Skírnir - 01.01.1919, Blaðsíða 64

Skirnir]
Þýöingar.
5T
XII.
Við val fræðibókanna er í raun og veru enn fleira
að gæta en við val skáldritanna. Alveg sjálfsagt má telja
að fylla fyrst upp í verstu eyðurnar í fræðibókmentum
okkar. En auðvitað ættu líka heima í þessum flokki rit-
gerðir (essays), ferðabækur, æfisögur stórmenna, skrifaðar
af sjálfum þeim eða öðrura, visindarit, sem markað hafa
timamót og eru ekki of örðug handa alþýðu. Sumar fræði-
bækurnar kynni að mega laga að nokkru við hæfi íslend-
inga, setja inn íslenzk dæmi í stað útlendra o. s. frv.
Væri sjálfsagt að leita þar aðstoðar sérfróðra manna.
Annars léttir það völina, ef mark bókanna gleymist
aldrei, ef orðið s j á 1 f m e n t u n er sífelt liaft. í huga.
Báðir hlutar þess eru þrungnir af leiðbeiningu. Bækurnar
verða að vera svo, að menn geti lesið þær s j á 1 f i r, af
eigin hvöt og hjálparlaust. Þær verða að vera svo skemti-
iegar afiestrar og auðskildar sem efnið frekast leyfir. Þær
naega ekki vera of stuttorðar, ekki likjast jarðatali eða
markaskrám. Bækur eins og Sjálfsfræðarinn (ef nokkur
man eftir honum) voru eins óhæfar og hægt var, einmitt
til sjálfsfræðslu. Þær voru stuttar, þurrar og strembnar,
niátti nota þær við kenslu, með því móti að kennarinn
fylti út í þær, klæddi beinagrindina holdi, og gengi svo
eftir, að öll meginatriðin hefðu fest sig í minni. En eng-
inn hefir nokkurn tíma lesið þær með alhuga þess, sem
fróðleiks leitar og finnur rétta bók. Fleiri slíkum fyrir-
tækjum hefir verið hrundið af stað (m. a. af Bókmenta-
félaginu), en hafa veslast upp. Ekki af því að þörfin hafi
ekki verið nóg, heldur af því að stjórn hefir vantað og
bolmagn til þess að framfylgja liugmyndinni. Fræðibæk-
ur, sem menn eiga að geta fært sér sjálfir í nyt, eiga að
vera ýtarlegar, taka fyrir mjög takmarkað svið, ef þær
eru Btuttar. Þær eiga að knýja menn til þess að hugsa,
mynda mörg og fjölbreytt hugsanasambönd utan um að-
alatriðin, svo að þau festist órjúfanlega í minninu. Og
þær eiga að vera svo skemtilegar, að sá sem áhuga hefir
á efninu fieistist til þess að lesa þær aftur og aftur.