Muninn - 01.03.1950, Blaðsíða 4

44
M U N I N N
Eftir nokkrar uppljóstranir sagði ég:
„Réttast væri, að þú værir rassskelltur
opinberlega." „Ekkert orðbragð í
réttinum," sagði röddin hvasst. Sýslu-
maðurinn fór Guðsveginn. Svo var til-
kynnt hátt og snjallt: „Magnús Ósk-
arsson." Nei, er ekki Maggi kominn?
Nú naut ég þess að sýna honum virð-
ingu þá, sem mér hafði hlotnazt.
„Syndir?" spurði é^. „Engar," kom
snöggt um hæl. „Hvaða engill held-
urðu, að þú sért ei^inleia-" spurði ég
argur. „En manstu ekki, þegar við vor-
um að svindla í dönsku?" innti ég
hann. „Synd!" Það var ekki synd. Það
var viðleitni til sjá'fsbiargar. Gerðu
hinir háu dómstólar sér ekki Ijósar
grein fyrir því, hvað synd væri?
En var það ekki afbrot, hvort held-
ur það var í stóru eða smáu. „Og þér
verðið dæmdir eftir allri breytni yðar
bæði við guð og menn," sagði ég af
miklum fjálgleik. Annars væri það ég,
sem réði hér og ráð'egast að hafa sig
hægan. Röddin áminnti mig enn um
fullkomið réttlæti. Svo var hvíslað að
mér, að hann hefði verið ömmu sinni
vondur, þegar hann var minni.
Það var margt fleira, sem safnaðist í
syndaskjóðuna hans. Hann varð, eins
og allir hinir, bljú°;ur og auðmjúkur
að lokum. Þá var mér öllum lokið. Ég
gat ómögulega verið harður við hann
eftir allan okkar kunningsskap. „Guðs-
veginn," hrópaði ég.
Það var liðið að kveldi. Sólin að
baki mér varpaði löngum skugga af
mér út á veginn. Þeir síðustu hurfu
fyrir bugðu á Guðsveginum, og ég sat
einn eftir. Þetta hafði verið erfiður
dagur. Mild golan þyrlaði upp litlum
rykskýjum á Guðsvegi. Hann hafði
verið fjölfarinn í dag. Aðeins einn
hafði farið Heljarbraut, aðeins einn
vesalingur. Mig tók sárt til hans. Hann
var prestur. Hann var í sjálfu sér ekk-
ert syndugri en hinir, en því syndugri
í hjarta sínu, að guð gat krafizt meira
af honum, sendiboða sínum hér á jörð.
Jú, vissidega fann ég til með honum.
En ég sendi hann þessa leið meðfram
af því, að ég taldi, að þá gæti hann
„konkurrerað" við herra Satan um
glataðar sálir.
„Statt upp og gakk," skipaði röddin.
Viljalaus stóð ég upp. „Hvert?" sagði
ég. „Þú hefir dæmt þig sjálfur, manns-
barn. Gakk Heljarbraut." „Heljar-
braut?" spurði ég andkannalega. „Af
stað," sagði röddin hörkulega. Ég var
kominn að niðurfalli af lúa. Þá datt
mér í hug bíll sýslumannsins, sem stóð
við vegamótin.
Stundu síðar ók ég fullum hraða
niður Heljarbraut. Ég náði presti.
Ég staðnæmdist, ekki til þess að taka
hann upp í, heldur til þess að storka
honum. Og þegar ég ók frá honum
aftur, hrópaði hann á eftir mér, að ég
væri helvízkur þrjótur. Skárra var það
nú orðbragðið! Ég ók áfram. Nú var
orðið almyrkt. Ég hirti ekki um að
kveikja á ljósunum. Skyndilega rakst
ég á eitthvað.
Nú lá é°í í rúmi mínu heima. Svit-
o
inn klístraðist á milli koddans og
brennheits vangans á mér. Þetta var þá
draumur, sem betur fór, úr því sem
komið var, ljótur draumur. Ég klædd-
ist. Ég átti að fara í próf, íslenzkan
stíl.
Barbarossa.
SVEINN SKORRI:
Aldarháttur á Sturlungaöld og
áhrif hans á sögu vora
og bókmenntir
Aldarháttur hvers tímabils markast
allmjög af siðfræði þeirrar kynslóðar,
er þá lifir.
Siðfræði heiðninnar lýtur allt öðr-
um grundvallarlögmálum en kristin
siðgæðissj ónarmið.
Hin heiðna siðfræði var að mörgu
leyti siðfræði drottnendanna.
Hámark heiðins siðgæðis, dreng-
lyndið, réð ekki í viðskiptum frjálsbor-
inna manna og þræla. Gísli Súrsson
mat einskis líf Þórðar huglausa, og orð
Hallgerðar við þrælinn, er hún sendi
til að stela á Kirkjubæ, sýna glögglega
þá mannfyrirlitningu, sem höfðingja-
stéttin hafði á þessum ófrjálsu mönn-
um.
Heiðin siðfræði var siðfræði hins
sterka, svo sem sjá má af þessum orð-
um Esils Skallasrrímssonar: „Þessi ferð
o o "
er allill ok eigi hermannlig. Vér höf-
um stolit fé bónda, svá at hann veit
eigi til. Skal oss aldregi þá skömm
henda. Förum nú aftr bæjarins ok
látum þá vita, hvat títt er."
Heiðin siðfræði er hermannasið-
fræði, í henni spegluðust víða göfugar
•hugsjónir, en sorinn, mannfyrirlitn-
ingin, flaut með.
I viðskiptunum við kristnina glat-
aðist drenglyndishugsjónin, féll fyirr
höfðingjahyggjunni, en mannfyrir-
litningin hélzt eftir. Þess galt aldar-
andi Sturlungatímabilsins.
Höfðingjaeðli er ríkur þáttur skap-
ferlis íslendinga. Þetta er mjög að von-
um.
Kjarni þess fólks, er hér nam land
í lok 10. aldar, voru ríkilátir bændur
frá Noregi. Þeir hrukku hingað fyrir
þá sök, að þeir gátu ekki lengur þjón-
að höfðingjahyggju sinni þar heima-
Hér gafst olnbogarými, hér urðu
þeir aftur valdsmenn, hér urðu þeir
enn á ný leiðtogar í andlegum og ver-
aldleffum efnum.
ö
Þjóðfélag það, er þeir sköpuðu,
byggðist á eðlisþáttum þeirra. Það var
skapað, til þess að þeir, hver um sig,
gætu leikið litla kónga, dreymt sinn
höfðingjadraum í friði. Goðinn var í
senn prestur og þingmaður, hann var
studdur af frændum og venzlamönn-
um. Ættræknin og trúin mynduðu
uppistöðu og ívaf þjóðveldisins forna.
Árið 1000 er kristni lögtekin á ís-
landi.
Við, sem nú Hfum, erum ekki eins
fastheldnir og forfeður vorir, en við
skiptum ekki um lífsskoðun á einu
kvöldi.
Eru líkindi til, að hinum heiðnu
trúmönnum hafi snúizt hugur á þess-
um sólbjörtu vormorgnum um þing-
tímann árið 1000? Eg held ekki.
Þeir játuðu kristni af stjórnkænsku,
þeir sáu, að það var hyggilegast að losa
landið við hörmungar trúarbragða-
erja, þeir keyptu sér gálgafrest.
Höfðingjarnir urðu enn um hríð