Muninn - 01.05.1963, Blaðsíða 12

Hugleiðingar eftir Sal
Sunnan úr Reykjavík höfum við spurnir
af hópi einkennilegra manna, sem gangi um
iðjulausir og illa til fara með hár niður á
herðar, sitji á kaffihúsum og yrki ljóð sjálf-
urn sér til afþreyingar. Þessir menn ganga
undir samheitinu ungu skáldin, og lýsing-
arorðið „ungur“ hefur svo kynngimagnað-
an kraft í sér fólginn, að fylgiorðið „skáld“
hefur fengið niðrandi merkingu í fyrsta
sinn í Jrjóðarsögunni.
Það þótti því ekki ónýtt, þegar eitt skáld-
anna af eldri kynslóðinni, Jóhannes úr
Kötlum, kom hér í skólann og flutti erindi
um Jressa einkennilegu rnenn og verk
Jreirra. Sá böggull fylgdi Jró skammrifi, að
gestur okkar var sjálfur ungur í anda og
erindið eftir því. Álit hans á ungu skáld-
unum stakk Jrví nokkuð í stúf við það, er
við höfðum svo oft áður um þau heyrt.
Gerðust nú deildar meiningar með mönn-
um og nemendur M. A. upphófu almennt
fjörugar umræður um menningarmál og
listir í fyrsta sinn í égveitekkihvaðlangan
tíma. Furðu margir voru ekki lengi að finna
út, hvers konar fuglar þessi ungu skáld
væru, og vissi ég ekki fyrr, að jafnvel færi
saman skarpur skilningur og þekking á ís-
lenzkum nútímakveðskap meðal nemenda
þessa skóla. Jafnvel tyggigúmmígæja, klám-
vísnaunnendur og sportidíóta vantaði ekki
í hópinn. Þó veit ég ekki, hversu margir
hafa fylgt þeirri grundvallarreglu að þekkja
fyrst og dæma svo.
En sleppum nú öllu gamni um sinn og
látum það rýma fyrir alvarlegri hugleiðing-
um um ungu skáldin og ef til vill fleira.
Vissulega eru þeir til, sem hafa kynnt
sér kveðskap ungu skáldanna og geðjast
ekki að honum. Slíkir menn eiga að tala
og á Jrá ber að hlusta. Margir ágætir fröm-
uðir íslenzkrar menningar eru uggandi
vegna losarabragsins á þjóðlífinu og svart-
sýni og lífsleiða margra hinna efnilegustu
úr hópi ungra manna. „Við þurfum andlega
vakningu, menningarlega viðreisn," segja
Jreir. Skáldin eiga að vera bjartsýn og kveða
kjark og kraft í þjóðina. En hitt er svo aftur
annað mál, að skáldin láta ekki segja sér
fyrir verkum. Skáldin skynja, og skáldin
leitast við að túlka skynjanir sínar og vera
köllun sinni trú og þurfa alls ekki að hafa
fangið þá köllun að gefa þjóðarlíkamanum
einhverja ákveðna næringarsprautu. Skynj-
anir skáldsins eru ekki aðeins háðar því
sjálfu, heldur og umhverfinu, sem Jrað lifir
og hrærist í. Bókmenntir eru því ætíð öðr-
um þræði spegill samtíðarinnar og umhverf-
isins og verða að skoðast í því ljósi. Okkur
Jrýðir því ekki að beita aðferð sértrúarsafn-
aðar, sem sagður er dýfa nýjum safnaðar-
meðlimum ofan í ker og halda þeim þar,
unz þeir sjá hvíta dúfu, heldur er miklu
vænlegra til árangurs að hyggja að umhverfi
skáldanna, reyna að finna, hvað geri þau
svo svartsýn. Við höfum víst öll einhvern
tíma hlegið að gömlu konunni, sem leit
í spegilinn og sagði: „Allt er svikið nú á
dögum, öðruvísi voru speglarnir í mínu
ungdæmi."
Og hvað er Jrað Jrá, sem gerir ungu skáld-
in svo svartsýn, svo myrk, svo „fjarlæg fólk-
inu,“ eins og komizt er að orði? Erum við
ekki í hópi farsælustu velferðarríkja, búum
við ekki við almenna velmegun? Eru ekki
framtíðarhorfurnar glæsilegar? Kváðu ekki
Matthías Jochumsson og Hannes Hafstein
kjark í þjóðina, meðan hún enn var fátæk
og bjó við hafís og hungur? Var ekki frem-
ur ástæða til svartsýni þá?
Fyrir Jrví eru áreiðanlega gildari ástæður
en sýnast í fljótu bragði, að skáld hins ís-
lenzka velferðarþjóðfélags samtíðarinnar
92 MUNINN