Æskan - 15.12.1936, Blaðsíða 16

14
Jóiabók Æskunnar
1936
vinnu við sjálfa yirkjunina. Og þegar henni er lokið,
opnast nýir möguleikar, við iðnað o. fl.
Áður en byrjað var á sjálfri virkjuninni, þurfti
að vinna mikið og vandasamt undirbúningsverk.
íslenskir og útlendir verkfræðingar mældu og reikn-
uðu, áætluðu og teiknuðu, margar vikur og marga
mánuði. Þeir þurflu að rannsaka, livar heppilegast
væri að virkja, hvernig best yrði að liaga virkjun-
inni, livað hún mundi kosta og hve mikil raforka
gæti íengist. Ilvert atriði, sem að verkinu lýtur,
smátt og stórt, var nákvæmlega athugað og áætlað.
— Þá þurfti að afla peninga til framkvæmdarinnar,
fá þá að láni, því að íslendingar eiga ekki miljónir
á takteinum að leggja í stórfyrirtæki. Sogsvirkjunin
á öll að kosta um s j ö miljónir lc r ó n a. Borg-
arstjóri Reykjavíkur fékk þessar miljónir að láni í
Svíþjóð, og þaðan eru keyplar helstu vélarnar í risa-
stöðina við Ljósafoss. Hann samdi einnig við danskt
verkfræðingafirma, Höjgaard & Schultz, er tók að
sér að framkvæma sjálfa virkjunina fyrir ákvæðis-
verð.
Jafnframt því, sem unnið var að þessum undir-
búningi, var lagður breiður og vandaður akvegur
að Ljósafossi. Frá Reykjavík liggur þjóðvegur aust-
ur yfir Hellisheiði, yfir brú á Soginu rélt ofan við
þar sem það mætir Hvílá, upp í Grímsnes og Bisk-
upstungur. Ljósafossvegurinn liggur út af þeim vegi
rétt ofan við Sogshrú, upp með Soginu að austan.
Síðar á að lengja hann, svo að hann nái upp á Þing-
völl. Hengibrú var sett á Sogið 1904. Hún þótti ekki
nógu sterk til að bera þungann, sem flytja þarf að
Ljósafossi. Yar hún þvi tekin Jjurt, flutt upp í ó-
hyggðir og sett á Hvítá skammt frá Hvítárvatni.
En ný og sterk steinbrú var sett á Sogið.
I fyrra vor (1935) var svo Jjyrjað að vinna að
sjálfri virkjun Sogsins. Margir tugir manna unnu
við liana i allt fyrra sumar. Þar var unnið í allan
fyrra vetur og allt síðastliðið sumar. Ennþá vantar
mikið á að verkinu sé lokið. Verður lialdið áfram í
vetur og næsta sumar, en að liausti er gert ráð fyrir,
að lokið verði þessari stórfelldustu framkvæmd,
sem enn hefir verið ráðist í á Islandi. Þarna eru unn-
in mörg Jiandtök og mikið vélastarf, áður en öllu er
lokið og afli Sogsins veitt eftir vírþráðum til Rcykja-
vikur. Nú vil eg leitast við að gera ykkur ljóst, i
Jiverju þessi mikla vinna liggur, eftir þvi sem það
er hægt i stuttu máli og með tómum orðum.
I fyrra sumar var unnið að þrennu jafnhliða: Að
flytja efni og áhöld austur að Ljósafossi, að vinna
þar að sjálfri virkjuninni, og að leggjá liáspennu-
linuna, sem rafstraumurinn á að fara eftir frá Ljósa-
fossi að Elliðaárstöðinni við Reykjavík.
Vörubílastöðin Þróttur í Reykjavílc tók að sér áð
sjá um alla flutninga austur fyrir ákvæðisverð. Er
flutt á sterkmn vörubílum, og sumir Joílarnir draga
auk þess vöruvagna.
Háspennulínan austur er 45 km. löng. Hún livílir
á tréstólpum, sem eru Jjæði miklu liærri og meiri um
sig en símastaurar. Stólpar þessir standa tveir og
tveir saman, en sumstaðar fjórir, og er járngálgi á
milli þeirra. Sjálfir leiðsluvírarnir lianga i postu-
línseinangrurum neðan í gálgunum. Þetta eru afar-
gildir koparvirar, 9 mm. eða hér um bil 1 cm. i þver-
mál, og í þá hafa farið ein 63 tonn af kopar. Þessi
lína var fullgerð sumarið 1935, og siðan hefir hún
verið notuð til þess að flytja rafstraum öfuga leið
við það, sem henni er ætlað að gera i framtíðinni.
Með öðrum orðum: hún flytur straum frá Elliðaár-
stöðinni til Ijósa og vinnuvélaorku við Ljósafoss,
meðail á virkjuninni stendur. En í framtíðinni á þessi
lína að flytja orkuna úr Ljósafossi til Reykjavíkul■,
með 60 þúsund volla spennu, cn það er tíföld sú
spenna, sem er á aðallínunni frá Elliðaánum til
Reykjavíkur núna. Við þá línu getur sannarlega
staðið með fullum rökum: „Iláspenna, lifshætta!“
- Þessi lína kostar úm liálfa miljón króna.
Austur við Ljósafoss er aðalverkið unnið. í fyrra
voru reist þar nokkur bráðabirgðahús handa verka-
mönnunum að búa í, en sumir búa i tjöldum á
sumrin. Gerð var bráðaljirgðastífla til þess að bægja
Soginu frá austurbakkanum, meðan þar er unnið
að grefti og sprengingum, byggingu stöðvarhúss o.
l'l. Annars skal eg nú geta þess lielsla, sem fram-
kvæmt er við fossinn.
Sterkur og mikill stíflugarður úr járnbentri stein-
steypu er scttur i Sogið, rétt ofan við brúnina á
Ljósafossi. Á þeim garði verða þrjár botnlokur, til
að hleypa vatninu gegnum, þegar þörf gerist. Hver
jieirra fyrir sig er 3,5 m. á hreidd og 4 m. á lengd.
Uppi á garðinum verður Iiús fyrir útbúnað til að
lireyfa lokurnar, og á það að Jcosta 22 þús. kr. Vcrða
lokurnar sumpart hreyfðar með handspili, en sum-
part með rafmagnsspili. — Fyrst er Jjyggður eystri
heliningur slíflugarðsins, og verður vatninu bægt
frá á meðan með bráðabirgðastiflu og látið falla um
vesturhluta farvegsins. Síðan er gerð bráðahirgða-
stífla að vestan og vatninu Iileypt gegnum botnlok-
urnar og pípurnar niður að vatnsvélunum, meðan
vesturhehningur garðsins er steyptur.
Ofan við stiflugarðinn myndast uppistöðulón
mikið, og úr því á vatnið að fara gegnum tvær pipur,
sem liggja á austurbakka árinnar, við hliðina á foss-
inum, niður í stöðvai'húsið. Þessar pípur verða úr
tré, geysilega viðar, eða 3,5 m. í þvermál. Þær verða