Muninn - 01.05.1963, Blaðsíða 14

Ungu skáldin okkar hafa einni heimsstyrj-
öld, heimskreppu, köldu stríði og vetnis-
sprengju betur. Guði hefur gengið erfiðlega
að lifa það alltsaman af. Hví hefur hann
látið þetta alltsaman viðgangast? Og hvað
eigum við þá að? Sjálf okkur, manninn, og
liversu hefur hann sýnt, að hann sé trausts
og tignar verðugur? Arið 1961 yrkir Ari
Jósefsson þannig um stríð:
Undarlegir eru menn
sent ráða fyrir þjóðum
þeir berjast fyrir föðurland
eða fyrir hugsjón
og drepa okkur sem eigurn
ekkert föðurland nema jörðina
einga hugsjón nema lífið
En hvað er þá að segja um andrúmsloftið
í hinu íslenzka þjóðfélagi að atómsprengj-
unni slepptri? Er það tilefni til bjartsýni?
Kaupsýslumönnum áreiðanlega — en skáld-
um? Nú á dögum hefur glamur í peningum
yfirgnæft raddir þeirra. Orð þeirra ná ekki
lengur eyrum fólksins. „Enginn skilur þessa
botnlausu þvælu“, er sagt. En fjallið kemur
ekki til Múhameðs. Skáld með snefil af
sjálfsvirðingu yrkir ógjarna eftir pöntun.
Varðar þá engan um skilning skáldsins á
samtíð sinni? Sjálfsagt ekki. Þessir fuglar
ganga jafnvel svo langt að krefjast sjálf-
stæðrar heilastarfsemi lesendanna. Sum ljóð
sín skilja þeir ekki einu sinni sjálfir, heldur
rövla eitthvað um myndir og stemmingar.
Nei takk, leikara myndir er hægt að kaupa
í næstu búð, já, meira að segja í litum. Og
ávextir gróðahámenningarinnar eru sætir
og safamiklir. Hver kannast ekki við Jretta
ágæta Ijóð:
Lövver plís, plís komm bakk
dónt teik ðö trein kominn dán ði) trakk
etc.
Áhrifa þessarar stefnu gætir mjög greini-
lega hjá hirðskáldum þess hluta þjóðarinn-
ar, sem kallar sig venjulegt fólk og engum
mundi detta í hug að kalla skrítið.
Sá er mergurinn málsins, að fólkið er hætt
að hlusta á skáldin, hætt að leggja sig eftir
þeim bókmenntum, sem reyna á hugann.
Einn og einn vaknar upp við þann vonda
draum, að lágkúran hreiðrar um sig á höf-
uðbóli alþýðumenningarinnar. Voldug öfl
eru að verki, sem lokka fólk til að drepa
tímann með þessháttar andlegu fóðri, sem
rennur fyrirhafnarlaust niður og meltist
átakalaust eins og blátt vatn. Hver kýs að
eyða frístundum sínum yfir góðri bók, sögu,
ljóði eða þurru fræðastagli? Nei, má ég þá
heldur biðja um Vikuna, pakkaða inn í lit-
mynd af fallegu landslagi, nýjum bíl og feg-
urðardrottningu í svo þröngum buxum að
mótar fyrir hverjum vöðva fyrir neðan
mitti. Maður, Jrað eru sko myndir og
stemmingar sem segja sex.
Og skáldin fyllast svartsýni og innhverf-
ast.
En hvað getur þá hinn torræði skáldskap-
ur veitt okkur á öld hinna beinhörðu pen-
inga og áþreifanlegu hluta? Hvað varðar
okkur um orð, raðað saman á svo fárán-
legan hátt, að úr verður næsta botnlaus
Jrvæla?
Svo mikilsvert, sem J)að er að eiga sér
heilbrigða skynsemi að leiðarljósi í Jressum
efnisheimi okkar, J)á er ekki síður mikil-
vægt að eiga í brjósti sínu tilfinningar, sem
lyft geta manninum upp yfir gráan hvers-
dagsleikann. Listin að lifa er ekki sízt fólgin
í að halda jafnvægi milli skynsemi og til-
finninga, gjalda hverjum sitt. Skáldið skynj-
ar heiminn öðruvísi en við hinir, og það
vill veita okkur hlutdeild í sínum heimi.
Lítum á hvað Sigurður Nordal hefur um
J)etta að segja:
.....Maður, sem er góðri skynsemi gædd-
ur, en hefur aldrei lesið ljóð á ævi sinni,
dettur ofan á eitthvert meistaraverk ljóð-
rænnar listar, t. d. þjóðvísu Tómasar Guð-
94 MUNINN