Æskan - 15.12.1933, Page 25
1933
3ÓLABLAÐ ÆSK:UNN'AR
15
fellingapeysur og upphlutsskyrtur. Karlmenn kembdu ull-
ina, og sumir hjálpuðu til við prjónafatnaðinn. Þeir tvinn-
uðu og þæfðu, tóku ofan af og röktu af snældum.
Kvenfólkið hafði nóg að gera samt. Þá var engin
saumavél til, allt var saumað í höndunum, mest með
fínum togþræði, sem konurnar spunnu sjálfar. Rokkar
voru fáir, fram að þeim tíma var mest spunnið á snæld-
ur, — líkum þeim, sem nú eru hafðar til að tvinna á.
Stúlkurnar lippuðu kemburnar niður í svonefnda lippu-
lára. Flestur ytri fatnaður var þá ofinn heima, jafnvel
peysupils, samfellur og herðasjöl, rúmteppi og söðul-
áklæði.
Ekki var síður ábótavant í eldhúsinu. Allt var soðið
og bakað við hlóðaeld. Kornið var malað í handkvörn-
um. Það gerði kvenfólk og aðrir liðléttingar. Hveiti og
hrísgrjón þekktum við ekki. Harðfiskur, baunir, hangi-
kjöt og rúgbrauð var aðalfæðan, ásamt mjólkurmatnum,
ostum, skyri og flautum.
Mikið vorum við glöð, þegar við sáum, að Sigga var
að koma. Hún sat á litlum sleða, sem faðir hennar dró.
Þá var móðir mín að ljúka við að þvo jólaþvottinn.
Hann var hvorki stór né fínn, mundum við segja nú.
Hún treysti því, að Guð mundi gefa »fátækraþerrinn«,
til þess að-þurrka fötin okkar fyrir jólin, og henni varð
eftir trú sinni.
Þegar hún var laus við þvottinn, fór hún að sníða
jólaskæðin, því að allir fengu nýja sauðskinnsskó, og
faðir minn gaf karlmönnunum einnig leðurskæði í göngu-
skó til kirkjunnar. Kvenfólkið vakti fram yfir miðnætti
yfir saumaskap og prjóni, og karlmennirnir líka, til þess
að geta búið allt sem bezt undir hátíðina. Það kvöld
var hvorki lesin saga né kveðin ríma, en húslestrinum
var ekki gleymt. Á Þorláksmessu og aðfangadag var
annríki mikið, og við börnin gerðum allt, sem við gát-
um, til að hjálpa til.
]á, svo kom blessað aðfangadagskvöldið. Engin var
klukkan, en hún mun hafa verið um 7, þegar allir
lögðu niður verk og farið var að lesa húslestur. Eg
mun aldrei gleyma, þegar foreldrar mínir og við öll
sungum í Hugvekjusálmum:
„Látum oss nú, ljúfust börn,
litla stund hefta huga vorn
þessu stundlega starfi frá,
stunda og þenkja andlegt á“.
Á eftir lestrinum var sungið versið: »Aðfangadagur
dauða míns«.
Þegar við höfðum þakkað fyrir lesturinn, tók móðir
mín útskorinn stokk, sem var yfir rúmi hennar. Úr hon-
um tók hún stór tólgarkerti og gaf hverjum sitt. Svo
gekk hún fram í búr að sækja matinn. Eftir litla stund
voru diskarnir bornir inn. Það voru trédiskar. Á hverj-
um diski var feitt og magurt hangikjöt, væn gulrófa og
heil flatbrauðskaka. Því næst komu askarnir hálffullir af
þykkum baunum, og vænn biti af hálfstorknu floti var
á asklokinu.
Að lokinni máltíð fórum við fyrir alvöru að þvo okk-
ur og hafa fataskipti. Mikið vorum við nú ánægðar,
þegar við fórum í nýju, pakkalituðu vaðmálskjólana. Við
Sigga fengum að hafa sparisvunturnar, mittissvuntur úr
rósóttu sirtsi. Eg átti ljósleita sokka, en Sigga mosalit-
aða. Þá spilltu ekki skórnir, grænir, dregnir, með hvít-
um eltiskinnsþvengjum allt í kring.
Allir fengu einhverja nýja flík. Enginn mátti fara í
jólaköttinn. Við börnin gengum á milli fólksins og skoð-
um nýju flíkurnar.
Bræður mínir, sem voru yngri en eg, voru í stór-
köflóttum skokkum, úr útlendu efni, rauðu og grænu og
svörtum vaðmálsbuxum, sem náðu niður fyrir hné, og
ljósbláum sokkum.
Karlmenn voru í svörtum vaðmálsfötum. Treyjurnar
voru stuttar, náðu niður að mitti. Buxurnar voru síðar,
sokkarnir voru ljósbláir.
Móðir mín var í silfurbúnum upphlut, mjög líkum
þeim, sem nú eru notaðir, nema að hann var bryddur
að framan með rauðu klæði og handvegir líka. Hún var
í svörtu vaðmálspilsi. Það var lagt rauðum klæðisborða,
að neðan.
Vinnukonurnar voru báðar í peysufötum. Peysan var
prjónuð, með flaueli á ermum og börmum líkt og nú.
Pilsin voru úr vaðmáli, lögð rauðu klæði að neðan.
Allar höfðu þær stórröndóttar svuntur. En fyrir slifsj
notuðu þær silkiklúla. Þeir voru svartir með mislitum
bekkjum. Á höfði báru þær stórar skúfhúfur, sem náðu
niður á enni, en skúfurinn var stuttur og þykkur. Hárið
höfðu þær laust, ófléttað. Allar voru þær í svörtum sokk
um, með laglega verpta skó á fótum. Þá þekktist hvorki
að brydda né snúra skó.
Við kveiktum nú á kertunum. Víðast hvar voru tvö
kertaljós hjá hverju rúmi, og tveir spegilfágaðir lýsis-
lampar, annar úr eir, hinn úr látúni, héngu í skamm-
bitunum, svo að nú fannst okkur litla baðstofan okkar
vera orðin að kirkju. Flestir fóru nú að lesa í göml-
um guðsorðabókum, og við börnin skemmtum okkur
við að skoða myndir úr lífi frelsarans í bók, sem hét
»Harmoníum«.
Móðir mín bar okkur nú nýmjólk í leirbollum, og var
stór byggmjölslumma lögð á undirbollann.
Kvöldið leið hægt og hátíðlega. Fólkið leit eftir sjö-
stjörnunni. Þegar hún var komin í miðmundastað, sagði
það, að nú færi að líða að miðnætti. Þá var farið að
undirbúa »jólanæturlesturinn«. En móðir okkar sagði
okkur söguna um fæðingu Jesú.
Faðir minn tók úr bókaskápnum 3 grallara, Vídalíns-
postillu og skrifaða bænabók. Nú varð allt hljótt í bað-
stofunni. Nóttin helga var komin. Það hvíldi hátíðlegur
svipur yfir öllum. Jólalesturinn byrjaði. Foreldrar mínir