Æskan - 01.04.1936, Blaðsíða 3

ÆSKAN
39
F erðaminningar
III. Ferð um Dali
Eg ætla að segja ykkur ofurlítið frá ferðalagi,
sem eg fór síðastliðið sumar, um Dalina í Svi-
þjóð. þið vitið víst öll, hvar Dalirnir liggja, eða
getið að minnsta kosti gætt að því á landabréfinu.
Sum ykkar, sem eru farin að læra sögu, hafa ef
til vill heyrt gelið um Dalakarlana og Gústaf Erie-
son Yasa. Hann varð konungur í Svíþjóð 1523 og
frelsaði Svía undan valdi Dana, og það voru Dala-
bændurnir, sem best dugðu honum. Hami ferðaðist
um Dali og eggjaði Dalakændur til uppreisnar
á móti dönsku fógetavaldi. Yarð hann að fara
huldu höfði og komst stundum í hættur og æfin-
týri. En áform hans heppnaðist, og sænska þjóðin
heiðrar minningu hans. Hvar, sem maður fer um
Dali, rekst maður á ýmiskonar minnismerki um
Gustaf Vasa, og mun eg segja frá einhverju, er eg
sá af þeim, síðar í þessari frásögu. Fólkið, sem
hýr í Dölunum, er enn í dag kjarkmikið og fast-
heldið á forna siði. Flestir ganga þar t. d. í þjóð-
búningum, hæði konur og karlar. Allskonar heim-
ilisiðnaður er mjög í hávegum hafður. Þess vegna
sækist ferðafólk, sem kemur til Svíþjóðar, eftir því
að koma í þetta hérað, sem einnig er mjög fagurt.
Eg kom til Falun 1. júlí, laust eftir miðjan dag,
í l)esta veðri. Þið munið kannske eftir því, að í
landafræðinni ykkar stendur, að í Falun séu miklar
eirnámur. Eg hafðiekið með járnbrautarlestfrá Upp-
sölum um morguninn. Þegar eg var húin að finna
mér gististað og fá mér hressingu, geldc eg út í bæinn,
til þess að skoða mig um. Falun er ekki sérlega
stór bær, og það, sem ferðamaður skoðar fyrst og
fremst, er náman og námusafnið. En þar er einnig
forngripasafn (Dala fornsal) og kirkja, síðan á 13.
öld (Kirkja koparfjallsins), og önnur kirkja falleg',
kennd við Kristínu, dóllur Gústafs Adolfs.
Eg kom að námunni og fannst mér mikið til um,
að sjá þar öll verksummerki, og námusafnið þótti
mér merkilegt að sjá. Þar voru sýnishorn af öll-
um þeim verkfærum og vélum, sem nolað hefir
verið í námunni, frá fyrstu líð og fram á okkar
daga, og eru breytingarnar auðvitað slórkostlegar.
Meðan eg var þarna inni, að skoða safnið, komu
þangað skólabörn frá Suður-Sviþjóð. Þetta voru
hörn á fermingaraldri. Kennarinn þeirra var með
þeim og einnig leiðsögumaður, er útskýrði allt
sem best. Sumar telpurnar voru í þjóðbúningum,
og þótti mér gaman að sjá hann. Eg hugsaði til
skólaferðanna, sem nú eru farnar að tíðkasl hér
heima á íslandi, þeg-
ar egsá barnahópinn.
Safnið var í mörg-
um herbergjum og
ótal margt var að sjá.
í einni stofunni hékk
mynd af manni á
veggnum. Undir
myndinni slóð: Stein-
runni pilturinn lrá
Falun. Likið af hon-
um hafði fundist í
námunni árið 1720.
Leit það út eins og
ljóslifandi, en hafði
verið grafið í bergið
í 50 ár.
Margir koniu til
þess að skoða líkið,
og brátt þekktist pilt-
urinn. Gömul kona
kom þar að. Hún
l’éll í öngvit hjá líkinu. Hún hal’ði verið unnusta
piltsins fyrir 50 árum. Pilturinn liafði lieitið Matts
ísraelsson. Hann liafði farið einn saman niður í
námuna, að kvöldi dags, cn aldrei komið upp aftur.
Mörg skáld hafa orkt um þenna einkennilega og
raunalega atburð. — Þarna voru líka skrítnir
búningar. Það voru svartar skikkjur og hattar, sem
ýmsir höfðingjar höl'ðu notað, er þeir heimsóttu
námuna og fóru niður í hana. — í gestabók-
ina hafði Gústaf Adolf meðal annara ritað nafnið
silt, einnig Karl Jóhann og ýmsir fleiri þjóð-
höfðingjar. Þarna voru einnig æfagömul skjöl
og samningar viðvíkjandi námunni, alll frá þrett-
ándu öld.
í forngripasafninu var líka ýmislegt, er mér þótti
gaman að skoða, l. d. allir þjóðbúningarnir. En
þeir eru margvíslegir í Sví])jóð, sinn búningur
fyrir hverja sveit. Þar voru einnig allskonar
húsáhöld og iðnaður frá Dölunum fyrr og
síðar, gönntl strengjahljóðfæri o. s. frv. Þárna
sá eg líkan af manni, ef mannsmynd skyldi kalla.
Var álitið, að það væri frá því árið 1000, eða
þar um bil. Það var úr tré og hafði fundist i
mýri i Dölunum.
Um miðjan dag 2. júlí fór eg af stað með járn-
brautarlest til Ráttvik. Ráttvik liggur við Siljan-
vatnið; þar er ferðamannastraumurinn mestur.
Eg hafði komist í kynni við sænska hjúkrunar-
konu í Falun. Hún var frá Jönköping, eldspýtna-
bænum við Váttern. Við áttum santleið og urðum
Frá eirnámunum í Falun