Heima er bezt - 01.03.1982, Blaðsíða 20

ísjakiá Eiríksfírði.
miklu fremur má ætla að þeir hafi
borgið lífi hinna síðustu þeirra.
En þó að vér getum skapað oss
þessa mynd af eyðingu Eystri byggðar
verður ráðgátan um örlög Vestri
byggðar samt óleyst, eftir því litla sem
lesa má af frásögn ívars Bárðarsonar.
Af henni má ráða að byggðin hafi
eyðst snögglega, án þess menn í Eystri
byggð hafi haft hugmynd um en af því
að fregnir höfðu borist um einhverjar
skærur við Eskimóa, hafi sú ályktun
verið dregin að byggðarmenn hafi
farist með tölu í bardögum við þá. Á
það hefir verið drepið, að slíkt er í
rauninni fjarstæða ein. Víst er að
versnandi árferði hefir drjúgum spillt
högum vestri byggðar, og það að öll-
um líkindum allmiklu fyrr, en afleið-
inga þess tók að gæta í Eystri byggð.
Árið 1932 sá danski grasafræðingur-
inn J. Iversen, að fiðrildislirfa skyld
grasmaðkinum, hafði herjað svo á
gróður í Vestri byggð, að hann mátti
heita uppetinn með öllu á stórum
svæðum. Við rannsókn á jarðvegs-
sniðum í mýrum og túnum forn-
manna kom í ljós að um þær mundir,
sem talið var að fornbyggðin hyrfi
hafði gengið yfir lirfuplága, lík þeirri,
sem Danirnir nú voru vitni að. Af
þessum rökum kom Iversen fram með
þá tilgátu, að lirfuplágan hefði eytt
öllum gróðri í byggðinni, svo að fólkið
hefði séð fram á að ekki mundi takast
að afla heyja, og því hefðu þeir flúið
út á veiðistövarnar við ströndina, en
slátrað miklu af búpeningi sér til
matar. Þegar út í veiðistöðvarnar
kom, hefði komið upp skæruhernaður
milli þeirra og Eskimóa, og hefði forn
Grænlendingarnir þá verið næsta
vanbúnir gegn þeim, og Eskimóarnir
hefðu gjöreytt þeim. Nú er alkunnugt
að gróður nær sér ótrúlega fljótt eftir
grasmaðks árásir, svo að fé það sem
eftir var gat vel hafa gengið þar
sjálfala og fjölgað nokkuð á þeim
tíma, sem leið þangað til Ivar Bárðar-
son heimsótti Vestri byggð, og saga
hans því trúverðug. Öll tilgáta Iver-
sens er sennileg nema eitt, það er nær
óhugsandi að Eskimóarnir hefðu út-
rýmt Grænlendingum með öllu. Vér
vitum ekkert nema þeir hafi komið
aftur eftir heimsókn Ivars Bárðar-
sonar, og þá ef til vill í fylgd með
Eskimóum, sem þeir höfðu dvalist
með í veiðistöðvunum. En einnig er
hugsanlegt, að þegar tók að harðna í
ári inni í byggðinni, og grasmaðks-
plágan þá átt sinn þátt þar í, að
Grænlendingar hafi verið farnir að
taka upp þann sið Eskimóa að flytja
sig til veiðistöðvanna á sumrin, en
hverfa aftur til bústaða sinna er vetur
nálgaðist. Þess vegna fann ívar ekkert
fólk í Vestri byggð. En svo má líka
ætla, að sjórán hafi rekið smiðshöggið
á eyðingu byggðarinnar, þegar fólk-
inu var tekið að fækka og það dvaldist
yfir sumartíman úti við ströndina.
Þætti mér það trúlegast.
Það sem nú hefir verið rakið er
fjarri því að vera vísindaleg rannsókn
á örlögum Grænlendinga hinna
fornu, heldur er það að stofni til hug-
leiðingar, sem fram komu er ég reikaði
um rústir Brattahlíðar, þar sem hin
fomu mannvirki blasa við augum, og
myndir sögunnar ryðjast fram í hug-
ann eins og kvikmyndir á tjaldi. Þegar
svo hugleiðingarnar voru skráðar var
það með hliðsjón þess, sem ég átti
aðgang að af ritum um sögu hinna
fornu Grænlendinga. En vissulega er
það lítið af öllum þeim kynstrum, sem
um málið hefir verið ritað.
En því hefi ég skráð þessar hug-
leiðingar, að það mætti gera les-
endurna nokkru fróðari um örlög
hinnar horfnu þjóðar, en um leið
vekja skilning á því, að sú þjóð, sem
nú byggir Grænland á skilið vináttu
vora og samúð. Og allur greinaflokk-
urinn á að minna oss á þá skyldu að
kynnast hinu tröllaukna landi, sem er
næsti nágranni vor og fylgjast með
þjóðinni, sem þar byggir, hvort sem
hún er meira eða minna skyld oss í
ættir fram.
Mjög margt hefir verið ritað um sögu Græn-
lendinga hinna fornu. Ég vil til fróðleiks benda
á nokkur mjög aðgengileg rit um það efni.
Daniel Bruun: Erik den Röde og Nord-
bokolonierne i Grönland. 2. útg. Kbhavn 1931.
Finnur Jónsson og Helgi Pétursson: Um
Grænland að fornu og nýju. Khöfn 1899.
Jón Dúason: Landnám og landkönnun Is-
lendinga í Vesturheimi. Rvík 1941.
Knud J. Krogh: Erik den rödes Grönland.
Kbhavn 1967. íslensk þýðing af nýrri útgáfu
þessarar bókar er væntanleg áður en langt líður.
Ólafur Halldórsson: Grænland í miðalda-
ritum. Rvík 1978.
Poul N örlund: Fornar byggðir á hjara heims.
Þýðing Kristján Eldjárn. Rvík 1972.
92 Heima er bezt