Muninn - 01.04.1958, Blaðsíða 19

BJÖRGVIN GUÐMUNDSSON SKRIFAR
iim tónlist
i.
Viljinn er sá máttur, sem skapar mögu-
leika, og möguleikarnir skapa menningar-
ástandið, ekki endilega þeir sjaldgæfustu,
heldur miklu fremur þeir hversdagslegu,
svo sem það, að maður kynnist manni. Á
því grundvallast í rauninni öll félagsleg
menning. En það er aðeins einn möguleiki
fyrir tvo ókunnuga að kynnast. Þeir verða
báðir að vilja það. Sé viljinn aðeins á aðra
hlið, eru lítil skilyrði gefin til kunnings-
skapar, hvað jrá vináttu. Sama lögmál gildir
um kennendur og nemendur, að viljinn til
að kenna og nema þarf að haldast í hendur,
svo að sæmilegur árangur náist, og svona
mætti lengi telja.
Þannig er líka farið viðhorfi almiennings
til ýmislegs þess, sem fólk heldur, að sé ofan
eða utan við sinn skilning, og lætur sig þar
af leiðandi litlu skipta. Mun ég hér aðal-
lega tala máli tónlistarinnar, sem kannske
er misskilin allra lista mest, ef vera mætti,
að það gæti vakið athygli og íhugun góð-
fúsra lesenda á þeim málum, sem í raun-
inni varða þjóðina engu minna en mörg
jjau, sem meira eru rædd.
Ég er þeirrar skoðunar, að það djúp, sem
löngum virðist staðfest milli alþýðu og sér-
fræðinga, stafi að miklu leyti af misskiln-
ingi og tómlæti beggja aðila, m. ö. o. af því,
að báða skorti nægilegan vilja til að kynn-
ast. Til dæmis er það að mestu misskilning-
ur hjá þeim ótónfróða, að vegna fávizku
sinnar geti hann ekki haft nautn af tónlist.
Því að músíkalskt fólk hefur vit á tónlist, án
Jress að það geri sér grein fyrir því. Að vera
músíkalskur er eðlishvöt til þessarar listar,
og sú hvöt er náminu ríkari. Hins vegar fer
ekki ætíð saman að vera eitthvað tónlærður
og um leið músíkalskur, og getur sá hinn
sami verið gersneyddur smekk og tilfinn-
ingu fyrir sjálfri listinni, þótt lrann þekki
stafróf hennar. Líka er jrað misskilningur
hins sérfróða, að hann geti ekki nálgazt
Jrann með öðru móti en því að gera úr hon-
um sérfræðing. Hans hlutverk gæti engu
síður verið að koma jreim ósérfróða í skiln-
ing um, að einnig hann viti sínu viti, ekki
sem sérfræðingur, heldur sem maður með
heyrn og tilfinningu, að það er sitthvað að
njóta eða gagnrýna og brjóta til mergjar.
Manni getur jrótt rnjólk góð og þrifizt vel
af henni, þótt hann þekki ekki efnasamsetn-
ingu hennar. Manni getur litizt vel á
stúlku, sem hann veit engin deili á. Maður
getur hrifizt stórkostlega af fögru útsýni,
jrótt hann viti ekki, hvað fjöllin lreita o.
s. frv.
Að hrífast er hið rétta viðhorf scag-nvart
öllum listum og tónlistinni því fremur sem
hún er óhlutrænust þeirra allra. Það er auð-
\ itað gott og sjálfsagt að leggja sig fram um
að kynnast hlutlægum lögmálum hienriar
svo sem föng eru á, og það :er að kenna
misbeitingu á byrjunarþekkingu, að oft má
með sanni segja, að lítil þekking sé verri en
engin. En aðalatriðið er að kynnast listinni.
Þá kemur hin jrekkingin smám saman af
eðlilegri þrá eftir nánari kynningu við jrað,
sem hiefur heillað mann og honum þykir
vænt um, og mun sú haldbetri en þurrar og
misskildar formúlur frá sérfræðingum, án
jress að ég sé að kasta neinni rýrð á þá eða
vísindagrein þeirra. Samt verður tæplega
hjá því komizt að vekja athygli fólks á
skeikulleika hinna skriftlærðu. Gagnrýni
jreirra og dómar um listaverk og andleg
m u N i n n 59