Æskan - 01.10.1936, Blaðsíða 9

æSKAN
117
vatnskötturinn spýlir gegn um kjálkana. Þegar
það er hætt að brölta, l>axar hann með það upp
i vatnsskorpuna og stingur öndunaropunum upp
úr. Það tekur töluverða slund að ela fiskinn, og
á meðan þarf hann að fá hreint loft. Nú hefst
máltíðin á því, að dökkur vökvi streymir gegn
um kjálkana, inn í fiskinn. Þetta er magasafi
vatnskattarins, og safinn leysir fiskinn upp, og
hrátt getur vatnsköllurinn sogið fiskinn gegn um
kjálkana. Er þetta kannske ekki sniðug aðferð við
að eta, fyrir þann, sem hefir alltof lítinn munn?
Svona fer vinkona okkar köngulóin líka að því
að eta. Mestur hluti meltingarinnar fer fram utan
við líkamann.
Þegar máltíðinni er lokið, hvilir vatnskötturinn
sig um stund uppi í vatnsskorpunni og endur-
nýjar loftið í öndunarpípum sínum. En ekki líður
á löngu, þar til hann gerist svangur á ný. Þetla
er alveg gífurlegur mathákur.
Yatnskötturinn gelur ekki vaxið, þrátt fyrir silt
mikla át, því að lniðin utan um hann er hörð og
stíf og gefur ekkert eftir. Þess vegna skiptir hann
um húð með skömmu millibili, þrisvar í allt. Eel-
ur sig í þéttu sefi, fcr úr gömlu húðinni, og ílýtir
sér að vaxa, meðan nýja lniðin, sem komin var
innan undir, er mjúk og teygjanleg.
Æfi vatnskattarins cr mánuður til sex vikur. Þá
er hann orðinn leiður á að vera lirfa, en langar
lil að verða fullkomin brunnklukka, eins og for-
eldrar hans. En áður verður hann að vera púpa.
Hann gerist nú daufur, hægfara og afturþungur,
því að púpan er farin að myndast innan í lirfu-
hamnum. Eina góðveðursnótt kemur svo vatns-
kötturinn upp úr vatninu i fyrsta sinni á æfinni
og skríður á land. Hann mjakar sér áfram með
miklum erfiðismunum, varkár og hræddur, þang-
að til hann finnur raka mold. Þar grefur hann
sig niður og býr sér til ofurlítinn skúta eða hvelf-
ingu niðri í moldinni, þar sem vel getur farið um
hann. En áður en hann leggsl lil hvíldar, skiptir
liann enn á ný um ham, og nú er það ekki vatns-
köttur, sem kemur út úr gamla hamnum, heldur
er það púpa. Hún liggur grafkyrr í hvelfingunni
sinni og sýnist vei'a sleindauð. En það er hún nú
samt ekki. Innan í hamnum fer fram merkileg
lífsstarfsemi. Þar er líkamsgerð skepnunnar að
Ijreytast úr ljótum vatnsketti í fallega brunnklukku.
Einhvern vordaginn er því starfi lokið, púpu-
hulstrið springur og út úr því kernur gulhleik og
vesældarleg brunnklukka með gljásvört augu. Bráll
dökknar hún og harðnar og er nú fær í alla sjóa
lífsbaráttunnar. Og þegar sólin skín næst og verm-
Vatnsköttur. Til hregri
sést vatnskötturinn að
því kominn að hremma
síli. Atliugið kjálkana!
ir kring nm liana, rýfur hún op á helli sinn og
vippar sér út. Þar situr liún um stund og virðir
l'yrir sér hinn nýja og viða heim. Svo röltir hún
niður í næsta poll, til að lifa þar siðasta skeið æfi
sinnar, geta afkvæmi og deyja. Þar endurtekst
sama sagan og eg hefi nú verið að segja þér.
Margt af þessu, sem eg hefi nú lýst, getur þú
séð sjálfur, ef þú tekur vel eftir lifinu í einhverj-
um polli eða mógröf, sem þú átt kost á að skoða.
Þú gætir líka tekið nokkrar lifandi hrunnklukkur
og alið þær í vatni í glerkeri, en þá verða að vera
gróðursettar lifandi vatnsplöntur í jarðvegi á botni
kersins. Þá er tækifæri til að rannsaka framferði
brunnklukknanna nákvæmlega. En ekki ættir þú
að hafa sömu brunnklukkurnar tengur en svona
vikutíma í senn.
Eg vona þú getir skemmt þér vel og lært mikið
á að athuga brunnklukkur og önnur smákvikindi
úti í náttúrunni næsta sumar.
Til íslands
Sumarbúin hamrahlið,
hvammur iðjagræni,
krystalslindin blá og blíð,
birkilundur væni,
fjallavatnið fritt og tært,
fannahvelið bjarta,
þessu öllu eg hef lært
að unna af tryggu hjarta.
Fjalla, elds og ísa land,
eyjan norðurljósa,
land með ægis blágrænt band,
byggöir eyrarrósa,
land með brúnabjartan foss,
blómgvar dalarætur,
laiid, er sumarsólarkoss
signir dag og nætur.
Droplaug