Muninn - 21.11.1929, Blaðsíða 3

M U N I N N
3
inn yfir dalnum, hlíðarnar skógi-
vaxnar. Fuglakliður er í skógin-
nm, en undiróðurinn er kliður
vatnanna og niður árinnar. Mynd-
in seiðir og dregur. En ef gengið
er nær, hverfur myndin. Söngur-
inn smáþagnar og deyr. Ljóðið er
geymt í huganum, en það er ekki
hægt að hafa það yfir, orðin vant-
£lt. En lagið^hljómar líka eins og
eefintýr löngu dáinna daga, það
sveimar óort í huganum, einsog
lagið, sem blundar í strengjum
fiðlunnar.
Fyrir nokkrum dögum barst
mjer í hendur bók, sem heitir
»Ádalens Poesi«. óður Árdalsins
hefi jeg kallað hana í minni fá-
tæklegu þýðingu. Jeg las bókina
og í stað þess að leggja hana síð-
an á hilluna, las jeg hana aftur.
Bókin er smásögusafn eftir
sænskan rithöfundj Pelle Molin að
nafni. Hann dó 32ja ára gamall,
lánlaus og lífsreyndur, og ljet eigi
annað eftir sig, en þessa bók. En
bún nægir til þess, að nafn höf-
undarins lifir, þótt hann sje
dáinn.
Einhver hefir sagt um skáldið,
að það væri í rauninni ekkert
annað en vanalegur maður, sem
hugsaði með sínu eigin ímyndun-
arafli. Um Pelle Molin mætti
segja að hann hafi lifað það, sem
hann hefir skrifað. Hann var ár-
dalssveinninn sem þekti töfra þá,
er fanga huga skáldsins.
Undiróðurinn í sögum hans, er
líkur gömlu lögunum, sem við
lærðum ung. Þau seiða og laða
hugann til æfintýra og draumfag-
urra sýna. Drunur fossins, niður
árinnar og þytur skógarins eru
slungin saman í heillandi sam-
hljóma, og þegar sögunni er lokið
er líkt og lesaranum sje svift inn
í þögn eyðimerkurinnar.
»Þetta er Árdalurinn, guðs
verk, þegar hann hló í reiði sinni.
Þetta er Árdalurinn, árdalur
stemninganna, árdalur laxins,
æfintýralundurinn.«
»Þetta er Árdalurinn, hið feg-
ursta land! Alt þetta er Árdalur-
inn minn, æfintýrabókin mín, ást
mín og ótti, því að hve mjög, sem
rnig langar yfir fjöllin, þá er altaf
eitthvað, sem tekur mig fanginn«.
»Þungur niður heyrist um sólar-
lagið. Horfðu eftir bugðótta veg-
inum. Lengst niðurfrá, hinum
megin við ána er hvítt hús undir
fjalli, sem þú skalt horfa á.
Þar er kirkjuklukkunum hringt
á helgidögum«.
Þannig lýsir hann árdalnum
sínum, og þar gerast sögurnar
lians.
Hjer skal aðeins ein sagan at-
huguð. Það er »Historien om Gun-
nel«. Það er að minni hyggju
besta saga'n.
Söguhetjan, ungi maðurinn son-
ur Sago Gunnels, talar við steina-
fræðinginn. »Já, mamma var
ljóshærð eins og jeg. Hárið liðað-
ist. Hún hafði mín augu og jeg
hefi augnaráð hennar. Herrann
hefir ekki þekt hana... Sago Gun-
nel, Gunnel Björklid... ?« »Gamli
maðurinn várð náfölur. Hann
opnaði munninn til þess að segja
eitthvað — en þagði«.
»Hún Gunnel, sem var svo veik,
lagði einu sinni hendurnar um
hálsinn á mjer og kreisti. Þá grjet
hún og hrópaði mannsnafn, sem
jeg hafði aldrei heyrt áður. Eng-
inn hjet því nafni í vorri bygð.
Jeg hygg — haldið þjer ekki að
það hafi verið nafn einhvers —
sem hún vildi kalla aftur....«
»Hann hló, þegar hann sá að
hinn titraðk.
Prófessorinn andvarpaði. »Þeir
dagar koma- aldrei aftur — og
hún kemur aldrei aftur. Jeg hefi
lagt af stað til þess að leita henn-
ar. . og kem of seint. Jeg fylgi
þjer til óbygðarinnar og þú fylgir
mjer til baka. Þú ert sonur minn
og hennar...
»Nei það vil jeg ekki. Jeg fer
upp til fjallanna og æfintýr-
anna...«
»Þegar hann gekk upp veginnr
líktist hann ungum víkingi. Gamli
maðurinn horfði á eftir honum
með beiningabæn í augunum«.
iSögu þessa reit Pelle Molin í
tialdi uppi á Sulitjelma í stórhríð,
langt frá mannabygðum. Þangað
sótti hann stemninguna.,
Molin var eldhugi, og alt, sem
hann ritar er leiftrandi og form-
fagurt.
Hann dó í Bodó. Síðasta kveðja
hans til besta vinar síns, var full-
vissun um það, að hann óttaðist
eigi dauðann og leitaði eigi hugg-
unar í gamalli trú. Það minnir á
niðurlagsorðin í »Historien om
Gunnel«: »Hann líktist ungum
víkingi, er hann hvarf á braut«.
En allir, sem ritsnild unna og
meta kunna, horfa á eftir honum
með »beiningabæn í augunum«.
Karl ísfeld.
Hvert stefnir?
Skólarnir eru einskonar gróðr-
arstöðvar. Þangað er veikum frjó-
öngum og smáum komið, svo að
þeir þroskist og vaxi, uns þeir
þoli jel og storma lífsins. Smárri
þjóð er því sjerhver skóli afar-
dýrmætur og örlagaríkur. Allir
eiga þeir að leggja sinn ákveðna
skerf til þess, að mentaðir ein-
staklingar myndi víðsýna, hrausta
og göfga þjóð. Ríður því meir á,
að hver skóli vinni sleitulaust,
sem smáþjóð á meira undir ein-
staklingnum en stórþjóð. En ef
skólarnir skrifa »aktaskrift«, þá
er víst, að þeir missa marks, þótt
njett teljist stafir og línur.
En sjerhver námsgrein vinnur
sitt ákveðna hlutverk í skóla, rjett
eins og skóli í þjóðfjelagi. Oss
þykir því ekki litlum tíðindum
sæta, þegar vjer heyrum, að feld