Afturelding - 01.01.1985, Blaðsíða 20

Dr. Þórir Kr. Þórðarsoni LKvarpserindi írá 19. janiíar 1985
I
verjir voru Essenar?
Essenar voru Gyðingar sem
bjuggu í klaustrum, samfélögum
eða e.k. kommúnum í Palestínu
á tímabilinu frá um 150 f.Kr. og
langt fram á l.öld e. Kr. Áður
var ekkert annað um þá vitað en
það sem stendur hjá þrem sagna-
riturum í fomöld (Jósefusi,
Pliniusi og Filoni). Þeir voru
einn af flokkum gyðingdómsins,
en allir kannast við aðra flokka
svo sem saddúkea, farísea og
selóta.
í ársbyrjun 1947 fundust merk
hebresk handrit í helli vestur af
Dauðahafinu, og næsta áratug
þaráeftirfannst urmull handrita
og handritabrota í öðrum hellum
á þessu svæði. Þarna eru rústir,
sem Arabar nefndu Khirbet
Qumran, og þegar þær voru
grafnar upp á árunum 1953 — 56,
kom í ljós að þar höfðu búið
klaustursmenn þeir er handritin
höfðu skrifað. Árið 68 e.Kr.
eyddu Rómverjar klaustrið og
íbúar þess tvístruðust. Sumir
tóku sér bólfestu í hellum
skammt frá eins og rannsóknir
sýna.
Handritin sem fundust í hellis-
skútum í snarbröttum kalk-
Dr. Þórir Kr.
Þórðarson er próf-
essor í Gamla testa-
mentisfrxðum við
Háskóla íslands.
steinshlíðum óbyggðanna vestur
af Dauðahafinu eru annars vegar
biblíuhandrit og hinsvegar rit
sem samin voru af klausturs-
mönnum. Af innihaldi þeirra
fæst býsna glögg mynd af munk-
lífi og kenningum og trú Qumr-
anmanna, og svipar þeim mjög
til Essena, eins og við þekktum
þá áður en handritin fundust.
Eru því nær allir fræðimenn
þeirrar skoðunar, að Qumran-
menn hafi verið Essenar.
Þótt mikilvægt sé fyrir biblíu-
rannsóknirað fá í hendur biblíu-
texta sem eru um 1000 árum
eldri en elstu handrit sem áður
voru þekkt, er samt gildi hand-
ritafundarins við Dauðahafið
fyrst og fremst fólgið í því að
hann varpar skæru ljósi á eitt
mesta örlagaskeið mannkyns-
sögunnar þ.e. frá tíma Makkabea
til I. aldar eftir Krists burð.
Tímabil sem varáður lítt þekkt.
Qumranmenn, og þá væntan-
lega Essenar, voru prestslegur
flokkur sem iðkaði lærð, prestleg
fræði sem nefnast apokalýptik og
eru af sama toga og Opinberun-
arbók Jóhannesar í Nýja testa-
mentinu (minna má á skýringar-
rit um hana eftir Sigurbjörn Ein-
arsson). Þeir væntu heimsslita,
trúðu því að brátt myndu eiga
sér stað lokaátökin milli Guðs og
Satans, milli ljóss og myrkurs, en
Guð myndi að þeim loknum
stofna ríki sitt, og hinir trúuðu,
þ.e. Qumranmenn, dvelja í eilífri
sælu, en hinir vantrúuðu for-
dæmast til eilífrar vansælu.
í reglu þeirra í Qumran voru
bæði prestar og leikmenn,og
væntu þeir sér tveggja Messíasa,
messíasar af prestaættum og
messíasar. af lýðnum. Mikil
áhersla lá á hreinleika, og
trúarlegur hreinleiki var tjáður
með líkamlegum hætti. í Qumr-
anbyggingunni eru risastórar
kerlaugar er menn lauguðust í
dag hvern, jafnvel oftar en einu
sinni á dag. í fyrstu héldu menn »
að þetta væru böð til skírnar, en
nú er ljóst af rannsóknum að
þetta eru hreinsunarböð, og
gegndi dagleg hreinsun höfuð-
hlutverki í kenningu munkanna,
því að máltíðir þeirra voru nán-
ast helgiathafnir. Vegna heims-
slitakenninganna voru þeir með
öllu lífi sínu að undirbúa sig að
neyta máltíðar í ríki Guðs.
Stefndi allt munklífið að því að
hreinsa sig af hvers konar illri
hugsun og atferli, og urðu nýlið-
ar að ganga gegnum strangan
undirbúning áður en þeim væri
veitt innganga í „hreinleik
bræðranna" eins og komist er að
orði, hvort sem það merkir 1
daglegu hreinsunarböðin eða
máltíðina helgu. Þetta fagra
munklífi nærðist af iðkun ritn-
inganna, lögmálsins, spámann-
anna og sálmanna, og þeir ortu
fagra sálma, sem varðveist hafa
og svipar mjög til sálma Gamla
testamentisins. Hin fagra trúar- f