farið. Þessari baráttu við stein-
vættir fjallsins er nú svo kom-
ið, að Þórður getur hrósað full-
um sigri. Og jörðin hans er nú
betri og byggilegri komandi kyn-
slóðum en hún hefur verið
nokkru sinni áður.
Búsmali á beit
austan við tún-
ið á Tannastöð-
um. — Ljósm.:
Þorv. Ágústsson.