Heima er bezt - 01.02.1957, Síða 19

GAMLIR KUNNINGJAR
Eftir ]ÓH. ÁSGEIRSSON
Iér kemur þá ein enn af þessum gömlu vísum,
sem víða mun þekkt á landinu. En um það
eru mjög skiptar skoðanir, eftir hvern hún
muni vera.
Almennt mun hún vera talin eftir Pál Vídalín. Og
sú útgáfa er þannig:
Forlög koma ofan að,
örlög kringum sveima,
álögin úr ýmsum stað,
en ólög fæðast heima.
í vísnasafni Jóhanns Sveinssonar: — Eg skal kveða
við þig vel — 1947, er vísan talin vera eftir Guðmund
Andrésson frá Bjargi (d. 1654), og sé hún í rímum af
Perseus Jóvissyni.
Þar er hún höfð svona:
Forlög koma ofan að,
örlög kringum sveima,
álögin úr uggastað,
en ólög vandra heima.
í októberhefti — Fleima er bezt — 1952 er grein, sem
heitir Rímur, eftir Sveinbjörn Benteinsson, Draghálsi.
Hann segir: „Rímur Guðmundar Andréssonar eru
fádæma stirðar og óhaglega gerðar. Þó er í þeim ein
vísa, sem margir kunna:
Forlög koma ofan að,
örlög kringum sveima,
álögin úr uggastað,
ólög vakna heima.
Svo góð er þessi vísa, að menn héldu, að hún væri
eftir Pál Vídalín.“
í íslenzkri lestrarbók 1400—1900 eftir Sigurð Nordal,
útg. 1931, er þessi vísa einnig, og þar eignuð Páli
Vídalín. Og þar er hún orðrétt, eins og fyrsta gerðin
af þessum þremur, er ég birti hér.
er fæddur 17. des. 1795, d. 15. marz 1869. Hann ólst
upp á Syðrahóli á Skagaströnd, hjá foreldrum sínum
fram að fermingu, en þá fer hann sem smalapiltur að
Heiði í Gönguskörðum.
Hann var fjármaður góður og leit á fjárhirðingú og
fjárgæzlu sem mikilvægt starf, er valda menn þyrfti
til að leysa af hendi, eins og kemur fram í vísunum:
Fjárstofn valinn vel upp al,
vænan, þvalan, sterkan.
Vandaðan smalann velja skal,
vitran hal og merkan.
Og svo er þessi, sem er með þeim síðustu í kvæðinu:
Úr sem kalið allt er fjör,
við ævi-hala tefur,
gamall smali kominn í kör
kvæðið alið hefur.
Sigurður kvæntist Helgu Magnúsdóttur, prests að
Fagranesi. Þau áttu sex börn, en fjögur komust upp,
tveir synir og tvær dætur.
Synir þeirra hétu Guðmundur og Magnús. Magnús
var gáfumaður mikill og svo snjall hagyrðingur, að
hann gat mælt vísu.af munni fram, hvenær sem hann
vildi, nálega eins fljótt og hann talaði. Hann drukknaði
í Húnaflóa 1862.
Skömmu áður en hann drukknaði, orti hann þessa
alkunnu vísu:
Þótt ég sökkvi í svaltan mar,
sú er eina vörnin,
ekki grætur ekkjan þar
eða kveina börnin.
(Skuggsjá II. 1.).
í skáldaflota Snæbjarnar Jónssonar er eitt orð í ann-
arri ljóðlínu, haft þannig: sú er rauna vörnin.
Eftirfarandi vísur heyrði ég gamalt fólk raula oft
fyrir munni sér, eins og það var orðað. Þær eru báðar
úr Varabálki, og hann er eftir Sigurð Guðmundsson
á Heiði, eins og lcunnugt er. Sigurður Guðmundsson
Höttótt rolla og rauður klár
reyna að tolla saman.
Laufa-þollum leit við fjár
lízt það skolli gaman.
Heima er bezt 63