Muninn - 01.11.1951, Blaðsíða 2

2
MUNINN
göturnar. Tíðast situr einn á ltverju,
en oft eru líka körfur og kassar í bak
og fyrir, sem börn eru reidd í — eða
hundar. Stundum er líka vagnkríli
fyrir hvítvoðunga skeytt aftan í hjól-
in, og loks eru til tveggja manna hjól,
ætluð mönnum, sem hræddir eru urn
unnustuna.
Landinn gerist nú göngumóður, fer
til hjólmangara og kaupir sér hjól og
kastar sér síðan út í umferðariðuna.
Þá hefst vandinn að ráði. Gefa þarl'
gætur alls kyns umferðamerkjum og
ljósum, handbendingum og hrópum,
og gengur misjafnlega, einkum þó að
beita bendingunum.
Allt í einu veit hann ekki fyrri
til en sporvagn skellir honum um
koll. Vagninn stöðvast von bráðar, en
fólk safnast saman, og gerast allir dóm-
arar í málinu. Víta sumir vagnstjór-
ann, en aðrir gera hróp að landanum,
sem til allrar hamingju skilur ekki
stakt orð í skömmunum, en rís á fæt-
ur, minnist orða Gunnlaugs Orms-
tungu: ,,Ei skal haltur ganga, meðan
báðir fætur eru jafnlangir", snarar
þeim að bragði á prentsmiðjudönsku
og segir um leið og hann skálmar
brott: „En islænding kipper sig ikke
op ved saadan noget.“
Gata ein í gamla bæjarhlutanum í
Höfn heitir Sankti-Pétursstræti og
liggur í vestur frá Háskólanum. Götu
þessa hjólaði ég daglega á leið í skóla
fyrsta veturinn í Höfn. Ekki hefur
neinn skipuleggjandi dregið beina
línu á kort, þegar hún var lögð. Húsa-
liliðarnar eru sín með hverju rnóti,
flestar komnar allmjög til ára sinna,
ekki teinréttar, og gluggarnir skjálgir.
A morgnana draga tröllvaxnir hestar
skröltandi bjórvagna eftir þröngri göt-
unni, og ístrueklar birgja upp búða-
holur og krár, sem margt er af í
skuggalegum kjöllurum. Út og inn
um dyr ganga skjótast skítugir krakk-
ar. Þeir eru í ræningjaleik, vopnaðir
trésverðum og byssum.
Og þarna er íslenzkur sögustaður.
Einn daginn varð mér litið upp eft-
ir grárri húshlið, og ofar auglýsinga-
spjöldunr Carlsberg og Tuborg gat að
líta litla steintöflu með þessari áletr-
un: „íslenzka skáldið, Jónas Hall-
grímsson, — — — átti síðast heima
hér.“
Ég gekk inn og upp mjóan, brattan
stiga. Það brakaði í hverju þrepi. Ein-
hvern veginn fannst mér ég væri að
detta, og ég hélt mér þéttingsfast í
handriðið. Svo var skellt lnirð. Ég
hrökk við. Hvað var ég að flækjast
hér í ókunnugu lnisi? Þetta var aðeins
mannabústaður, en ekki minjasafn.
Og þó. Þetta var að vísu aðeins lirör-
legt hús, sem fyrr eða síðar mun víkja
fyrir öðru nýju við beina og breiða
götu, en.það var meira. Það átti sér
sögu, eins og allt það, sem gamalt er,
og eitt atvik þeirrar sögu snerti siigu
íslendinga.
Kynni íslenzkra Hafnarstúdenta al'
innbyggjurum Kaupinhafnar munu
aldrei hafa verið mikil. Landar hafa
jafnan haldið hópinn og haldið sig
sér. Ekki er ósennilegt, að tízkufólki
fyrri tíma hafi komið vaðmálsklæddir
Mörlandar broslega fyrir sjónir, og
hitt er jafnvíst, að íslendingum hefur
A Hólum og í Skálholti fór aldrei
fram nein sérstök kennsla í íslenzku.
Fram til 1846, er Bessastaðaskóli var
fluttur til Reykjavíkur, höfðu skólar
landsins verið latínuskólar í orðsins
fyllstu merkingu. I skólum biskups-
stólanna var aðeins töluð latína í
kennslustundunr. F.n einmitt, er
traustar skorður höfðu verið settar
við einveldi latínunnar með nýrri
reglugerð fyrir Bessastaðaskóla (1846),
troðfylltist höfuðskóli íslendinga af
dönskum námsbókum, einmitt á sama
tíma, sem þeir háðu þjóðernisbaráttu
á öðrum sviðum. Akveðið var að bæta
við mörgum nýjum námsgreinum,
auka kennslu í öðrum. Enginn skyldi
lá íslendingum, þótt ekki hali þegar
í stað verið tilbúnar kennslubækur í
öllum hinunr nýju greinum. Merki-
legra er, að engin alvarleg tilraun var
gerð til þess að ráða bót á því, að
höfuðskóli þeirra troðfyll tist af dönsk-
um námsbókum jalnhliða þjóðernis-
baráttunni á öðrum sviðum. Er
Reykjavíkurskóli hafði starfað í 25 ár
sárnað það. „Hlær að oss heimsking-
inn Hafnarslóð á,“ kvað Bjarni Thor-
arensen. Danska skáldið, Henrik
Hertz, gerði fyrir hundrað árum fróð-
an og fróman, en klaufalegan og
klunnalegan íslenzkan stúdent að að-
alpersónu í leikriti. Það dróst hins
vegar nokkur ár, að sýningar liæfust
á leiknum, vegna þess að stjórn Kon-
unglega leikhússins óttaðist, að Islend-
ingar myndu stofna til óspekta í leik-
húsinu í mótmælaskyni, og leikari sá,
er fara átti með hlutverk stúdentsins,
óttaðist, að hann yrði beittur ofbeldi
af löndum hans.
Því fer fjarri, að Danir líti nú nið-
ur á Islendinga. Við njótum nú fyllsta
jafnréttis þar í landi, og á grundvelli
þess jalnréttis væri æskilegt, að nán-
ari kynni tækjust með þjóðunum, nú
þegar tungu okkar og þjóðerni staf-
ar ekki lengur hætta af dönskum
áhrifum.
Stefán Karlsson.
(1871), voru aðeins fimm kennslu-
bækur á íslenzku. Einungis ein orða-
bók var til með íslenzkum þýðingum
(hin dansk-íslenzka orðabók Konráðs
Gíslasonar). Við lestur annarra mála
voru eingöngu notaðar danskar orða-
bækur. Hafði þetta ill áhrif á mál-
smekk og nrálfar skólasveina. Eftir
5.0 ár (1896) voru íslenzkar kennslu-
bækur orðnar tólf, en margar þeirra
voru smákver. Jafnvel ísl. bókmennta-
saga frá upphafi til 1400 var kennd á
lélega danska bók, þrátt fyrir að þá
var útkomið ági ip Finns Jónssonar af
íslenzkri bókmenntasögu (900—1890).
Kennararnir sumir töluðu oer lélesan
O O
dönskublending í kennslustundum.
Danskan var drottnandi höfuðmál
skólans. .4 árabilinu frá 1851—72 voru
skýrslur Reykjavíkurskóla gefnar út
bæði á íslenzku og dönsku.
Svo sem kunnugt er, liefir sprottið
fjöldi skóla á íslandi, síðan við feng-
um fjárforræði og tókum að ráða mál-
efnum okkar sjállir. Lengi framan af
var mestur hluti kennslubókanna
Enn bíta Baunverjar